◄ بحران گاز و پندهایی از حج تمتع و برنامه های توسعه گذشته برای برنامه هفتم

روزنامه ایران در 24 دی ماه در بخش اقتصادی، انرژی نوشت:  میزان مصرف گاز در بخش های خانگی و تجاری کشور، مرزهای 700 میلیون مترمکعبی در روز را هم درنوردید؛ افزایشی 150 میلیون مترمکعبی مصرف گاز درشرایط فعلی در مقایسه با مدت زمان مشابه سال قبل. این میزان مصرف گاز را می توان معادل تولید 6 فاز میدان گازی پارس جنوبی ارزیابی کرد. در یک تصویر کلی تر، ایران 6.7 برابر بیشتر از سرانه مصرف گاز دنیا و سه برابر بیشتر از کل اتحادیه اروپا گاز مصرف می کند.

همچنین دنیای اقتصاد در 8 دی ماه 1401نوشت: بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران، در گزارشی به بررسی هفتمین سند توسعه ایران پرداخته است و با بررسی صورت های مالی دولت نشان می دهد عدم تحقق اهداف برنامه های توسعه، به هیچ عنوان به دلیل فقدان منابع نیست، بلکه به مصرف نادرست منابع برمی گردد. همچنین این عدم توفیق دلایل دیگری نیز دارد؛ از جمله تعدد اهداف برنامه، تعیین اهداف غیرواقع بینانه، ناآگاهی سیاستگذار و نیز تاثیرگذاری گروه های ذی نفع غیرمولد در سیاستگذاری ها.

• شواهد نشان می دهد که در ۶ دهه یعنی از سال ۱۳۳۸ تا پایان سال ۱۳۹۹ معادل ۲ هزار و ۲۶۲میلیارد دلار منابع ارزی مستقیم حاصل از صادرات نفت و گاز، پتروشیمی، صادرات سایر کالاهای غیرنفتی و خدمات در اختیار کشور بوده است. از سال ۱۳۵۲ تا پایان سال ۱۳۹۷ حدود یک هزار و ۸۵۰ میلیارد دلار از محل منابع مازاد بر صادرات نفت و گاز، انرژی برای مصرف در داخل در کشورمان فراهم بوده است. به عنوان یک نمونه که نشان دهد مشکل کشور نداشتن منابع نیست، می توان به این نکته اشاره کرد که براساس داده های رسمی ترازنامه انرژی وزارت نیرو از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۶، ارزش بنزینی که در ایران مصرف شده، معادل ۱۹۹ میلیارد دلار بوده است. همچنین از سال ۱۳۶۷ تا سال ۱۳۹۶ ارزش گازوئیل مصرفی، حدود ۳۱۸میلیارد دلار بوده است. به عبارتی، در مجموع در سال های گفته شده، حجم ۵۱۷ میلیارد دلار فقط صرف مصرف تنها دو فرآورده نفتی شده.
• مجتبی لشکربلوکی هم با استناد به این مطلب می نویسد: عقلانیت فردی متفاوت است از عقلانیت جمعی. ممکن است در جامعه ای افراد آن باهوش باشند اما آن جامعه باهوش نباشد. مثال: باهوش ترین افراد جامعه ما می روند و پزشک می شوند. سیستم بهداشت و درمان کشور هم در اختیار پزشکان است اما آیا نظام بهداشت و درمان ما حال و روزی بهتر از سیستم های دیگر دارد؟ جمعی از افراد باهوش (پزشکان) لزوما یک سیستم باهوش را شکل نمی دهند. اولین و بدیهی ترین مشکل سیستم بهداشت و درمان ما اینست که بهداشت (پیشگیری) یک دهم درمان هم در واولویت نیست! مثال بعدی نظام دانشگاهی ماست، مثال دیگرش نظام بانکی ... . - از نشانه های عقلانیت جمعی آنست که اگر راهی را رفت و فهمید به خطا رفته، تکرار نکند. سعی و خطا ایرادی ندارد. گاهی اوقات هیچ راهی جز سعی و خطا وجود ندارد. *ولی تفاوت بنیادینی وجود دارد بین «سعی و خطا» و «سعی در خطا»!* همه چیز را نمی توان به ناکارآمدی برنامه های توسعه تقلیل داد اما این هم یکی از مصادیق است. 

پاسخ این اشکالات در یادداشت  اقتصاد نفتی، الگوی اقتصادی و پندی از حج تمتع 1401 (تین نیوز/ کد خبر 245600 تاریخ خبر 1401.05.15) به شرح زیر آمده است:

• آیا تغییر قبله اقتصادی، سیاسی، اجتماعی ... را هم می توان مجسم نمود. قبله سیاسی ما با انقلاب اسلامی تغییر کرد و رویکرد غربگرایی به رویکرد نه شرقی و نه غربی تغییر یافت اما به نظر می رسد قبله اقتصادی که بیش از یک و نیم قرن پیش با سفر ناصرالدین شاه به اروپا با ظرافت در ساختار و قوانین موجود نهادینه شده، ثابت مانده و رنج اقتصادی جامعه از این قبله است.
• قبله اقتصادی موجود را می توان در تبعیت از الگوی غلط اقتصادی تملک گران و بهره برداری ارزان بیان نمود که در صفحه 14 کتاب نقشه راه بلوغ برای حمایت از تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی (نشر سال 1392) شرح داده شده و آن را می توان ریشه اصلی اغلب مشکلات اقتصادی (تورم بالا، معیشت سخت، بیکاری، ربا، کاهش ازدواج، کاهش ارزش پول ملی و ...) دانست.
• در قبله اقتصادی کنونی نه تنها قیمت مسکن و خودرو نجومی، سرمایه و منابع مالی بانک ها و ... مجذوب آنها (تلفات جاده ای) و مصرف انرژی و آب بسیار بالا و سرمایه گذاری برای تولید بسیار پرریسک و ... است بلکه توجه دولت و بخش خصوصی به نوآوری و شرکت های دانش بنیان و تحول و بهبود مستمر هم کاهش می یابد که نتیجه آن را در تاکیدات مکرر رهبر انقلاب برآنها می بینیم.

* کارشناس حمل و نقل