لزوم راه اندازی مرکز مطالعات راهبردی و برنامه ریزی حمل و نقل و راهداری

وبلاگ تین نیوز | با توجه به نقش برجسته و ممتاز حمل و نقل جاده ای در اقتصاد كشور، حركت این زیربخش در مسیر توسعه ضرورتی مسلم است و براین اساس سازمان راهداری و حمل ونقل جاده ای به عنوان دستگاه متولی امور حمل ونقل جاده ای كشور باید برنامه های خود را در چارچوب اسناد بالا دستی تهیه وتدوین نماید. پیشنهاد حاضر جایگاه زیر بخش حمل و نقل جاده ای در برنامه كلان توسعه كشوررا نشان می دهدكه با توجه به اسناد بالادست نظیر سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، سیاست كلی نظام در زمینه حمل ونقل و نیز سیاست كلی برنامه پنجم توسعه و طرح جامع حمل ونقل ترسیم شده است.
نكته ای كه در استراتژی تدوین این پیشنهاد مورد توجه قرار گرفته است بحث ملاحظات اقتصادی است. بدین مفهوم كه كلیه فعالیتهای حمل و نقل جاده ای وپروژه ها باید از توجیه اقتصادی برخوردار باشند و منافع اجرای آن بیش از هزینه های آنها باشد. بحث مصرف انرژی، ایمنی، محیط زیست از دیگر بحثهایی است كه در حمل و نقل جاده ای مطرح است. همچنین بحث عرضه و تقاضا از بحثهای مهم دیگری است كه مورد نظر كارشناسان اقتصادی حمل و نقل می باشد. بدین مفهوم كه چگونه امكاناتی را ایجاد كنیم كه با تقاضای موجود تناسب داشته باشد و در نهایت افزایش بهره وری و ارتقاء خدمات از ضروریات این بخش از حمل و نقل كشور است كه تماما جهت دهی های كلی برنامه راهبردی برای سازمان را مشخص می كند. یقینا تدوین برنامه های راهبردی مستلزم برخورداری از یك ساختار منسجم در سازمان می‌باشد كه در حال حاضر این موضوع با چالش جدی مواجه است.
"در خرداد 1391 و در اجرای ماده 29 قانون مدیریت خدمات کشوری تشکیلات جدیدی به تصویب رسید که گرچه هنوز عنوان حمل و نقل را در نام این سازمان حفظ کرده ولی ساختار سازمانی جدید به وضوح نشان می‌دهد که تشکیلات حمل و نقل جاده ای کشور که در گذشته و از سال 1373 به لحاظ انتخاب ساختار غلط شرکتی به جای موسسه، دچار انحراف گردیده بود اکنون به کلی با حذف گرایش‌های تولی گری در حمل و نقل کشور در جایگاه یک متصدی تجاری درآمدزا در آمده که از جمله مهم ترین وظائف آن نیز تصدی امور نگهداری راه است."
درساختار تشکیلاتی مجموعه معاونت برنامه ریزی سه دفتر تعریف شده که به ترتیب عبارتند از:
1-مرکز مدیریت راه‌ها
2-دفتر امور سرمایه گذاری و نظارت بر بهره برداری
3-دفتر آمار و ایمنی ترافیک
ولی آنچه كه در این معاونت مغمون مانده برنامه ریزی است كه به طور كل اثری از آن در این ساختاروجود ندارد.
به همین منظور بازنگری ساختار تشكیلاتی از اهم ماموریت های سازمان می‌باشد كه باید به آن پرداخته شود چرا كه وظایف هر سازمان براساس ساختار آن تعریف می‌گردد و در صورتیكه بنا باشد سازمان در راستای برنامه های كلان كشور حركت نماید یقینا چنین ساختاری پاسخگوی تقاضای خرد و كلان جامعه نخواهد بود. با این مقدمه، مشكلات عدیده ای كه وجود یك ساختار جدید با رویكرد برنامه محور را در سازمان ضروری می‌نماید به شرح ذیل خواهد بود:
