| کد خبر: 4669 |

حل مشکلات کلان شهرها در بن بست تصمیمات متضاد مدیران

وبلاگ تین نیوز | صابون آلودگی هوا و ترافیک شهرهای بزرگ به تن همه کلان شهرنشین ها نیز خورده و همه آن ها را به شکلی گرفتار کرده است. دیگر تعطیلی مدارس و اداره های دولتی به سبب آلودگی هوا یا حتی گرفتار شدن در ترافیک شهری و ساعت ها معطل ماندن در خودرو برایمان عادی شده است. این عادی بودن گویا شامل حال مسئولان نیز شده است. تا بدان جا که هر از گاهی می شنویم "آلودگی هوا و ترافیک" دغدغه مجلسی ها، دولتی ها و مدیریت شهری نیز هست. اما هر از گاهی فقط حرف هایی دراین خصوص به گوش مان می رسد ولی دریغ از اقدامی عملی و تاثیرگذار. این داستان نخ نما و تکراری کلان شهرهای ماست.

همه چیز در گرو یک مدیر کارآمد
اگر چه دم زدن از مشکلات و معضلات شهری دغدغه مشترک مسئولان کشور است اما چه سود که هر کدام ساز خود را می زنند بی آن که چاره ای بیندیشند تا سال آینده، کاسه همان کاسه و آش همان آش نباشد. واقعا چرا نباید هر کدام از مسئولان گوشه ای از کار را در دست بگیرند تا به جای دامن زدن به مشکلات، حداقل کمی از بار آن کاسته شود! این نکته قابل تامل است که شهردار پایتخت می گوید مشکل آلودگی هوا با اراده یک مدیر متعهد برطرف خواهد شد.

محمد باقر قالیباف در برنامه ای تلویزیونی گفت که ما در بحث آلودگی هوا اشکال ساختاری و مدیریتی داریم و با برطرف شدن آلودگی هوا،مشکل آلودگی صوتی و حمل و نقل عمومی و فرهنگ ترافیکی نیز برطرف می شود. وی البته افزود: آلودگی هوا مختص شهر تهران نیست و به جز هشت کلان شهر ایران، شهرهایی در جنوب و غرب کشور نیز دچار آلودگی هوا هستند. شهردار تهران با طرح این سوال که چه کسی مسئول مقابله با آلودگی هواست و یادآوری این نکته که در خصوص این موضوع هر یک از دستگاه ها، دستگاه های دیگر را مسئول معرفی می کنند گفت: «موضوع آلودگی هوا یک موضوع فرابخشی است ولی به طورحتم یک مجموعه یا یک دستگاه باید محوریت و مسئولیت این کار را بر عهده داشته باشد و من مطمئنم این مشکل با اراده یک مدیر متعهد برطرف می شود. البته بحث های دقیق علمی انجام شده است. اما اصلاح ساختار و مدیریت و اعتبارات موضوعاتی است که اگر دو موضوع اول را اصلاح کنیم به طور حتم موضوع سوم رفع خواهد شد.» نه تنها شهردار تهران بلکه دیگر کارشناسان و مسئولان نیز بر ضرورت نیاز به مدیریت کارآمد در این بخش تاکید دارند.

یکی از اعضای فراکسیون مدیریت شهری مجلس در قالبی دیگر به همین نکته اشاره می کند و می گوید: طی سال های گذشته در بحث مدیریت ترافیک و آلودگی هوا موفقیت کلانی نداشته ایم هر چند اگر قرار بر این بود که این روند همچون گذشته ادامه یابد با شرایط بسیار بدتری نسبت به آن چه که امروز با آن مواجه هستیم روبه رو می شدیم. اسماعیل جلیلی ادامه می دهد: البته این موفقیت به این معنا نبوده است که بتوانیم تهدیدها را کاهش دهیم. تهدید آلودگی هوا و شرایط سخت در حوزه ناوگان حمل و نقل عمومی هم چنان وجود دارد. به خصوص در بخش فناوری مورد استفاده و نحوه مصرف سوخت، هم چنان با مشکل مواجه هستیم.

