14مهرماه روز تهران است؛ شهری که دوباره باید دید
کد خبر: 197571 |
امروز، چهاردهم مهرماه، روز تهران است. شهری که دیگر در آن خبری از چنارستانها و توتستانهای قدیم نیست و از آن درختها، چندتایی در برخی کوچه پس کوچههای شهر باقی مانده است و جای هر خانه حیاطدار را برجهایی با باندهای هلیکوپتر گرفته است.تراکم زیاد خانهها، غبار غلیظی که روی شهر را گرفته، ماشینهایی که برای رسیدن به مقصد به آدمها رحم نمیکنند، همه و همه از روی بام شهر، داخل هواپیما و قلهی توچال دیدنی و غمانگیزتر هستند. این مجموعه به بیان گوشهای از تاریخ و بناها و مکانهای تهران میپردازد. باشد تا پایتخت ایران با جمعیتی که روزها و شبها یکسان نیست؛ دوران بهتری را به خود ببینید.
تهیه و تنظیم: مسعود یوسفی
-
فتح تهران
زمانی که آقامحمدخان تهران را به عنوان پایتخت برگزید، جمعیت این شهر به 20 هزار نفر میرسید. از دلایل این کار میتوان به موقعیت راهبردی جنگی، خودکفایی تولیدی و اقتصادی تهران آن زمان، نزدیکی به گرگان (مرکز ایل قاجار) و نزدیکی به ری اشاره کرد. این عکس، فتح تهران به دست سردار اسعد بختیاری در سال 1909 میلادی را نشان میدهد
-
توپخانه
میدان توپخانه در سال 1284 به دستور امیرکبیر ساخته شد. این میدان مرکز حمل و نقل و ترافیک شهر تهران و همچنین محل گردهماییهای اعتراضی و همچنین اعدام برخی از محکومان نامی بودهاست.میدان توپخانه دارای پهنایی نزدیک به ۱۱۰ متر و درازای تقریباً ۲۲۰ متر و چهارگوش مستطیلی است که دقیقاً از تناسبات توصیهشده در دوره رنسانس و باروک پیروی میکند. معمار این بنا محمدابراهیمخان آذربایجانی دایی کامران میرزا شاهزاده قاجاری بود و کار ساخت میدان را در 10 سال به اتمام رساند.
-
بانک ملی
مهمترین بانک ایران، کار خود را از شهریور 1307 آغاز کرد. بانک ملی، از سال 1310 تا 1320 حق نشر اسکناس داشت. بنای بانک ملی سبزه میدان بازار با طراحی و معماری محسن فروغی، مهندس و معمار ایرانی، ساخته شده است که رضا شاه از او برای برنامههای سازندگی دعوت کرده بود.. این بنا در دهه ۱۳۲۰ خورشیدی آغاز شد، ولی به دلیل مشکلات متعدد ناشی از وضعیت خاک، ساخت آن چند سال به طول انجامید.
-
متفقین در تهران
تهران در اذرماه 1322 میزبان سران سه کشور قدرتمندی بود که عنوان «متفقین» را داشتند. این عکس از باغ سفارت شوروی به کنفرانس تهران مشهور است که به صورت محرمانه میان استالین رهبر شوروی، روزولوت رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا و چرچیل نخست وزیر بریتانیا تشکیل شد. علت انتخاب تهران برای برگزاری این کنفرانس، نزدیکی آن به شوروی بود چرا که ژوزف استالین، رهبر این کشور میخواست در اوج جنگ جهانی دوم نزدیک مسکو باشد. از طرفی دیگر، متفقین به دلیل اشغال ایران، تهران را در اختیار داشتند و تأمین امنیت این شهر برایشان آسان بود.
-
باغی که میدان شد
منطقه حسنآباد پیش از تبدیل شدن به یکی از میدانهای تهران، یکی از بزرگترین باغهای شهر و متعلق به متعلق به میرزا یوسف آشتیانی بود که استخر بزرگ آن محل کنونی سفارت ایتالیاست. وی قبل از خراب شدن حصار شاه طهماسبی آن بیشتر زمینهای بیرون حصار تا بهجت آباد و از آنجا تا یوسف آباد ونک و اوین را خریداری کرد. پس از بزرگ شدن طهران باغ بزرگی ایجاد کرد و آن را به نام پسرش حسن، حسنآباد نامگذاری کرد.پس از فوت میرزا ورثه این ملک را تکهتکه کرده به مردم فروختند به صورتی که پس از چندین سال اثری از این باغ باقی نماند و محله مسکونی حسنآباد از دل آن زاده شد.
