◄ فهرست نام و شماره جاده ها و آزادراه و بزرگراه های ایران

فهرست جاده های ایران پیرامون بررسی در رابطه با جاده های ایران است. در پایان حکومت قاجاریه طول راه های ایران حدود ۳۹۰۰ کیلومتر بود. در دوران حکومت رضاشاه طول راه ها به ۲۴ هزار کیلومتر رسید. در آغاز انقلاب سفید محمدرضا شاه ایران دارای ۳۵۰۰۰ کیلومتر راه بود. با اجرای برنامه های عمرانی اول تا چهارم قبل از انقلاب سال ۱۳۵۷ طول راه ها به ۴۲ هزار کیلومتر و در برنامه عمرانی پنجم قبل از انقلاب به ۴۶۰ کیلومتر راه افزایش یافت. ایران در سال ۱۳۸۷، دارای ۱۴۶۵ کیلومتر آزادراه، ۵۴۶۸ کیلومتر بزرگراه بود.

به گزارش تین نیوز، ایران در سال ۱۳۸۹ دارای ۲۰۰٬۰۰۰ کیلومتر راه اصلی، فرعی و روستایی بود که از این مقدار ۸۰٬۰۰۰ کیلومتر راه اصلی و فرعی و ۱۲۰٬۰۰۰ کیلومتر راه روستایی بود. در سال ۱۳۹۱، ایران دارای ۱۰٬۷۸۹ کیلومتر بزرگراه بود که در سال ۱۳۸۸، ۱٬۵۴۵ کیلومتر و در سال ۱۳۸۹ ۱٬۶۰۸ کیلومتر و در سال ۱۳۹۰، ۱٬۸۴۸ کیلومتر بزرگراه احداث شده بود. در دهه ۸۰، ۲۴۱٬۲۳۶ نفر در ایران بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست داده اند. استان تهران با ۲۸٬۴۰۸ کشته بیش ترین کشته در ایران را به خود اختصاص داده است که پس از آن خراسان رضوی با ۲۴٬۴۱۶ نفر و فارس با ۱۸٬۰۰۶ نفر در رتبه های بعدی بیشتری کشته ها در ایران هستتند.

بیش ترین فصل کشته ها در ایران، تابستان و بیش ترین ماه کشته ها بر اثر تصادف، شهریور است. فصل زمستان دارای کم ترین کشته در اثر تصادف است و همچنین ماه بهمن نیز به عنوان کم ترین ماه کشته های تصادف رانندگی در دهه هشتاد خورشیدی است.

تاریخچه شماره گذاری راه های ایران

اولین سابقه برای شماره گذاری راه ها در ایران به سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ برمیگردد، پس از اینکه در قالب تعهدات بین المللی و با اخذ وام از بانک جهانی بازسازی یا بهسازی بخش های اصلی راه شرقی-غربی بازرگان (نقطه عبورمرزی ایران/ ترکیه) - تبریز - زنجان - قزوین - تهران - آمل - ساری - گرگان - بجنورد - قوچان - مشهد - فریمان - تربت جام - دوغارون (نقطه عبور مرزی ایران/ افغانستان) ارتباط کشور ترکیه به افغانستان و نیز راه شرقی - غربی خسروی (نقطه عبور مرزی ایران/ عراق) - کرمانشاه- همدان- قزوین- تهران - قم - اصفهان - نایین - یزد - کرمان - بم - زاهدان - میرجاوه - میل ۷۲ (نقطه عبور مرزی ایران/ پاکستان) ارتباط کشور عراق به پاکستان، فراهم ساخت.

کمیسیون اقتصادی و اجتماعی آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل متحد در بانکوک راه های مذکور را به عنوان بخشی از راه های آسیایی که اروپا را از طریق ترکیه و ایران به افغانستان و پاکستان متصل ساخت و خاورمیانه عربی را از طریق عراق به ایران و پاکستان مرتبط نمود، انتخاب کرد. متعاقب آن برای اولین بار شماره راه مطرح شد و راه های مذکور به ترتیب 1A و 2A شماره گذاری گردید و وزارت راه نسبت به نصب تابلو شماره راه در مسیر راه های مذکور اقدام نمود. در اسفند ماه سال ۱۳۴۴ اداره کل آمار و بررسیها و در سال ۱۳۵۲ اداره کل طرح و برنامه وزارت راه اقدام به چاپ نقشه راه های ایران نمودند در این نقشه ها برای محورهای سراسری کشور شماره راه تعیین گردید، ضمناً شماره گذاری مذکور تابع قاعده خاصی نمی باشد.

