◄ تاریخچه تشکیل سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای

با بررسی سوابق تاریخی مشخص می شود که نخستین بار در سال (۱۲۸۵ ه.ش) اداره طرق و شوارع تأسیس گردیده است. در سال ( ۱۳۰۱ ه.ش) اداره کل طرق و شوارع در وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه تشکیل می شود که از آن می توان به عنوان نخستین ساختار سازمانی این بخش در کشور نام برد.

در سال ۱۳۰۹  امور مربوط به راه از وزارت ... فوائد عامه جدا شده و وزارت طرق و شوارع تاسیس می گردد. در ادامه همین روند و با توجه به وابستگی شدید نهادهای اقتصادی، صنعتی و کشاورزی کشور به راه و نیاز به راه های اتومبیل رو، و در نتیجه، نیاز به یک سازمان جدید، در سال ۱۳۱۵  وزارت راه با هدف تامین راه های ارتباطی کشور تشکیل می شود.

در سال های ۱۳۴۵ و ۱۳۴۷ مجدداً تغییرات عمده ای در سازمان و تشکیلات وزارت راه به وجود آمد. در سال ۱۳۵۱  وزارت راه، تشکیلات منسجم تری یافت. در این زمان سازمان های وابسته به وزارت راه، شامل راه آهن دولتی ایران، هواپیمایی کل کشور و مرکز هواشناسی بودند.

اساسی ترین تغییر تشکیلاتی با تصویب قانون تغییر نام وزارت را هو ترابری در سال ۱۳۵۳ به وقوع پیوست. براساس این قانون وظایف جامع تر و گسترده تر بر عهده این سازمان نهاده شد و حمل ونقل به عنوان رکن اساسی در وظایف وزارت را ه و ترابری محسوب گردید. سازمان بنادر وکشتیرانی نیز به این وزارتخانه انتقال یافت و آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک نیز به سبب ارتباط وظیفه با وزارت راه و ترابری جزء سازمان های وابسته به وزارت مذکور در آمد. سپس در سال ۱۳۵۴ به سبب گسترش فعالیت راهداری در سطح استان ها، اداره کل راهداری به معاونت اجرایی و راهداری تغییر شکل یافته و ادارات کل فنی به منظور پشتیبانی فنی و عملیاتی استان ها در این حوزه ایجاد شدند.

در سال ۱۳۶۱ ادارات کل راه و ترابری استان ها در مجموعه حوزه معاونت پارلمانی و برنامه ریزی قرار می گیرند و با اصلاح عنوان معاونت راهداری به معاونت راهداری و هماهنگی امور استان ها به این معاونت ملحق می شوند. در همین سال عمده ترین تحول در ارتباط با حمل ونقل جاده ای، در تشکیلات مصوب با ایجاد یک شاخه معاونت در ستاد، تحت عنوان معاونت حمل و نقل جاد ه ای صورت می پذیرد. ساختار تشکیلاتی مذکور قریب ۱۰  سال ملاک عمل می ماند.

در سال ۱۳۷۱ و در اجرای قانون تعدیل نیروی انسانی دستگاه های دولتی، تشکیلات وزارت راه وترابری مورد بازنگری قرار گرفت. در این بازنگری معاونت های حقوقی و برنامه ریزی و ساختمان و توسعه راه آهن رسماً سازماندهی و دارای تشکیلات تفصیلی گردیدند. همچنین با تصویب قانون تاسیس شرکت سهامی تامین ماشین آلات و تجهیزات راهداری و راهسازی، اداره کل تامین ماشین آلات منحل و جهت انجام بررسی های کارشناسی لازم، اداره کل مطالعات و بررسی های فنی ماشین آلات ایجاد شد.

در تاریخ ۰۳/۰۸/۱۳۷۳، در پنجاه و هشتمین جلسه شورای عالی اداری کشور، بنا به پیشنهاد مشترک وزارت راه و ترابری و سازمان امور اداری و استخدامی کشور با جدایی وظایف حمل ونقل جاده ای از پیکر وزارت متبوع و ادغام آن در شرکت سهامی خاص پایانه های عمومی وسایل نقلیه باربری، سازمان حمل ونقل و پایانه های کشور تاسیس شد.