1- وجود برنامه های بالا دستی
الف-سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404
ب-برنامه پنجم توسعه در بخش حمل و نقل جاده ای
ج-طرح جامع حمل و نقل کشور
د-سیاستهای کلی نظام در حوزه حمل و نقل(ابلاغی توسط مقام معظم رهبری)
ه-قوانین بودجه ای سالانه و مصوب مجلس شورای اسلامی
2-عدم تعامل بین بخشی درحوزه حمل و نقل جاده ای
3-عدم هرگونه برنامه استراتژیک در سازمان
4-عدم برنامه جهت اقتصادی شدن حمل و نقل جاده ای
5-عدم برنامه جهت انطباق حمل و نقل جاده ای با توسعه پایدار
6-عملکرد جزیره ای در زیر بخشهای سازمان ؛ انجمن ها و اتحادیه ها
7-عدم استاندارد سازی در حمل و نقل جاده ای
8-عدم دیدگاه لجستیکی در سازمان و توسعه مراکز لجستیکی در کشور از قبیل بنادر خشک وباراندازهای متقاطع(cross ducking )
9-عدم هرگونه هماهنگی بین سازمانهای حمل و نقلی کشور
10-عدم مدیریت یکپارچه در بخش ترانزیت علی الخصوص در پایانه های مرزی کشور
11-عدم هماهنگی سازمان با سیاستهای توسعه منطقه ای کشور(آمایش سرزمین)
12-عدم هماهنگی با حوزه حمل ونقل شهری در برنامه های کلان
13-فراموش شدن نقش حاکمیتی سازمان و گرایش به سوی تصدیگری در حمل و نقل
14-کمرنگ شدن نقش سازمان در شورای عالی ترابری کشور بعنوان دبیر شورا
15-عدم اجرای مهندسی ارزش در زیر بخشهای سازمان در سطح کلان و شرکتهای حمل و نقل در بخش خرد
16-عدم هرگونه استراتژی جهت برنامه های توزیع و پخش در کشور
17-عدم وجود اتاق فکر و هرگونه تصمیم سازی در سازمان
18-عدم تعامل با حوزه IT کشور به جهت پشتیبانی از بخش حمل و نقل جاده ای
19-عدم وجود هرگونه سند راهبردی در زیر بخشهای سازمان
20-راه اندازی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشوردر آینده نزدیک و لزوم وجود مرجعی در سازمان به منظورهماهنگی با سازمان موصوف از بعد كارشناسی
فلذا در صورتیكه بخش حمل و نقل جاده ای كشور بخواهد در افق میان مدت و بلند مدت پاسخگویی کامل به تقاضای حمل و نقل باشد و نسبت به رفع كاستی های مورد اشاره اقدام نماید باید در ساختار خود براساس ماموریت‌های تعریف شده تغییراتی ایجاد نماید كه برای دستیابی به چنین هدفی راه اندازی مركزی تحت عنوان " مركز مطالعات راهبردی و برنامه ریزی حمل و نقل" با راهبردهای ذیل پیشنهاد می‌گردد: 
- رشد بخش حمل ونقل جاده ای و هماهنگی آن با حمل ونقل بین المللی(علی الخصوص ترانزیت) که در آن شرایط اقتصادی ،فرهنگی، جغرافیایی در نظر گرفته شود. 
- گسترش و عرضه امکانات با عنایت به فراهم آوری فرصتهای هر چه بیشتر و جذب سرمایه های غیر دولتی و خارجی 
- رشد متوازن بخش حمل ونقل جاده ای با توجه به توسعه پایدار ملی و اشتغال و توسعه بخش خصوصی وتعاونی 
- استقرار مدیریت دانش و تولید علم و فناوریهای مربوطه متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی 
- توجه به مدیریت کیفیت و رعایت و الزامات ورود به عرصه جهانی. 