در سال ۱۳۵۶ وزارت راه و ترابری قرارداد مطالعاتی "طرح ایمنی راه ها" را با شرکت انگلیسی به نام «دبلیو اس اتکینز اینترنشنال ترافیک- مشاور ایران» منعقد نمود. شرکت بر اساس قرارداد مذکور بخش های زیر را مورد مطالعه قرار داده است:

بخش ۱-  سیستم شماره گذاری راه ها

بخش ۲-  آیین نامه علایم راه

بخش ۳-  گروه عملیاتی برای نصب علایم

بخش ۴-  تأسیسات جانبی راه ها

بخش ۵-  دستورالعمل سرویس کمکهای اولیه

بخش ۶-  سیستم عوارض راه و طرح ایستگاه های مربوط

بخش ۷-  سازمان ایمنی، رفاه و پلیس راه ها

بخش ۸-  برنامه ریزی طرحهای ایمنی راه ها

ملاحظه می شود یکی از موارد منظور در شرح خدمات «شماره گذاری راه ها» است. شرکت مذکور فقط نسبت به شماره گذاری راه های سرتاسری اقدام می نماید. سیستم طراحی شده مبتنی بر ویژگی های زیر بوده است:

شماره گذاری به روش مشبک

شماره راه دو رقمی انتخاب شده است

راه های غرب به شرق زوج می باشند

راه های شمال به جنوب فرد می باشند

شماره های زوج از شمال به جنوب و شماره های فرد از غرب به شرق افزایش می یابد.

طرح شماره گذاری ارایه شده بوسیله مهندسین مشاور اتکینز برای اولین بار بر روی نقشه راه های ایران که وزارت راه و ترابری در سال ۱۳۵۷ بوسیله شرکت آمریکایی HNTB به چاپ رسانید درج گردید. با گسترش راه های کشور پس از انقلاب اسلامی و عدم جوابگویی طرح شماره گذاری انجام شده در سال ۱۳۵۶ و ضرورت پیاده کردن شماره گذاری راه ها در مسیرهای مختلف شبکه راه ها کمیته برنامه ریزی راه ها درخواست انجام مطالعه شماره گذاری راه ها را در سالهای ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ به مرکز تحقیقات وزارت راه و ترابری ارایه داشت و متعاقب آن گروه کارشناسی عهده دار انجام این مهم شدند، در این مطالعه برای انواع راه ها شامل آزادراه، راه اصلی و راه فرعی شماره راه تعریف شد. شماره گذاری انجام شده برای مدتی اجرایی نشده و آثار این طرح بر روی نقشه راه های ایران در سال ۱۳۶۸ وجود ندارد. نقشه هایی که حاوی اطلاعات شماره راه می باشند عبارتند از:

۱- نقشه موقعیت بنادر-فرودگاه ها-راه ها – معاونت ساخت و توسعه بنادر و فرودگاه ها وزارت راه و ترابری- چاپ سازمان نقشه برداری کشور ۱۳۷۶

۲-نقشه راه های استان آذربایجان شرقی-چاپ اداره کل راه و ترابری استان آذربایجان شرقی ۱۳۷۷

۳-درکتابچه راهنمای رانندگان خارجی که به زبان انگلیسی است نقشه مسیرهای ترانزیتی با ذکر شماره راه ارایه شده است.

