مترو اصفهان؛ پرحاشیه، پرهزینه، بی‌نتیجه
تین نیوز | تهرانی‌ها وقتی نام مترو را می شنوند، به یاد ایستگاههای شلوغ و قطارهای مملو از مسافری می‌افتند که در تمام طول روز با سرعت تمام دهها هزار نفر را از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب شهر جا به جا می‌کنند. اما اصفهانی‌ها با شنیدن نام مترو به یاد چیزهای دیگری می‌افتند: به یاد درختان کهنسال چهارباغ که در پیشگاه مترو قربانی شدند؛ به یاد مته حفاری که به اشتباه تا چند قدمی سی و سه پل پیش رفت و لرزه بر اندام آثار تاریخی انداخت؛ و به یاد ده سال ترافیک و نا بسامانی در اطراف کارگاههای مترو؛ مترویی که با گذشت ده سال و صرف میلیاردها تومان از جیب شهروندان،
هنوز حتی یک مسافر را جا به جا نکرده است!
18 سال مطالعه، 10 سال حفاری
به گزارش پایگاه خبری شهر الکترونیک، طرح جامع مترو اصفهان در سال 1363 با مدیریت سازمان مسکن و شهرسازی به تصویب رسید و در سال 1365 مطالعات شبکه آن به مدیریت استانداری اصفهان و توسط مشاوران ژاپنی آماده شد. مطالعات مقدماتی و آماده سازی طرح‌های تفضیلی تا سال 1381 به طول انجامید تا این که در این سال با شروع عملیات اجرایی تونل خط شمالی - جنوبی، وارد فاز عملیاتی شد.
شهردار اصفهان خبر داده که سرانجام پس از 28 سال، "امید می‌رود" که تا پایان سال 91 مرحله اول خط یک مترو اصفهان به بهره‌برداری برسد اما ظاهرا این امید آن قدرها پررنگ نیست؛ چه آن که حتی سایت مترو اصفهان نیز این خبر را درج نکرده است.
با این حال شروع کار با حاشیه‌های زیادی همراه بود. وقتی معلوم شد که شهرداری می‌خواهد مترو را از زیر محور تاریخی چهارباغ عباسی و از مجاورت آثار تاریخی عبور دهد و سپس با فاصله کمی از سی و سه پل به چهارباغ بالا برساند، مخالفت‌های فراگیر از سوی سازمان میراث فرهنگی، دوستداران میراث فرهنگی، مطبوعات و حتی استانداری اصفهان بالا گرفت. این در شرایطی بود که در همان روزها، ساخت برج جهان نما و شکستن حریم میدان نقش جهان با مخالفت شدید افکار عمومی در سراسر کشور و تهدید یونسکو به خروج میدان نقش جهان از فهرست آثار جهانی مواجه شده بود.
توطئه مترو علیه شهردار با تخریب سی و سه پل!
در سال 1382 در جلسات مشترکی که با حضور استانداری، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری اصفهان و اعضای شورای شهر برگزار شد، پیشنهاد عبور مترو از محور موازی با چهارباغ عباسی، یعنی خیابان شمس آبادی مطرح و مورد توافق واقع شد اما شهرداری هیچ گاه به این توافق و نیز به نظر شورای عالی ترافیک مبنی بر عبور مترو از خیابان شمس آبادی گردن ننهاد.
یک سال بعد، سکان شهرداری اصفهان به دست سید مرتضی سقائیان نژاد سپرده شد که نسبت به شهردار پیش از خود موضع سرسختانه تری در قبال سازمان میراث فرهنگی و دوستداران آثار تاریخی اصفهان داشت. او معتقد بود که تمام انتقادهای مربوط به خطر آفرینی مترو برای آثار تاریخی، غیر کارشناسی و آمیخته به اغراض سیاسی است. با وجودی که او بارها تأکید کرده بود که مترو هیچ خطری برای سی و سه پل ندارد، در شهریورماه سال 1388 عبدالجواد زعفرانی، رییس سازمان قطار شهری اصفهان رسما تأیید کرد که تونل مترو بین 35 تا 40 سانت به سمت سی و سه پل منحرف شده است. هرچند که او علت را نقص فنی دوربین دستگاه حفاری
اعلام کرد، اما شهردار اصفهان این خطا را تلویحا به مخالفان خود نسبت داد و آن را تعمدی خواند. با این حال، از ارایه هرگونه سندی مبنی بر چگونگی نفوذ مخالفان به مجموعه تحت مدیریت او خودداری کرد.
همزمان خبر رسید که با نزدیک شدن مته حفاری به سی و سه پل، سقف این اثر چهار صد ساله در بخش دهانه ششم از ضلع جنوب غربی شکاف برداشته است. همچنین خبرگزاری مهر، خبر داد که سر در بزرگ باغ هزار جریب از آثار دوره صفویه هنگام حفاری تونل مترو کشف شده اما برای آن که وقفه‌ای در کار پیش نیاید، شبانه تخریب شده است.
