وقتی از زنجیره تامین گردشگری حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم؟
تین‌نیوز| پژمان حاتمی‌فر*: مفهوم زنجیره تامین با الهام از حوزه‌های بسیاری از جمله انقلاب کیفیت، مدیریت مواد و منابع و لجستیک پایدار، علاقه روزافزون به رشد در بازارهای صنعتی و شبکه‌های تولیدکنندگان، مفهوم افزایش تمرکز و مطالعات مربوط به نفوذ در یک صنعت خاص شکل گرفته است. مطالعه زنجیره تامین به‌طور کلی به‌دنبال افزایش مزیت رقابتی و ارائه خدمات و محصولات در کوتاه‌ترین زمان و با بالاترین کیفیت است.
از سوی ديگر، زنجيره تامين شامل همه اجزاي دست‌اندركار در برآورده كردن تقاضاي مشتري نهايي شناخته می‌شود؛ به عبارت ديگر برنامه‌ها و سياست‌هاي ارائه‌شده به‌منظور بهبود خدمت‌رساني به مشتريان زنجيره تامين همواره لازم است كه كليه اجزای زنجيره را مدنظر قرار دهد. زنجيره تامين شامل همه مراحلي است كه موجب ارزش افزوده در توليدات و همه تعاملات بين تامين‌كننده، توليدكننده، توزيع‌كننده و مشتري را شامل مي‌شود.
زنجيره تامين به‌عنوان يك پروسه يكپارچه و هماهنگ ميان گروهي از سازمان‌ها در جهت دريافت مواد خام تا تبديل به محصول نهايي و تحويل به مشتري عمل مي‌كند. اين زنجيره شامل جريان رو به جلو مواد و روبه عقب اطلاعات و هدف حاکم در یک زنجیره تامین افزایش رقابت است.
این موضوع به این دلیل است که هیچ واحد سازمانی در حال حاضر نمی‌تواند مسوول رقابت، تولید محصول و خدمات و... باشد و زنجیره تامین به‌عنوان یک کل می‌تواند تمام این مسوولیت‌ها را بر عهده بگیرد. با این‌همه آنچه بدیهی است متقاعد کردن یک شرکت فردی برای تبدیل شدن به بخشی از زنجیره تامین است که موجب قرارگیری یک شرکت در موقعیت برنده در درازمدت می‌شود؛ درحالی‌که ممکن است این مهم در کوتاه‌مدت هم برای شرکت‌های فردی و هم همه اشخاص پدیدار شود. در نتیجه یک مانع مهم در شکل‌گیری زنجیره تامین حضور یا عدم حضور شرکت‌های فردی در شبکه زنجیره تامین است.
اهمیت مطالعه زنجیره تامین گردشگری
صنعت گردشگری به‌عنوان یک صنعت چندبعدی شناخته می‌شود که بر خلاف ساير بخش‌هاي اقتصادي از مجموعه‌اي از ارائه‌كنندگان خدمات شامل دفاتر خدمات مسافرتي و تورگرداني، عاملان حمل و نقل هوايي، ريلي، جاده‌اي و دريايي، هتل‌ها، مهمانسراها و مهمان‌پذيرها، متصديان جاذبه گردشگري، رستوران‌ها، فروشگاه‌هاي محصولات صنايع‌دستي، اقلام سوغاتي، پوشاك، كفش، اشيای چرمي و ساير اقلام مورد علاقه گردشگران تشكيل شده است که عمده این ارائه‌دهندگان در بخش خصوصی و در یک بازار اقتصادی آزاد رقابت می‌کنند.
همچنین در برخی کشورها بخش‌های خاصی از گردشگری به‌منظور تامین زیرساخت‌ها، بازاریابی و فعالیت‌های تبلیغاتی از دولت کمک‌هایی دریافت می‌کنند. از سوی دیگر، دولت‌ها تلاش مي‌كنند ضمن كاهش تصدي‌گري، به امور برنامه‌ريزي توسعه و مديريت خدمات گردشگري بپردازند.