براین اساس، مجموعه وظایف و پست های سازمانی این بخش از تشکیلات حوزه ستادی و ادارات کل راه وترابری استان ها حذف گردید. به دنبال این جابه جایی و به دلیل ارتباط وظیفه ای سه واحد دبیرخانه شورای عالی هماهنگی ترابری کشور، اداره کل وصول عوارض اتوبان ها و دفتر هماهنگی ترابری نیز به سازمان مزبور انتقال یافتند.

گرچه مصوبه شورای عالی اداری درخصوص تاسیس سازمان به اواخر دوره برنامه اول توسعه برمی گردد، لیکن عملاً تغییرات در دوره برنامه دوم توسعه به انجام رسید. معاونت حمل و نقل در آخرین وضعیت سازمانی خود به عنوان یکی از ۹ معاونت وزارت راه و ترابری دارای چهار دفتر به نام های: استاندارد تدوین و مقررات، برنامه ریزی و آمار حمل و نقل، هماهنگی ترابری و امور حمل ونقل بین المللی و چهار اداره کل به نام های: ترافیک، امور مسافری، حمل و نقل بار و پشتیبانی امور حمل و نقل و یک دبیرخانه به نام شورای عالی ترابری بود. اولین نمودار تشکیلاتی سازمان که تقریباً بدون هیچ تغییراتی تا زمان ادغام معاونت راهداری پابرجا ماند شامل حوزه ریاست با سه دفتر، یک مدیریت و یک دبیرخانه، سه معاونت با هشت دفتر و دو اداره کل در ستاد و واحدهای استانی به تعداد استان ها بود. واحدهای استانی نیز با دو سطح اداره کل و مدیریت متناسب با وضعیت فعالیت و شرایط هر استان تعیین گردیدند.

سازمان در بدو تاسیس دارای دو شرکت وابسته به نام های شرکت حمل و نقل جمهوری اسلامی ایران و شرکت حمل و نقل بین المللی جمهوری اسلامی ایران بود. در سال ۸۱ طبق مصوبه شورای عالی اداری، شرکت حمل و نقل جمهوری اسلامی ایران از سازمان منتزع و به شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران وابسته گردید و براساس مصوبه هیات وزیران در سال ۸۲ انجام امور مربوط به واگذاری شرکت حمل ونقل بین المللی جمهوری اسلامی ایران نیز به سازمان ابلاغ گردیده است.

همچنین در سال ۱۳۷۶  به پیشنهاد وزارت راه و ترابری و سازمان امور اداری و استخدامی کشور به منظور انطباق عنوان سازمان با وظایف و مأموریت های آن و نیز در راستای هماهنگی با سازمان های مشابه بین المللی، عنوان سازمان حمل و نقل و پایانه های کشور به سازمان حمل و نقل جاده ای و پایانه ها تغییر یافت.

در آخرین تغییر تشکیلاتی، طی مصوبه شماره ۷۴۰۲۲/۱۹۰۱ مورخ ۲۲/۰۴/۸۲ شورای عالی اداری کلیه وظایف، نیروی انسانی، تجهیزات، تعهدات و اعتبارات معاونت راهداری وزارت راه وترابری به سازمان حمل و نقل جاده ای و پایانه ها منتقل و معاونت مذکور از تشکیلات وزارت راه وترابری حذف شد. طبق بند ۵ مصوبه مذکور، وظایف و اداره امور دبیرخانه شورای عالی ترابری کشور از سازمان حمل ونقل جاده ای و پایانه ها منتزع و به وزارت راه وترابری منتقل گردید  عنوان سازمان به سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای تغییر نام یافت.

به رغم تشکیل این سازمان، ۹ سال طول کشید تا تشکیلات رسمی آن مراحل استصوابی خود را طی کند. در تاریخ ۱۷/۰۳/۹۱ نمودار کلان مصوب سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای مشتمل بر چهار معاونت، یک مرکز، سه اداره کل، پانزده دفتر و سی و یک واحد استانی به صورت رسمی  ابلاغ گردید و بر اساس آن هویت تشکیلاتی مصوبه ادغام معاونت راهداری در سازمان حمل ونقل جاده ای و پایانه های شورای عالی اداری مشخص گردید. 

رئیسان سازمان