اما یکی از اساتید دانشگاه معتقد است مشکل اصلی از این ناشی می شود که در بحث برنامه ریزی شهری از نخبه های حمل و نقل استفاده نمی شود. 
دکتر خشایار کاشانی جو می گوید: در حال حاضر انجمنی با عنوان حمل و نقل همگانی کشور با حضور 40 نفر از صاحب نظران این حوزه فعالیت می کند اما اعضای این انجمن فقط در این اتاق فکر نظر می دهند در حالی که تصمیم گیرندگان افراد دیگری هستند. به عبارتی یک گروه تصمیم ساز و یک گروه تصمیم گیر وجود دارد. تصمیم سازان متخصص ولی تصمیم گیران غیر متخصص هستند و متاسفانه تصمیم گیران غیر متخصص از نظر تصمیم سازان متخصص استفاده نمی کنند.
وی ادامه می دهد: بحث مهم دیگری که در این حوزه مطرح است غلبه نگاه سیاسی به مباحث تخصصی است. متاسفانه مباحث ما با سیاست آمیخته شده است. این اتفاق درهمه کشورهای دنیا البته با درصد کمتری رخ می دهد. به عنوان مثال نگاه غیرتخصصی به موضوعات شهری در دیگر کشورها 10 درصد است. در حالی که در کشور ما نگاه تخصصی به موضوعات شهری 10 درصد را شامل می شود و تا زمانی که این رویکردها اصلاح نشود وضعیت تغییری نخواهد یافت.

حمل و نقل عمومی کارآمد نیست
بدون تردید ترافیک و آلودگی هوا ۲ معضل بزرگ کلان شهرهاست که مسئولان باید برای به حداقل رساندن این معضلات تدبیری بیندیشند. اما اکنون چه راهکاری می تواند شرایط را بهبود ببخشد و رضایت مردم را جلب کند؟ کاشانی جو در این باره معتقد است راهکار مربوط به این موضوع در همه شهرهای دنیا کاربرد دارد.
این استاد دانشگاه ادامه می دهد: به عنوان مثال مکزیکوسیتی شهری است که حدود 20 سال قبل از نظر آلودگی هوا وضعیت بسیار بدتری نسبت به ما داشت ولی آن ها با تهیه طرح جامع و در نظر گرفتن مدیریتی واحد برای آن به صورت متحد و منسجم عمل کردند و توانستند به نتیجه برسند. در راستای تهیه این طرح جامع لازم است تا از یک طرف حمل و نقل عمومی افزایش یابد و از طرف دیگر حمل و نقل شخصی کاهش پیدا کند. البته نحوه محدود کردن و کاهش حمل و نقل شخصی روش های متفاوتی دارد که شامل مباحث مدیریتی و افزایش عوارض خودروها و قیمت سوخت می شود. وی خاطرنشان می کند: البته نباید این نکته را فراموش کنیم که حمل و نقل عمومی باید کارآمد باشد. خیلی از مردم دوست دارند که از حمل و نقل عمومی استفاده کنند، ولی چون این سیستم کارآمد نیست امکان دسترسی راحت به سیستم حمل و نقل عمومی را ندارند پس آن ها ناچار به استفاده از خودروی شخصی هستند.
وی با اشاره به اهمیت زمان بندی مناسب در بحث استفاده از خدمات حمل و نقل عمومی می گوید: مردم باید بتوانند زمان لازم برای رسیدن به مقصد را محاسبه کنند. به عنوان مثال اگر چه در تهران بی آر تی راه اندازی شده است اما این سیستم با محتوای واقعی آن فرق دارد از جمله این که مهم ترین ویژگی بی آر تی زمان بندی آن است بدین معنا که بتوان محاسبه زمان رسیدن به مقصد را انجام داد. اما اکنون سیستم های بی آر تی این زمان بندی را ندارند. به عبارتی ما شکل را بدون توجه به محتوا اجرا می کنیم. وی خاطرنشان می کند: علاوه بر این سیاست های ما به دلیل این که مدیران ما متخصص نیستند و از نظرات متخصصان هم استفاده نمی کنند متضاد است. 