-
بلوار کشاورز
تا پیش از انقلاب، این بلوار، به نام الیزابت دوم ملکه بریتانیا خوانده میشد. اما حاالا نامش بلوار کشاورز است. در میانه این بلوار نهری روان است که به رودخانه کرج شهرت دارد. نهر کرج در واقع رودخانهای بود که از رودخانه کرج منشعب میشد و به سمت اراضی بهجت آباد می رفت و از این اراضی به سمت دارالخلافه تهران امتداد مییافت. تا قبل از لوله کشی تهران این نهر نقش عمدهای در تأمین آب تهران داشت. این بلوار در سال 1391 ثبت ملی شد.
-
مرکز صنایع دستی و تجارت
یکی از قدیمیترین نقاط تهران. خیابان ویلا است که به نام استاد کامران نجاتاللهی تغییر نام داد. خیابان ویلا و طالقانی در دهه ۴۰ خورشیدی دارای اهمیت بودند، تا آنجا که هتلهای مدرن در اطراف آن ساخته شد و این ساختمانها هنوز هم در اطراف آن دیده میشوند. هتلهای انقلاب، مرمر، هویزه و… به دلیل تردد و حضور دایمی تجار ایرانی و خارجی در این محدوده و حضور در ساختمان اتاق بازرگانی شکل گرفتند.مراکز متمرکز خرید صنایع دستی ایران در خیابان ویلا که به اهمیت حضور تجار ایرانی و خارجی در این خیابان تأکید داشت و نشانی از حمایت بازرگانان ایرانی از صنایع دستی در هدیه دادن کالاهای ایرانی داشته و دارد. حالا فروشگاههای صنایع دستی در خیابان ویلا به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شدند.
-
مسجد شاه
مسجد شاه (امام خمینی کنونی) با قدمتی 180 ساله یکی از زیباترین بناهای تهران است. این مسجد به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و دومین مسجد جامع بزرگ تهران بعد از مسجد جامع بازار یا جامع عتیق بود. حاجعلی رزمآرا، نخستوزیر وقت ایران در روز ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ در این مسجد به ضرب گلوله یکی از اعضای فدائیان اسلام ترور شد.
-
کاخ گلستان
کاخ گلستان با قدمتی نزدیک به 440 سال دارد و یکی از منحصر به فردترین مجموعههای تاریخی ایران است. این بنا در سال 1392 به عنوان میراث بشری یونسکو ثبت شده است. کاخ گلستان در حال حاضر با وسعتی برابر با ۴/۵ هکتار (یک دهم وسعت اولیه) در بخشی از شهر تهران به صورتی عضوی غریب از اندام شهری از هم گسیخته واقع شدهاست و اطراف آن مملو از ساخت و سازهای جدید و بیهویت با عملکردهای ناهمگن با اوست.
-
سعدآباد
تهران، کاخهای جدیدتری نیز دارد. مانند مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد که در دربند، شمالیترین و خوش آب و هواترین منطقه البرز در زمینی به مساحت ۱۱۰ هکتاربنا شدهاست.این مجموعه دارای حدود ۱۸۰ هکتار جنگل طبیعی، چشمهسارها، قناتها، باغستانها، گلخانهها و خیابان است. این عکس مربوط به کاخ سبز است که به دست رضاشاه پهلوی بنا شده است.
-
طاق کسری
بنای اصلی طاق کسری یا ایوان مدائن در 40 کیلومتری جنوب بغداد قرار دارد. اما با الهام از آن بنا، موزه ملی ایران، ساخته شد. موزهٔ ایران باستان مهمترین موزهٔ کشور در خصوص نگهداری، نمایش و پژوهش مجموعههای باستانشناختی ایران است.این موزه با قدمتی حدود هشتاد سال، نه تنها بزرگترین موزهٔ باستانشناسی و تاریخ ایران است، بلکه در فرهنگ موزهداری ایران به عنوان موزهٔ مادر محسوب میشود.
-
دار قالی
موزه فرش در سال 1356 به دستور فرح پهلوی ساخته شد. این موزه در ضلع شمالی پارک لاله کنونی واقع است. ساختمان موزه ۳۴۰۰ متر مربع مساحت دارد و آذینهای نمای بیرونی آن شبیه دار قالی است. طراح بنای این موزه، عبدالعزیز فرمانفرمائیان است. موزه فرش ایران دارنده با ارزشترین نمونههای قالی ایران از قرن نهم هجری تا دوره معاصر است و از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنر دوستان بهشمار می آید.