احداث مترو؛ حدفاصل شهرداری و افکار عمومی
چنین می‌نمود که تونل مترو اصفهان پیش از آن که راهی برای رفت و آمد سریع‌تر و آسوده‌تر شهروندان اصفهانی بگشاید، دره عمیقی را بین شهرداری اصفهان و افکار عمومی در سراسر ایران به ویژه نخبگان فرهنگی و رسانه‌ها ایجاد کرده است. به عنوان نمونه در شهریور 88 در یک برنامه تلویزیونی، نظر سنجی از بینندگان نشان داد که 81 درصد آنان مدیران شهری اصفهان را عامل در خطر قرار گرفتن سی و سه پل می‌دانند.
با این حال، مدیران شهری اصفهان همچنان بر طبل مخالفت با افکار عمومی می‌کوبیدند. اندکی بعد از ماجرای سی و سه پل، عباس حاج رسولی‌ها، رییس شورای شهر اصفهان اعلام کرد که شهرداری قصد دارد خطی شرقی - غربی مترو را از زیر میدان نقش جهان عبور دهد؛ این گفته به سرعت با مخالفت سازمان میراث فرهنگی روبرو شد؛ سازمانی که طبق قوانین موضوعه کشور هرگونه عملیات عمرانی در مجاورت آثار تاریخی تنها با مجوز آن امکان پذیر است. این سازمان اعلام کرد که در صورت عبور مترو از نقش جهان، این میدان از فهرست میراث فرهنگی جهان حذف خواهد شد.
نکته جالب این که به رغم ده سال حاشیه سازی و جنجال آفرینی مترو اصفهان، تمام موارد یاد شده در سایت قطار شهری اصفهان از تاریخچه مترو این شهر حذف شده است!
مترویی که به خیرش امید نیست
با این حال، همه مشکلات مترو اصفهان به خطرآفرینی برای آثار تاریخی محدود نمی‌شود. طولانی شدن احداث تونل و تداوم فعالیت کارگاههای مترو در محدوده خیابان چهارباغ (چهار باغ پایین، عباسی و بالا) که ستون فقرات ارتباطی در محور شمالی - جنوبی اصفهان است، ترافیک شدیدی را در این محدوده به وجود آورده است. خصوصا که در دو سوی آن انبوهی از آثار تاریخی، هتل‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید و سازمان‌های اداری مستقر شده‌اند.
نه فقط مردم اصفهان، بلکه انبوه گردشگرانی که به این شهر می‌آیند، ساعت‌ها در ترافیک خیابان چهارباغ متوقف می‌مانند و حتی در ازدحام و آلودگی شدید هوا مجال پیاده روی در این خیابان زیبا را از پیدا نمی‌کنند. ضمن آن که آلودگی شدید هوا در این محدوده ناشی از ترافیک سنگین، خطر بزرگی برای آثار تاریخی به ویژه کاشیکاری‌های مسجد و مدرسه چهارباغ است.
در این شرایط شهروندان اصفهانی از خود می‌پرسند آیا مترو اصفهان بعد از 28 سال کار مطالعاتی و عملیات اجرایی و این حد از تنش آفرینی و صرف بودجه‌ای که هرگز رقم دقیق آن اعلام نشده، حتی در صورت راه اندازی فایده‌ای برای آنان خواهد داشت؟
زوایای پنهان ماجرا وقتی روشن‌تر می‌شود که سخنان اخیر شهردار اصفهان را مرور کنیم. مرتضی سقائیان نژاد اعلام کرده است که
"تنها ۱۰ درصد حمل و نقل عمومی اصفهان به قطار شهری اختصاص دارد؛ از این رو باید در جهت توسعه و تقویت اتوبوس های تندرو و همچنین خطوط تاکسیرانی بیشتر کار شود." او همچنین از انعقاد قرارداد راه اندازی خط تراموا در 50 کیلومتر از سطح شهر اصفهان خبر داده است. خطوطی که معلوم نیست برای احداث آن چه مقدار دیگر از جیب شهروندان اصفهانی صرف خواهد شد؟ چقدر درخت دیگر قطع خواهند شد؟ چه تعداد آثار تاریخی دیگر آسیب خواهند دید؟ و اساسا کی به بهره برداری خواهند رسید؟
البته شهردار اصفهان خبر داده که سرانجام پس از 28 سال، "امید می‌رود" که تا پایان سال 91 مرحله اول خط یک مترو اصفهان به بهره‌برداری برسد اما ظاهرا این امید آن قدرها پررنگ نیست؛ چه آن که حتی سایت مترو اصفهان نیز این خبر را درج نکرده است. در واقع، بخش اخبار و ارویدادهای این سایت با همه خبرسازی‌های مترو خالی از هرگونه خبری است!