در سالهای ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷ مطالعات مربوط به شماره گذاری راه های کشور از طریق مرکز تحقیقات وزارت راه و ترابری انجام شده است و برای اجراء به سازمانهای مربوط در وزارت راه و ترابری ابلاغ گردید. شماره راه های ارایه شده در طرح، در نقشه راه های کشور و در کتاب مخصوص رانندگان خارجی که در حمل و نقل ترانزیتی فعالیت دارند اعمال گردید و ادارات کل راه و ترابری در اولویت اول نسبت به تهیه تابلو شماره راه برای محورهای ترانزیتی و نصب در محلهای لازم اقدام نمودند.

ویژگیهای این طرح که به عنوان نقاط قوت تلقی می شوند به اختصار می توان به شرح زیر برشمرد:

۱- انتخاب روش مشبک

۲- شماره گذاری آزادراه ها

۳- تخصیص شماره های دو رقمی از ۱۱ تا ۹۹ برای بزرگراه ها و راه های اصلی (شریانهای اصلی)

۴- تخصیص شماره های سه رقمی از ۱۱۱ تا ۹۹۹ برای راه های فرعی

۵- حذف شماره های دارای صفر، از سیستم طرح شده

۶- برای راه های اصلی شرق به غرب شماره های زوج از ۱۲ تا ۹۸ منظور شده است

۷- برای راه های اصلی شمال به جنوب شماره های فرد از۱۱ تا ۹۹ منظور شده است

۸- برای راه های فرعی شرق به غرب شماره های زوج از ۱۱۲ تا ۹۹۸ منظور شده است

۹- برای راه های فرعی شمال به جنوب شماره های فرد از۱۱۱ تا ۹۹۹ منظور شده است

۱۰ - طراحی تابلوهای مورد نیاز طرح شماره گذاری

۱۱- تعیین  محلهای نصب تابلو به صورت محدود شماره گذاری مذکور روی برخی از راه های شریانی کشور پیاده شده و تابلوهای لازم مطابق طراحیهای ارایه شده در مطالعه مذکور تهیه و نصب شده است.

۱۲- در نظر گرفتن شماره راه جهت تعدادی زیادی از راه های در دست ساخت یا در مرحله مطالعه در زمان تهیه دستورالعمل شیوه شماره گذاری موجود.

۱۳- در نظر گرفتن شماره راه خالی در محلهای مناسب جغرافیایی برای توسعه آینده شبکه راه ها .

۱۴- ارایه روش شماره گذاری برای مسیرهای منطبق شده بر یکدیگر.

۱۵- ارایه روش شماره گذاری برای مسیرهای ارتباطی متصل شونده بر یکدیگر.

۱۶- ارایه شماره راه برای راه های کمربندی و همچنین روش شماره گذاری برای کمربندی های مختلط نظیر کمربندی تهران (از آزادراه کرج تا جاده سمنان).

۱۷- راه های که قسمتی از آنها شرقی- غربی و قسمتی دیگر شمالی- جنوبی می باشد بر حسب آن نوع از مسیر که اکثریت طول راه را شامل می شود شماره گذاری می گردد.

۱۸- اخذ شماره راه فرعی از راه اصلی مربوط و توجه به راه اصلی ذیربط.

۱۹- وجود ۵۸۰ شماره باقیمانده جهت اعمال شماره گذاری درآینده در راه های فرعی.

۲۰-اعمال روش شماره گذاری جهت راه های کوتاه آنتنی در شهرها (از شماره ۱ به بالا) که اندازه و رنگ تابلوهای آنها با علایم سایر راه های فرق می کند.

۲۱- اعمال شماره گذاری راه ها ۱ تا ۹ با توجه به زمان ساخت که با توجه به متفاوت بودن رنگ تابلوهای اطلاعاتی آزاد راه ها با بقیه راه ها میتوان شماره

آزادراه ها را از ۱۱ به بعد ادامه داد.

