◄ استراتژی دوره گذار از قرن خودروهای فسیلی به قرن خودروهای برقی

اکنون جهان برای پایان دادن به عصر نفت و ورود به عصر تنوع بخشی به انرژی آماده شده است. راندمان نیروگاه های خورشیدی به حد مناسبی رسیده و احداث نیروگاه های خورشیدی از توجیه اقتصادی مناسبی برخوردار شده است.

تحولات بزرگی در خصوص تولید باتری های ذخیره برق به وقوع پیوسته و باتری های با قدرت ذخیره چند مگاوات در حال ساخت است. کوچک نمودن باتری های ذخیره برق و افزایش ظرفیت ذخیره به یکی از عرصه های پر رقابت و رو به رشد تبدیل شده است.

از همین نویسنده:

ویژگی های شبکه ریلی توسعه یافته و مزایای توسعه کیفی و کمی شبکه ریلی

در حال حاضر باتری هایی ساخته و عرضه شده اند که در مدت چند دقیقه شارژ می شوند و صدها کیلومتر خودروهای سبک و سنگین را به حرکت در می آورند. با ادامه این مسیر رو به رشد تا کمتر از یک دهه آینده جهان شاهد تحولات سریع و بی نظیری در عرصه حمل و نقل و تنوع در مصرف انرژی خواهد بود. از این پس دیگر بنزین و گازوئیل تنها عامل حرکت خودروها نخواهند بود بلکه انرژی برقی که از منابع متنوع تولید می شود عامل اصلی حرکت خودروها و روح جاری در سیستم حمل و نقل جهان خواهد گردید.

تولید برق از انرژی های خورشیدی، بادی و آبی رشد چشمگیری خواهند یافت هر چند تا دو دهه آینده ذغال سنگ، گاز، مازوت و گازوئیل همچنان در برخی نیروگاه ها مورد استفاده قرار خواهند گرفت منتها اقدامات ارزشمندی جهت کاهش آلایندگی نیروگاه های ذغال سنگ در حال انجام است و نسل جدید نیروگاه های ذغال سنگ از آلایندگی کمتری برخوردار می باشند.

با افزایش قیمت نفت گرایش به سمت خرید خودروهای برقی افزایش چشمگیری یافته است و در سال های آینده با کاهش هزینه تولید باتری های خودروهای برقی،  قیمت خودروهای برقی از خودروهای بنزین سوز و گازوئیل سوز ارزان تر خواهند شد. 

سرعت دستیابی به فناوری های پیشرفته تر تولید باتری های ذخیره برق و کاهش هزینه تولید باتری خودروهای برقی و همچنین افزایش تولید برق از انرژی های غیر فسیلی،  زمان خروج از عصر وابستگی به نفت و حاکم شدن خودروهای برقی بر سیستم حمل و نقل جهان را تعیین می نماید حتی چنانچه طی سال های آتی این تحول حادث گردد عصر خروج از سیطره نفت فرا خواهد رسید. 

در حال حاضر روزانه حدود 80 میلیون بشکه نفت در جهان تولید و 48 میلیون بشکه صادر می شود. بین70 تا 75 درصد از نفت تولیدی جهان به بنزین، گازوئیل و حدود 20 درصد به مازوت و نفت سفید تبدیل می شود. لیست کشورهای صادرکننده نفت جهان و میزان صادرات هر یک از آنها را اینجا مشاهده نمائید.

چنانچه با افزایش تولید خودروهای برقی، میزان مصرف بنزین و گازوئیل در خودروها  20 درصد کاهش یابد مصرف نفت خام به 64 میلیون بشکه در روز خواهد رسید و جهان با مازاد عرضه و کاهش گریز ناپذیر قیمت نفت مواجه خواهد شد. حتی اگر سازمان اوپک بخواهد با کاهش عرضه از ریزش ناگهانی قیمت جلوگیری نماید تا حدی این امکان برایش فراهم است زیرا همه کشورهای تولید کننده نفت،  عضو اوپک نیستند و حتی برخی اعضای اوپک ممکن است به سختی با چنین کاهشی موافقت نمایند.

