◄ ۷ نهاد مالی مورد نیاز توسعه زیرساخت های ریلی

تین نیوز| ورود خطوط ریلی نسل جدید به ایران، افزایش دسترسی به راه‌آهن در مناطق مختلف کشور و ایجاد فرهنگ استفاده از قطار در میان مردم تنها بخش از فعالیت های شرکت راه آهن در دولت یازدهم هستند که برای تحقق آنها نیاز به بودجه‌ای کلان وجود دارد. بودجه ای که وزیر راه و شهر سازی رقم آن را 28 میلیارد دلار و مستلزم سرمایه گذاری بخش خصوصی می داند.

به گزارش تین نیوز، اگرچه مدیران ارشد دستگاه های دولتی درحال حاضر تمام وقت خود را صرف پیگیری پیشرفت تامین مالی و احداث پروژه ها می کنند اما تامین مالی صدها طرح نیمه تمام و طرح های آتی از سایر روش های تامین مالی غیر از تکیه بر بودجه های سنواتی، مستلزم تاسیس شرکت ها، نهاد ها و ابزارهای مالی متناسب آن روش هاست و با تکیه بر یک ساختار دولتی بودجه محور نمی توان انتظار تامین مالی از انواع روش های تامین مالی را داشت.

در این رابطه کارشناسان باور دارند توسعه نهادها و ابزارهای مالی باعث امکان جذب سرمایه های بیشتر متناسب ترجیحات دولت و سرمایه گذاران و طرح ها خواهد شد. بنابراین به منظور در زیر مهم ترین نهادهای مالی موردنیاز توسعه زیرساخت ها از جمله زیرساخت های ریلی در هر کشور می پردازیم:

1- بانک های توسعه ای: مهم ترین نهاد مالی مورد نیاز توسعه زیرساخت ها در هر کشوری بانک های توسعه ای هستند.احداث پروژه های زیرساختی به منابع مالی عظیم و درازمدت و با هزینه مالی پایین نیاز دارند. بنابراین منابع بانک‌های توسعه ای صرف تامین مالی زیرساخت هایی مانند توسعه راه و راه آهن یا تولید و توزیع آب و نیرو می شود.

با اعطای تسهیلات توسعه ای به سرمایه گذاران است که می توان انتظار حضور فعال و تقویت بخش غیردولتی کشور را داشت. عدم وجود بانک توسعه ای در کشور ما برای اعطای تسهیلات درازمدت و ارزان قیمت پروژه محور مشابه بانک توسعه زیرساخت های چین و بانک توسعه اقتصادی اجتماعی برزیل از نواقص نظام مالی بانک محور ایران است.

2- صندوق های حمایتی: کشورهایی که از وجود بانک توسعه ای زیرساخت برای تامین مالی پروژه های عظیم محروم بوده اند در دهه های اخیر اقدام به تاسیس صندوق های حمایتی با ماموریت اعطای تسهیلات درازمدت و ارزان قیمت کرده اند.

تجربه کشور هند در تاسیس شرکت تامین مالی زیر ساخت هند برای رفع خلا وجود بانک توسعه ای در این کشور و با هدف جذب منابع عموم بانک ها و موسسات مالی و تبدیل آنها به تسهیلات درازمدت مورد نیاز پروژه ها بسیار آموزنده است. این نهاد مالی، از سال ۲۰۰۶ برای تبدیل منابع کوتاه مدت شبکه بانکی به تسهیلات توسعه ای زیرساخت و با تکیه بر سرمایه دولتی و زیرنظر بانک مرکزی تاسیس شد.

3- صندوق ضمانت سرمایه گذاری زیرساخت دولتی: نقش این صندوق ها در تضمین ریسک های سرمایه گذاران بسیار حایز اهمیت است. این صندوق های دولتی، طیفی از ضمانت های موردنیاز پیمانکاران و سرمایه گذاران از جمله برای دریافت تسهیلات، گشایش اعتبار اسنادی، تضمین خرید محصولات، پوشش ریسک تاخیر، پوشش ریسک نرخ ارز و ... را ممکن است ارایه کنند.

4 - صندوق های توسعه ای یا حمایتی: آنچه طی دهه های گذشته در کشور ما و در حضور کمرنگ بانک های توسعه ای رخ داده است، تاسیس صندوق های توسعه ای یا حمایتی بوده است. از نمونه هاي نام آشناي صندوق های توسعه و ضمانت سرمایه گذاری در ايران مي توان به صندوق توسعه کشاورزی ایران (۱۳۵۱)، صندوق ضمانت صادرات (۱۳۷۳)، صندوق توسعه صنایع دریایی (۱۳۷۸)،  صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک (۱۳۸۴)،‌ صندوق ضمانت سرمايه‌گذاري تـعاون (۱۳۸۸)،  صندوق ضمانت سپرده ها (۱۳۸۹)،‌ صندوق توسعه ملی (۱۳۸۹) اشاره كرد.

همین صندوق ها هستند که تغییر رویکرد از مشارکت مستقیم دولت در طرح ها به اعطای تسهیلات پروژه محور را ممکن می سازند. این صندوق با مدیریت بهینه منابع پایدار تجهیز شده از عوارض سوخت و ... می تواند همزمان نقش بانک توسعه ای و نقش صندوق ضمانت سرمایه گذاری زیرساخت را یکجا ایفا کند.

5- انتشار اوراق بدهی: در ساختار تامین مالی پروژه های زیرساخت، بعد از تسهیلات توسعه ای و کمک های دولتی و آورده سرمایه گذاران به انتشار اوراق بدهی فکر می شود. اوراق بدهی در ایران عموما ۴ ساله اند اما اوراق بدهی زیرساخت کشور های توسعه یافته عموما ده ساله اند و فرض بر این است که اصل و فرع اوراق از محل عواید پروژه ها تسویه خواهد شد.

6- شرکت های تامین سرمایه و مدیریت دارایی تخصصی حمل و نقل: انتظار از تاسیس این شرکت ها جذب منابع از موسسات سرمایه گذاری مختلف برای هر پروژه و مدیریت تخصصی سبد پروژه های حمل و نقلی و جلوگیری از بنگاه داری بانک ها خواهد بود. نمونه موفق این شرکت ها، شرکت مدیران تامین مالی زیرساختی استرالیا  است.

باید توجه داشت این شرکت ها در قبال خدمات خود حق الزحمه درصدی دریافت می کنند و خودشان سرمایه گذار نیستند. پیش نیاز افزایش سهم بازار سرمایه در تامین مالی طرح های حمل و نقل، تاسیس چنین شرکت های تخصصی است.

7- لیزینگ : نیاز به تاسیس شرکت های لیزینگ در حوزه ناوگان ریلی، هوایی و دریایی در کنار عدم کفایت تسهیلات وجوه اداره شده و تسهیلات صندوق توسعه ملی احساس می شود.

در این مرحله بهتر است برای شرکت های لیزینگ ناوگان جاده ای، برای ارایه لیزینگ ریلی مشوق هایی فراهم شود. همچنین در تجهیز ناوگان حمل و نقل مورد نیاز کشور در شرایط پساتحریم، شرکت هایی که اعتبار فروشنده (فروش مدت دار) می دهند باید در اولویت انتخاب تامین کنندگان باشند.