اهداف مركز:
1-برنامه ریزی جهت توسعه و نگهداری زیر ساختها و زیر بناهای حمل ونقل جاده ای: 
- توجه به نگهداری زیر ساختها 
- توسعه زیر ساختها باتوجه ویژه به ترانزیت بمنظور ارتقای جدی سهم ترانزیت در توسعه ملی 
- اخذ تصمیمات سرمایه گذاری و توسعه زیر ساختهای جدید بر مبنای سنجش تقاضا و امکان سنجی های اقتصادی و فنی بر مبنای تئوری های علمی روز آمد. 
- توسعه امکانات برای انجام آسان حمل ونقل ترکیبی و هماهنگی با سایر بخش ها نظیر ایجاد بار اندازها 
- هماهنگی نهادهای تصمیم گیر در تولید و واردات وسایل نقلیه با سازمان 
- جذب سرمایه بخش خصوصی برای توسعه زیر ساختها و ناوگان حمل ونقل بارویکرد توسعه در اقتصاد ملی 

۲- توجه به شاخص های اقتصادی در راستای ارتقاء جایگاه حمل ونقل جاده ای در اقتصاد ملی: 
- افزایش بهره وری در تمام زیر بخشهای های حمل ونقل جاده ای به عنوان اولویت اساسی این بخش 
- کاهش تصدی گری دولت در بخش حمل ونقل بر مبنای سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و فراهم نمودن زمینه مناسب برای سرمایه گذاری و مدیریت بخش خصوصی در بخش حمل ونقل جاده ای به عنوان یک اولویت اساسی و رقابتی‌ ‌ساختن آن 
- نیاز سنجی آماری، تولید و فراوری داده ها و اطلاعات حمل و نقل و روز آمد نمودن آنها در راستای تعالی جایگاه اقتصادی و مدیریت علمی سازمان 
- نگاه تخصصی به انتخاب مدیران و جذب کارشناسان 
- توجه به اصل ثبات مدیریتی مدیران موفق 
- توجه به اصل مشتری مداری در ارائه خدمات حمل و نقل 
- توجه به مدیریت تقاضای حمل ونقل در ایجاد، نحوه خدمات و نوع تکنولوژی مورد استفاده در مکان یابی بنگاه های اقتصادی جدید التاسیس 
- اصلاح ساختار سازمان با تاکید بر بهینه سازی امور 
- ارتقای جایگاه سازمان در بخش بار ومسافر با شناخت فرصتهای جدید 

۳- تصمیمات مدیریتی در بخش حمل ونقل جاده ای
حداقل نمودن آثار زیانبار زیست محیطی در توسعه و بهره برداری از زیر ساختها 
- توجه به استاندار های زیست محیطی در توسعه و بهبود سیستم حمل ونقل جاده ای 
- توسعه فناوریهای مرتبط با حفاظت از محیط زیست در بخش 
- نوسازی ناوگان برای ایجاد بهره وری و کاهش هزینه های جنبی 

۴-حداکثر نمودن بهره وری انرژی در بخش حمل ونقل جاده ای: 
- توسعه فناوریهای مدرن در ارتباط با کاهش مصرف انرژی و استفاد از انرژیهای نو 
- نوسازی ناوگان با رویگرد حداقل کردن مصرف سوخت 
- استفاد از ابزارهای بازدارنده و تشویق کننده اقتصادی و فرهنگی در جهت کاهش تمایل استفاده از خودرو شخصی در سفرهای برون شهری در راستای توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی و بهبود کیفیت خدمات دهی 
- مدیریت تقاضای سفرهای برون شهری و حومه ای با ارائه الگوهای جدید خدمات دهی 
- تمرکز زدایی در ارائه خدمات در حوزه استانی و کشوری 

5-حداکثر نمودن ایمنی و امنیت حمل مسافر و کالا در بخش: 
- باز نگری قوانین راهنمایی و رانندگی و نحوه اجرای آنها با توجه به تجارت موفق بین المللی
- کمک به تجهیز خودرو های ساخت داخل به تجهیزات ایمنی مطابق استانداردهای بین المللی 
- حمایت از توسعه و استفاده از حمل ونقل ریلی پر سرعت 
- توسعه و بهبود زیر ساختها در حومه شهرهای بزرگ کشور با اولویت کلان شهر ها ü تاسیس نهاد پایش حوادث و سوانح حمل ونقل 
- توجه به تفکیک ترافیک انواع وسائط نقلیه و مسیر های پر تردد و حادثه خیز 
- توجه به امور معشیتی، بیمه ها درمانی و سلامت اپراتورهای بخش حمل و نقل 