نوروزی نیز در این باره معتقد است حمل و نقل انبوه بر و به ویژه مترو شاه کلید مدیریت آلودگی هوا و حمل و نقل ترافیک کلان شهرهاست.
وی ادامه می دهد: خوشبختانه در 8 سال اخیر خدمات مترو و ایجاد خطوط اتوبوسرانی تندروی بی آرتی پیشرفت خوبی داشته است به نحوی که ترافیک و آلودگی هوای تهران از یک وضعیت فوق بحرانی به شرایط قابل تحمل تری رسیده است اما اگر این جهش طی سال های گذشته اتفاق نمی افتاد پایتخت با چالشی بسیار جدی مواجه بود.
این کارشناس حمل و نقل ادامه می دهد: طی این سال ها ناهماهنگی و نبود حمایت دولت قبلی از شهرداری تهران حلقه مفقوده ای بود که در بحث مدیریت شهری ایجاد مشکل کرد. به عنوان مثال در زمینه یارانه بلیت اتوبوسرانی باید 82.5 درصد پول اتوبوس ها توسط دولت و 17.5 درصد توسط شهرداری ها پرداخت می شد اما به دلیل همکاری نکردن دولت گذشته طی 4 سال اخیر حتی یک اتوبوس هم به شهرداری تهران اضافه نشد یا طبق مصوبه مجلس باید 2 میلیارد دلار بابت ایجاد مترو به شهرداری پرداخت می شد که دولت وقت این مسئله را نپذیرفت. این موضوعات باعث شد گسترش حمل و نقل عمومی با کندی پیش برود به نحوی که اکنون 4 هزار دستگاه اتوبوس کم داریم. در مورد مترو نیز اگر کمبود قطار جبران شود خطوط مترو می تواند با چندین برابر ظرفیت فعالیت کند.

وی همچنین با اشاره به اهمیت طرح جامع ترافیک اظهار می کند: اگر مشکلات شهری در قالب همین طرح جامع مدیریت شود و همچنین بودجه لازم تزریق شود مشکلات حل خواهد شد. این کارشناس با اشاره به احداث بزرگراه ها خاطرنشان می کند: قطعا در مسابقه بین احداث بزرگراه و ورود خودروهای سواری جدید، سازندگان و واردکنندگان خودرو برنده هستند، از این رو نباید به سمت ساخت معابر و بزرگراه های جدید رفت. ما باید ضمن تقویت حمل و نقل عمومی، سیستم مدیریت هوشمند ترافیک و خدمات دولت الکترونیک را گسترش دهیم و با الکترونیکی کردن فعالیت های دولتی از سفرهای غیرضروری جلوگیری کنیم و به همان نسبت در کاهش ترافیک و کاهش آلودگی هوا موثر واقع شویم. این ها پازلی است که چند ضلع دارد که دقیقا ستون فقرات این پازل حمل و نقل عمومی است. 

۲ سیاست متضاد که یکدیگر را خنثی می کنند
اما سوالی که در این جا مطرح است ویژگی هایی است که سامانه حمل و نقل عمومی باید داشته باشد و فاصله ای که ما با این استانداردها داریم والبته این سوال که با وجود اقداماتی که تا کنون صورت گرفته چرا همچنان شهرهای بزرگ با مشکلات گذشته روبه رو هستند؟ جلیلی می گوید: شرایط کلان شهرهای ما نسبت به استاندارد کلان شهرهایی مثل تهران مساعد نیست و هنوز تا استانداردهای لازم برای بهره برداری از سامانه حمل و نقل عمومی به صورت سیستم های ریلی و غیر ریلی فاصله زیادی داریم.
این نماینده مجلس با بیان این که برای رسیدن به این استانداردها محدودیت هایی وجود دارد می افزاید: یک بخش از محدودیت ها ناشی از اجرای فعالیت ها در حوزه حمل و نقل به ویژه در کلان شهر تهران است که در طراحی آن عوامل مختلفی طی دهه های گذشته دخالت داشت. کاشانی جو نیز در این باره توضیح می دهد: مهم ترین نکته در سیستم های حمل و نقل عمومی شبکه ای بودن این سیستم و اتصال آن ها به یکدیگر است. به عبارتی باید با توجه به نیاز و تقاضای سفر در شهرهای بزرگ از سیستم های مختلف حمل و نقل استفاده شود. در برخی شهرها مترو و در برخی شهرها سیستم سبک ریلی، تراموا یا اتوبوس بی آر تی می تواند جواب گو باشد یا حتی در کنار بهترین خطوط مترو باید سیستم های جانبی به صورت متصل و پیوسته در نظر گرفته شود.
 