تنوع فعاليت‌هاي مربوط به صنعت گردشگري باعث شده است رونق اين بخش، اثر اقتصادي بالايي را براي اقتصاد كشور در مقايسه با ساير بخش‌هاي اقتصادي ايجاد كند. تحقیقات زیادي درخصوص تعاریف، مدل‌ها و متغیرهاي کیفیت خدمات صورت گرفته است و غالبا ارزیابی خدمات را به‌دلیل ماهیت ناملموس بودن آنها که کیفیت را نامعلوم می‌کند، بسیار مشکل دانسته‌اند. در چنین فضایی بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه، دو عامل بسیار مهم برای هر مقصد گردشگری هستند. چرا که این فضا به‌شدت رقابتی است و شرکت‌ها ناچارند مطالعات زنجیره تامین گردشگری را به‌منظور افزایش مزیت رقابتی خود مورد توجه قرار دهند.
در خدمات حرفه‌ای هیچ مبادله کالايی وجود ندارد. مبادله در شرکت‌های خدماتی به معنی استفاده از دارايی‌های تامین‌کننده خدمات و کارکنان آن است. در اصل، خريد يک خدمت، نشانگر انتقال ظرفیت تامین‌کننده خدمات به مشتريان به شكل يک خدمت است، اما چنانچه اشاره شد، تعريف زنجیره تامین خدمات عبارت است از: مديريت اطلاعات، فرآيندها، ظرفیت، عملكرد خدمات و سرمايه‌ها از تامین‌کننده اولیه تا مشتريان نهايی. در نتیجه زنجیره تامین گردشگری مجموعه منافع و فعالیت‌های عرضه‌کنندگان مختلف خدمات گردشگری را در نظر می‌گیرد و سعی در توضیح روابط قراردادی بین ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری دارد.
نهایتا باید اضافه کرد که زنجیره تامین خدمات و محصولات گردشگری شامل طیف وسیعی از ارائه‌دهندگان خدمات از جمله کافه‌ها، رستوران‌ها، صنایع‌دستی، زیرساخت‌های صنعت گردشگری و سایر خدمات مرتبط می‌شود. با توجه به وجود ارائه‌دهندگان بسیار در صنعت گردشگری، در زنجیره تامین این صنعت ارتباطات بسیار زیادی وجود دارد؛ از جمله اولین ارتباط، آشنایی یک بازدیدکننده با مقصد است که از طریق سیستم‌های اطلاعاتی فراهم می‌شود.
پس از آن حضور گردشگر در مقصد و ارتباط با یک فرهنگ جدید، مجموعه آداب و رسوم تا ارتباط گردشگر با جاذبه‌ها، هتل‌ها، سیستم حمل ونقل و... سایر ارتباطات در این صنعت را نشان می‌دهند. زنجیره تامین گردشگری با بررسی نقاط ضعف و قوت یک مقصد، ارزیابی مسائل مربوط به گردشگری پایدار و در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف از جمله کمک به مسائل زیست محیطی، توسعه اقتصادی و رفاه جوامع محلی، حفظ هویت فرهنگی، احترام به حقوق جوامع محلی و حقوق مردم بو‌می همچنین جنبه‌های زیست محیطی شامل توسعه حمل‌ونقل پایدار و استفاده پایدار از منابع، کاهش و به حداقل رساندن و جلوگیری از آلودگی و تولید زباله به‌عنوان مثال زباله‌های جامد و مایع و تولید گازهای گلخانه‌ای، حفظ گیاهان، حیوانات، اکوسیستم و مناطق حفاظت‌شده (تنوع زیستی) و حفظ مناظر میراث فرهنگی و طبیعی به‌دنبال راه‌حل‌های عملی برای صنعت گردشگری و مصرف‌کنندگان است.
در نتیجه توجه به زنجیره تامین و مدیریت آن باعث اقدامات و سیاست‌های پایدارتر در گردشگری می‌شود و منفعت‌های فراوانی را برای جوامع محلی و همچنین مصرف‌کننده به دنبال دارد.
*کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی گردشگری