مأموریت مركز:
ارتقاء بهره وری و پیشتازی در حل مسائل مدیریت و برنامه‌ریزی حمل و نقل جاده ای از طریق مدیریت تمامی فرایندهااعم از تفکر، پژوهش، مطالعه، نوآوری ؛ آموزش و یافتن راه کارهای نوین و اقدامات مناسب برای انجام مأموریت ها و وظایف سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای و تهیه وتدوین طرح جامع حمل و نقل جاده ای، با بهره گیری از نیروهای متخصص و فناوری های منطبق و به روزو نظارت، ارزیابی و بازنگری آن. 

چشم انداز مرکز:
تـأمیـن کننده نیـازهای تخصصی ،علمی ،پژوهشی ،آموزشیو برنامه‌ریزی بـه منظـور پشتیبانی فکری از اقـدامات سازمان راهداری وحمل و نقل جاده ای 

شرح وظایف مركز
1-تدوین برنامه راهبردی سازمان
این برنامه متناسب با نیازهای حمل و نقل در بازه های زمانی یك ساله ،پنج ساله وبلند مدت تهیه میگردد و نظام آن بر مبنای هدف Management By Objectives)MBO) خواهد بود.
2ـ اثر بخش نمودن نتایج فعالیت های سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای
الف- ایجـاد جـایگاه و منزلت سازمانی بـا انتـظارات و چشم انـداز و مأموریت مرکز، تنظیم برنامه های راهبردی، تاکتیکی و عملیاتی
ب- شناسایی نیازهای سازمان و تطبیق عملکردها با مدیریت دانش بنیان
ج- انتخاب اولویت های كاری و دقت در زمـان منـاسب بـرای دستیابی بر خروجی های مورد انتظار و سنجش شاخص بهروری
د- تنظیم دقیق RFP)Request for Proposal)فرایندها ازدستاوردهای اثربخش شدن نتایج فعالیتها خواهد بود.
3ـ هماهنگی، نظارت، برنامه‌ریزی و ارزیابی تحقق طرح جامع حمل و نقل جاده ای
الف-استقرار و توسعه نظام نظارت برای تحقق طرح جامع و توسعه حمل و نقل جاده ای
ب- برنامه‌ریزی و تهیه طرح های مربوط به اصلاح و تکمیل طرح جامع و مدیریتِ نظارت و ارزیابی آن
4ـ توسعه تعاملات داخلی و خارجی مرکز
توسعه هدفمند ارتباطات و تعاملات مرکز با سایر سازمان های حمل ونقلی، جوامع علمی و مراکز داخلی و خارجی و شناسایی فعالیت های غیر بهره ور در حوزه مدیریت حمل و نقل جاده ای با ایجاد یک بانک اطلاعاتی.
5ـ جذب نخبگان و تعامل با صاحب نظران و فرهیختگان داخلی و خارجی
ایجاد و تمرکز بر کانالهای ارتباطی، تعریف جایگاه مناسب سازمانی، تنظیم نظام نامه ها ومقررات به منظور شناسایی،جذب و بهره گیری از توان تخصصی صاحب نظران و نخبگان (علی الخصوص بازنشستگان)در فعالیت های مرکز(اتاق فكر).
6ـ مطالعه کیفی فرایندهای سازمانی و تسریع در انجام آن ها
الف-استفاده از روش ها، فناوری ها و مبانی نظری روز
ب-توجه به صلاحیت علمی، اجرایی، تحلیلی و اخلاق حرفه ای مدیران ، كارشناسان و مجریان پروژه های سازمانیو سنجش شاخص کارایـی آنها (اجرای مهندسی ارزش )
7ـ منطقی نمودن فعالیتها و توسعه فكری سازمان
اصلاح وظایف صفی و ستـادی، منطبق بـا ساختـار سازمانی در راستای اهداف مرکز.