اما زمانی که 40 درصد حمل و نقل جهان را خودروهای برقی تشکیل دهند در آن شرایط مصرف نفت جهان به حدود 48 میلیون بشکه در روز و صادرات به کمتر از 25 میلیون بشکه خواهد رسید چرا که کشورهای وارد کننده نفت بر استفاده از خودروهای برقی و همچنین استفاده از انرژی های پاک متمرکز خواهند شد در چنین شرایطی کشورهای صادرکننده نفت برای کنترل قیمت نفت مجبور خواهند شد 40 درصد از صادرات خود بکاهند تا بتوانند قیمت های نفت که تحت تاثیر جو روانی ناشی از تسلط خودروهای برقی در بازار حمل و نقل جهان قرار گرفته اند را تا حدودی مدیریت نمایند. این تاب آوری تا زمانی که عمده خودروهای تولیدی جهان غیر بنزین سوز و غیر گازوئیل سوز شوند بیشتر دوام نخواهد آورد و قیمت نفت در آن شرایط سقوط سختی را تجربه خواهد نمود.

تا ده سال آینده حداقل 30 درصد خودروهای جهان برقی خواهند شد و این روند از پنج سال آینده رشد جدی و کاملا محسوس خود را به نمایش خواهد گذاشت لذا از سال 2023  تا سال 2027 کاهش مصرف نفت با روند کند ادامه می یابد.

روند کاهش قیمت نفت دو توقفگاه مهم خواهد داشت یکی محدود قیمت حدود 50 تا55 دلار و دیگری محدود قیمت حدود 30 دلار، محدوده 55 دلار مربوط به قیمت سر به سر تولید نفت از میادین شیل است چنانچه قیمت نفت از این محدوده پایین تر برود تولید نفت از میادین شیل متوقف خواهد شد. با افزایش تولید خودروهای برقی قیمت نفت محدوده قیمت حدود  50 دلار را احتمالا تا سال 2030 خواهد شکست و بعد از آن با مقاومت در محدوده قیمت 33 دلار مواجه خواهد شد چنانچه قیمت نفت از این محدوده قیمتی سقوط کند و به زیر 30 دلار برسد تولید نفت از میادین سیبری روسیه که دو سوم تولید نفت روسیه را در بر می گیرد و تولید از چاه های عمیق ونزوئلا و غرب آفریقا و دریای سیاه غیر اقتصادی خواهند شد به این ترتیب در محدود قیمتی زیر 30 دلار احتمالا صادرات نفت جهان به حدود 15 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

پس از جنگ اوکراین، شرایط روسیه سخت تر شده و مجبور به تخفیف حدود ۲۰ دلار در بشکه گردیده است در چنین شرایطی حتی اگر قیمت نفت به ۵۰ دلار نیز برسد تولید نفت میادین سیبری روسیه غیر اقتصادی خواهد شد. 

در آن شرایط مهمترین صادر کنندگان نفت جهان عبارت خواهند بود از عربستان، عراق، کویت، آمریکا، کانادا، امارات متحده عربی و احتمالا ایران (در صورت مدیریت مصرف بی رویه فرآورده های نفتی و سرمایه گذاری جهت افزایش تولید نفت)

ارزش ذخایر نفت قابل برداشت ایران با قیمت های کنونی نفت حدود 17 هزار میلیارد دلار است اما با کاهش قیمت نفت به حدود 25 دلار،  ارزش ذخایر نفت قابل برداشت کشور به کمتر از 4.5 هزار میلیارد دلار خواهد رسید و بیش از 12 هزار میلیارد دلار از ارزش این سرمایه بزرگ ملی کاسته خواهد شد.