این استاد دانشگاه خاطرنشان می کند: هم اکنون آماری ارائه می شود مبنی بر این که در تهران سهم استفاده از حمل و نقل عمومی 55 درصد است در صورتی که از این میزان 25 -20 درصد شامل تاکسی ها می شود. این در حالی است که تاکسی جزو حمل و نقل عمومی محسوب نمی شود. با کم کردن سهم تاکسی ها سهم حمل و نقل عمومی 35 درصد می شود که این رقم وضعیت مناسبی از حمل و نقل عمومی را نشان نمی دهد.

کاشانی جو با طرح این سوال که چرا با وجود اقداماتی که در بخش توسعه حمل و نقل عمومی صورت گرفته هر سال وضعیت ترافیک و آلودگی هوا بدتر می شود؟ می گوید: مشکل از آن جا ناشی می شود که باید در کنار توسعه حمل و نقل عمومی به صورت همزمان استفاده از خودروی شخصی محدود شود. در حالی که این کار در کشور نهادینه نمی شود. ما از یک طرف حمل و نقل عمومی را گسترش می دهیم و آماری ارائه می کنیم از احداث 120 کیلومتر مترو در تهران و راه اندازی خطوط بی آرتی ولی از طرف دیگر مردم را به استفاده از خودروی شخصی تشویق می کنیم. به عبارتی ۲ سیاست متضاد را در پیش گرفته ایم که اثر یکدیگر را خنثی می کنند. وی خاطرنشان می کند: توسعه بزرگراه ها در کلان شهرهایی مانند تهران یا ساختن و ۲ طبقه کردن اتوبان صدر و تونل نیایش از جمله این سیاست های متضاد است چرا که از این طریق به مردم پیام فرستاده می شود که با افزایش بزرگراه ها می توانند با راحتی بیشتری از خودروهای شخصی خود استفاده کنند.

این استاد دانشگاه می افزاید: هم اکنون هیچ شهری در دنیا به اندازه تهران خطوط بزرگراهی ندارد. طبق آمار لندن حدود ۱۰ سال قبل 350 کیلومتر مترو و 100 کیلومتر بزرگراه داشت ما در همان زمان شرایطی متضاد با لندن داشتیم. حتی اکنون نیز در بهترین شرایط شبکه بزرگراهی ما حدود 500 کیلومتر است و گفته می شود که تا 550 کیلومتر افزایش پیدا خواهد کرد و این کار کاملا اشتباه است. به نحوی که اگر همچنان این سیاست را ادامه بدهیم باید به انتظار شرایط بدتری بنشینیم. وی خاطرنشان می کند: متاسفانه طی سال های گذشته عملکرد مسئولان در زمینه آلودگی هوا و ترافیک منفی بوده است و تنها عملکرد مثبت در این بخش توسعه حمل و نقل عمومی بوده که این موضوع هم به دلیل اتخاذ سیاست های متضاد نتیجه ای نداشته است. 

در نهایت می توان گفت کنترل بحرانی که شهرهای بزرگ را تهدید می کند جز در سایه مدیریت یکپارچه و نخبه گرا و همچنین استفاده از تجربیات دیگر کشورها حاصل نمی شود. اگر چه سال هاست این نکات گفته می شود اما به نظر نمی رسد با این شرایط سال آینده شهرهای بزرگ با معضلاتی مانند آلودگی هوا و ترافیک روبه رو نباشند. 
نقل از رونامه خراسان به قلم دانش پور

خواندنی ها

ارسال نظر

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.

  • تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.

  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

  • انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.

  • جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.