رساله اخلاق در صنعت هوانوردی| قسمت چهارم

برای اینکه بتوانیم به روشی اخلاقی به مسئولیت های خود در صنعت هوانوردی توجه کنیم نیاز است بدانیم نظام اخلاقی ما بر چه مبناهایی استوار است.

رساله اخلاق در صنعت هوانوردی| قسمت اول

رساله اخلاق در صنعت هوانوردی| قسمت دوم

رساله اخلاق در صنعت هوانوردی| قسمت سوم

رساله اخلاق در صنعت هوانوردی | قسمت پنجم

رساله اخلاق در صنعت هوانوردی| قسمت ششم

رساله اخلاق در صنعت هوانوردی| قسمت هفتم

ما می توانیم دو نوع اخلاق را تشخیص دهیم: یک طرف اخلاق توصیفی و از سوی دیگر اخلاق تجویزی که به آن اخلاق هنجاری یا ارزشی یا فضایل اخلاقی نیز می گویند که مبنای قضاوت های ما قرار می گیرند.

خود این اخلاق هنجاری بر اساس نظریه ها و مکاتب اخلاقی مختلف در یک طیف از یک طرف نسبی و در سوی دیگر طیف مطلق قرار می گیرند. ما می دانیم که هم نسبی گرایی و هم مطلق گرایی کار نمی کنند و نظریه های اخلاقی مفیدتر باید جایی بین نسبی گرایی و مطلق گرایی قرار گیرند. در این راستا می توان نظریه های اخلاقی متفاوتی را درک کرد، از جمله:

اخلاق وظیفه ای نزدیک به طیف مطلق گرایی که مهم ترین صورت بندی آن اصل تقابل است یعنی آنچه برای خود می پسندی یا نمی پسندی برای دیگران هم به همان سان بپسند یا نپسند و دیگری همان تلازم بین هدف و وسیله.

اخلاق فایده گرا که بر اصل سودمندی استوار است، یعنی ما نیاز داریم که بیشترین مطلوبیت و کمترین هزینه را برای بیشترین تعداد مردم فراهم کنیم و دیگری اصل آزادی است که بیان می کند شما می توانید هر کاری که می خواهید انجام دهید، مادامی که به کسی آسیبی نرسانید.

اخلاق فضیلت که موضوع اصلی آن تربیت، شکوفایی و پرورش مردم به انسان های اخلاقی و مسئول است. اخلاق فضیلتی تقریباً شبیه اخلاق وظیفه گراست و به شدت تحت تأثیر اندیشه های ارسطویی است که هر فضیلت اخلاقی را در جایی مقتضی و متعادل بهینه بین دو حد افراط و تفریط قرار می دهد.

اخلاق مراقبتی یک نظریه اخلاقی نسبتاً جدید است و تأکید می کند که رشد اخلاقی ناشی از یادگیری اصول اخلاقی نیست و بیان می کند راه حل مشکلات اخلاقی باید همواره معطوف به حفظ روابط بین افراد باشد. بنابراین، ارتباط افراد کلید اصلی است.

اخلاق رواقی که بیان می کند این عالم هستی تابع قوانینی ضروری، قطعی و تخلف ناپذیر است و فضیلت اخلاقی این است که شما خودتان را با این قوانین وفق دهید و این قوانین مستقل از خواست من و شماست. نتیجه این تفکر، استقلال شخصیت بود. به اصطلاح ما ایرانی ها، رواقی ها می گفتند که انسان باید در اخلاق به جایی برسد که با یک غوره، سردی و با یک کشمش، گرمی اش نشود، یعنی استقلال و اصالت شخصیت داشته باشد.

اخلاق اسپینوزایی که خوب و بد را مفاهیم نسبی می داند و بیان می کند هیچ چیزی ذاتاً خوب یا بد نیست. در این دیدگاه، بالاترین فضیلت اخلاق طبیعت گرایانه و هستی گرایانه (اگزیستانسیال) است.

اخلاق اسلامی که مبتنی بر حسن و قبح ذاتی و عقلی است. این رویکرد اخلاقی به دلیل تفاوت های فردی انسان ها دستخوش بیشترین برداشت ها و تفاسیر متنوع و حتی متضاد شده است. این نظام اخلاقی دارای اصول متباین و متعارضی است که ریشه در گزاره های کلامی و نقلی آن دارد. لذا این نظریه اخلاقی در حد انتزاعیات می ماند و بین نیمکره ذهنی مفاهیم متعالی آن و نیمکره عملی مشهود آن اتصالی برقرار نیست و منجر به کردار و رفتار نیک در عمل نمی گردد و حول گروه ها و محفل های خودی و غیرخودی های بسیار متکثر اخلاقی می چرخد.

این نظریه های اخلاقی به عنوان ابزاری در کشف جنبه های اخلاقی و مبنای قضاوت های اخلاقی موقعیت ها عمل می کنند.

اکنون با توجه به این نظریه های اخلاقی جهت قضاوت های اخلاقی نیاز به استدلال های اخلاقی داریم. استدلال های اخلاقی نیز به قیاسی Deductive ، غیرقیاسی یا همان استقرایی Inductive ، تحلیلی Analytic و ترکیبی Synthetic تقسیم بندی می شوند.

حال ما به یک رویکرد سیستماتیک و چرخه اخلاقی برای تنظیم مدل و نظام اخلاقی هوانوردی نیاز داریم که شامل پنج مرحله می تواند باشد: بیان مسئله اخلاقی، تحلیل مسئله و موقعیت اخلاقی، فهرست کردن تمام گزینه های ممکن، ارزیابی گزینه ها و قضاوت بر اساس تصمیم گیری چندمعیاره، چندشاخصه، چندهدفه و تحلیل ریسک و حساسیت و در نهایت بررسی نتایج است که در خروجی دوباره به ابتدای چرخه برمی گردد. این چرخه ها قابل ترجمه به زبان ماشین بوده و می توانند بر اساس داده ها در کمترین زمان های ممکن بهینه ترین اعمال اخلاقی را مبتنی بر داده ها و وقایع و حقایق Fact با توجه به اهداف ObJectives و محدودیت ها در راستای آرمان ها و چشم اندازهای ما Vision انتخاب کنند.

لذا نظام اخلاقی هوانوردی، یک نظام اخلاقی داده محور (Data-driven ethics) است.