همچنین در نقشه راه های کشور و یا اطلس راه های ایران که در سالهای اخیر بوسیله وزارت راه و ترابری و بخش خصوصی به چاپ رسیده شماره گذاری مذکور عیناً درج گردیده است. در ذیل نمونه ای از بخشی از اطلس راه های ایران ارایه گردیده است. مواردی که به عنوان نقاط ضعف طرح شماره گذاری موجود می توان به اختصار ذکر نمود عبارتند از:

۱- گسترش راه ها طی دو دهه اخیر به ویژه در احداث آزاد راه ، بزرگراه و راه اصلی (راه های شریانی) و راه های فرعی یا انجام عملیات بهسازی محورهای مختلف مانند تبدیل راه روستایی به راه فرعی و راه های فرعی به راه های اصلی و همچنین راه های اصلی به بزرگراه موجب گردیده است که شماره گذاری موجود جوابگوی کلیه راه ها نشده وبازنگری آن ضرورت یابد.

۲- تخصیص شماره ۱تا ۹ برای آزادراه ها کافی نیست و نیاز به تغییر دارد.

۳-شماره گذاری آزادراه ها باتوجه به زمان ساخت و شروع بهره برداری از آنها از شماره ۱ آغاز می شود و به شماره ۹ ختم می گردد اما در اجرا، این رویه پیشنهادی در طرح انجام نشده است.

۴-جزییات مربوط به طراحی شماره راه و علایم اطلاعاتی مربوط (شامل ارتفاع حروف، عرض نوار حاشیه، فواصل استاندارد و…) ارایه نگردیده است.

۵-صحیح نبودن طرح برخی علایم و شماره راه ها نظیر طرحهای زیر: -در طرحهای ۳ و ۶ تعداد پیام ها و شماره راه های ارایه شده زیاد می باشد و رانندگان فرصت خواندن پیامها را ندارند. -اعمال شماره راه و طراحی تابلوی ۷، ۱۰، طرحهای ادامه پل کلاک و طرح ۱۳ صحیح نمی باشد. -طرح تابلوی شماره ۱۵ به دلیل زیاد بودن تعداد پیامها و شماره راه های ارایه شده صحیح نمی باشد.

۶- جهت علایم تأیید کننده شماره راه در آزادراه ها و راه های فرعی ابعاد و اندازه ای ارایه نگردیده است.

۷- با توجه به نصب علایم پیش آگاهی قبل از تقاطع ها و ارایه شماره در این تابلوها به تابلوهای تأیید کننده شماره راه (علایم ساده شماره گذاری) قبل از تقاطع ها نیازی نمی باشد.

۸- عدم انتخاب یک شماره برای یک محور سرا سری، برای مثال برای محور سراسری بازرگان – سرخس سه شماره منظور است، بخش اول بازرگان – تهران شماره ۳۲ و بخش دوم تهران – مشهد شماره ۴۴ و مشهد – سرخس شماره ۲۲ که ضمن ایجاد مشکل برای رانندگان موجب مصرف بی رویه شماره ها نیز می گردد.

۹- در کریدورهایی که دو نوع راه به موازات هم موجود است (آزاد راه و راه اصلی) تکلیف شماره راه مشخص نیست.

۱۰- راه های ترانزیتی در شماره گذاری لحاظ نشده است.

۱۱- راه های آسیایی در قلمرو ایران در شماره گذاری لحاظ نشده است.

۱۲- افزایش شماره فرد و زوج از شمالی ترین نقطه در جهت شمال به جنوب برای شماره های فرد و در جهت غرب به شرق برای شماره های زوج میباشد. این نزدیکی شماره ها موجب اشتباه برای تردد کنندگان است. در کشورهای توسعه یافته برای راه های غرب به شرق افزایش شماره از جنوب به شمال انتخاب میگردد. با توجه به سوابق ارایه شده در خصوص شماره گذاری راه های برون شهری ایران، شماره های فرد (۱۱ تا ۹۹) به مسیرهای شمالی جنوبی و شمارههای زوج (۱۲–۹۸) به مسیرهای شرقی غربی اختصاص یافته است و شماره معابر از شرق به غرب و همچنین از جنوب به شمال افزایش مییابد.

آزادراه های ایران

فهرست آزاد راه های ایران اشاره به آزاد راه های احداث شده در ایران دارد. هم اکنون ایران دارای ٢٨٠٠ کیلومتر آزاد راه می باشد.

آزادراه های در دست احداث یا در دست مطالعه

جاده ها و بزرگراه های ایران