-
فرودگاه جدید
البته تهرانیها باید به فرودگاه جدیدشان عادت کنند. فرودگاه امام که 30 کیلومتری جنوب تهران واقع شده است. پیشنهاد ساخت این فرودگاه به سال ۱۳۴۶ و پیشنهاد سازمان ایکائو جهت ساخت فرودگاهی مجهز برای استفاده از توان ترانزیتی ایران بین اروپا و آسیا بازمیگردد. فاز اول این فرودگاه در سال 1383 به بهرهبرداری رسیده است.
-
ایستگاه تهران
ساختمان ایستگاه راهآهن بنایی مربوط به دوره پهلوی اول است که در جنوب میدان راهآهن در تهران جای گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۶۳۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست. کلنگ ساختمان ایستگاه راه آهن تهران در ۲۳ مهر ماه سال ۱۳۰۶، با حضور رضا شاه پهلوی در اراضی جنوبی تهرانبه زمین زده شد. معمار اصلی ایستگاه راهآهن یک اکراینی بنام ولادیسلاو ولادیسلاوویچ گارادیتسکیی بود که در سال ۱۹۳۰ در تهران فوت میکند و در گورستان ارامنه تهران به خاک سپرده میشود. البته کریم طاهرزاده بهزاد برادر مینیاتوریست مشهور حسین بهزاد، بر کار نظارت داشته است.
-
دانشگاه تهران
دانشگاه تهران بزرگترین مرکز آموزش عالی در ایران است که پیشنهاد اولیه آن توسط اسماعیل سنگ در سال ۱۳۰۵ داده شد و پس از انجام مطالعات اولیه توسط عیسی صدیق در سال ۱۳۱۳ به دستور رضا شاه پهلوی تأسیس شد. این دانشگاه بر اساس موسسات آموزش عالی فرانسه الگوبرداری شد و حتی طراحان ساختمانهای دانشگاه تهران، مهندسین فرانسوی بودند.پردیس و بناهای این دانشگاه توسط معماران اروپایی رولاند دوبرول، ماکسیم سیرو، مارکوف، آلکساندر موزر، آندره گدارد، محسن فروغی طراحی شد. این بنا در سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد
-
اسپاین تهران
خیابان پهلوی سابق و ولی عصر(عج) کنونی بلندترین خیابانِ مُشجر تهران و همچنین بلندترین خیابان خاورمیانه با درازای ۱۷٫۹ کیلومتر است که از میدان راهآهن در میانهٔ جنوبی تهران آغاز شده و به میدان تجریش در منطقهٔ شمیران در شمال تهران میرسد. این خیابان با چنارهای قدیمی خود به عنوان یک شاهراه یا اسپاین تهران روزهای سختی را میگذراند. از بین رفتن تدریجی درختان چنار قدیمی که هویتبخش خیابان هستند، معماری ناهمگون در اطراف خیابان، نامتناسب بودن حرکت اتوبوسهای تندرو با بافت تاریخی خیابان و افزایش تعداد جانوران موذی در مسیر آبراههای حاشیه خیابان از مشکلات فعلی این خیابان است.
-
دنیای شیشهها
موزهٔ آبگینه یکی از موزههای شهر تهران است. این بنا خانهای تاریخی مربوط به دوره قاجار است و در تهران، خیابان سی تیر جای گرفتهاست. این اثر در تاریخ ۷ اردیبهشت ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۱۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.موزه آبگینه موزه تخصصی شیشه و سفال است. این مجموعه از ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ خانه و محل کار قوامالسلطنه بود و بعد از آن مدت هفت سال در اختیار سفارت مصر قرار گرفت. بعد از آن، به ترتیب محل استقرار سفارت افغانستان و بانک بازرگانی بود.
-
بزرگراه سازی
با ورود ایران به دهه 70، روند بزرگراهسازی نیز در تهران شدت گرفت. اتفاقی که بسیاری هماکنون آن را یکی از دلایل ترافیک سنگین پایتخت ایران میدانند. چرا که به اعتقاد کارشناسان، بزرگراههای تهران گرچه نوید یک شهر مدرن شده را میدهد اما موجب میشود که مردم به استفاده از خودروی شخصی ترغیب شوند
اخبار مرتبط