ما نباید اجازه دهیم این سرمایه بزرگ بین نسلی ضایع شود و راه جلوگیری از ضایع شدن آن تلاش جهت بیشترین برداشت و فروش صیانتی در زمانی است که قیمت های نفت در حد بالایی قرار دارد نه برای زمانی که نفت ارزش خود را از دست می دهد و به یک کالای کم اهمیت و ارزان قیمت تبدیل می شود.

سوق دادن مازاد تولید نفت به سمت تولید محصولات پتروشیمی خیال خامی بیش نیست چرا که کل تولید محصولات پایه پتروشیمی کمتر از ۸۰۰ میلیون تن در سال است در هر شرایطی تولید متانول و آمونیاک که حدود نیمی از محصولات پایه پتروشیمی را شامل می شوند عمدتا بر پایه گاز طبیعی، متناسب با نیاز جهان افزایش ظرفیت خواهند داد، درصدی از نفت خام به سمت واحدهای  الفین و زایلن سوق داده خواهد شد حتی اگر طی ۱۵ سال آینده ظرفیت تولید الفین ها و زایلن های جهان سالانه شش درصد رشد نماید و به  ۲۰۰ میلیون تن در سال 2037 برسد در آن صورت میزان نفت قابل استفاده در صنعت پتروشیمی به ۳۰۰ میلیون تن در آن سال خواهد رسید و صنعت پتروشیمی قادر خواهد شد حداکثر ۶ میلیون بشکه در روز،  نفت مازاد جهان را جذب نماید.

نظر به واقعیت های گریز ناپذیر ذکر شده، تنها راه عاقلانه پیش روی ما سرمایه گذاری و حداکثر تلاش جهت افزایش تولید و صادرات نفت در قیمت های بالای کنونی می باشد ما می بایست حداکثر تلاش خود را بر تولید ۶ میلیون بشکه در روز متمرکز کرده و بتوانیم بخشی از سهمیه ضایع شده صادرات نفت خود طی سال های گذشته را احیا نموده و درآمد حاصل از صادرات نفت را به ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار در سال برسانیم و درآمد حاصله را صرفا صرف سرمایه گذاری های بین نسلی زیر نمائیم:

۱-   توسعه شبکه مدرن ریلی بین شهری و درون شهری، برقی کردن خطوط پر تردد ریلی و رساندن سرعت متوسط سیر قطارهای باری به ۱۰۰ کیلومتر و قطارهای مسافری به ۱۵۰ الی ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت

با این اقدام نیمی از جابجایی بار و مسافر به شبکه ریلی منتقل خواهد شد و هر سال از تعداد کشته شدن ده هزار نفر در جاده ها کاسته می شود از قطع نخاع و قطع عضو و معلولیت دائمی بیش از ده هزار نفر در سال کاسته می شود از مصدوم شدن حداقل صدهزار نفر در جاده ها کاسته می شود از یتیم شدن دو هزار نفر در سال جلوگیری می شود و از ده ها هزار میلیارد تومان خسارت تصادفات جاده ای پیشگیری خواهد شد.

۲- سرمایه گذاری جهت حفظ ظرفیت تولید گاز کشور

۳- سرمایه گذاری جهت رسیدن به ظرفیت تولید شش میلیون بشکه نفت در روز و حفظ این ظرفیت تولید

۴- خرید یا اجاره بلند مدت زمین کشاورزی در کشورهای مستعد و افزایش کشت فراسرزمینی

۵- توسعه صنعت پتروشیمی 

۶- توسعه ناوگان حمل و نقل هوایی 

۷-  سرمایه گذاری جهت تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی؛  افزایش تولید برق از انرژی خورشیدی و سرمایه گذاری جهت دستیابی به فناوری های نوین تولید باتری های ذخیره برق در مقیاس های بالا و افزایش صادرات برق به ۵۰ میلیارد دلار در سال

8-  سرمایه گذاری در پروژه های آبخیز داری و پیش گیری از افزایش رشد روز افزون  کویر در ایران

* کارشناس حمل و نقل