حذف بندهای دریایی برنامه پنجم چگونه شکل گرفت

تین نیوز | عضو انجمن توسعه دریامحور معتقد است ریشه اصلی مشکلات دریایی کشور از آنجایی آغاز شد که ردیف بودجه‎ای سازمان بنادر و دریانوردی حذف و این سازمان تبدیل یه یک شرکت درآمد-هزینه‎‎ای شد.

ملک‎رضا ملک‎پور تصریح کرد: اگر بخواهیم جایگاه دریا را در برنامه ششم توسعه گسترش دهیم و اندکی هم به توسعه دریامحور فکر کنیم، در آغاز باید قانون هزینه-درآمدی سازمان مربوط را اصلاح و پس از آن باید خصوصی‎سازی را به روش درست اجرا کنیم.
 
وی که درباره موانع توسعه دریامحور در ایران گفت‎وگو می‎کرد؛ اظهار داشت: ذهن برنامه‎ریزان در تهیه و تدوین برنامه‎های 5 ساله توسعه خشکی‏ محور است؛ بنابراین، همه منابع و مصارف را در خشکی خلاصه می‎کنند و از دریا و قابلیت‎های اقتصادی آن غافل مانده‎اند، در صورتی‎ که انجمن توسعه دریامحور اعتقاد دارد که اگر تهیه برنامه‎های توسعه‎ای در جهت توسعه و بهره‎گیری از دریا باشد، پایدارتر و مطابقت آن با جغرافیای کشور نیز بیشتر خواهد شد.
 
وی در ادامه توضیح داد: با مقایسه بخش دریا در برنامه چهارم توسعه و برنامه پنجم توسعه درمی‎یابیم که رفته‎رفته دریا در برنامه‎های ما کمرنگ‎تر و باعث شده تحریم هم در این بخش سایه بیندازد. در برنامه چهارم حدود یک‎و‎نیم صفحه درباره توسعه دریا نوشته شده‎؛ اما این سهم در برنامه پنجم به یک خط و نیم آن هم فقط مربوط به بنادر صیادی کوچک تقلیلی یافته‎ بود و از آنجایی که این تغییر رویکرد در زمان تحریم‎ها بود، باعث شد تا بیشترین آسیب را به بخش دریایی کشور بزند.

عضو انجمن توسعه دریامحور خاطرنشان کرد: آن زمانی که همه نهادها مشغول ارائه بسته پیشنهادی برای تدوین برنامه پنجم توسعه بودند، انجمن توسعه دریامحور نیز با نهادهای دیگر در طول دوسال با کمک 16 کارشناس حرفه‎ای در این زمینه طرحی را در قالب 25 صفحه تهیه کرد. این طرح در کمیسیون زیربنایی بررسی و تصویب شد؛ اما زمانی که به کمیسیون تلفیق رسید مدیرعامل وقت سازمان بنادر و دریانوردی به ما اعلام کرد که دراین جلسات حضور نیابیم زیرا بهبهانی، وزیر راه و شهرسازی آن زمان اعلام کرده بود که هیچ تعهدی را در بخش دریایی برنامه پنجم توسعه نگذارید. این درحالی بود که همه بخش‎های دریایی اعم از اشتغال، آموزش، مدیریت، دانش، اقتدار و حتی تاثیر تحریم بر این حوزه بررسی و برنامه‎های مربوط به آن تهیه شده بود اما متاسفانه به دلایل سیاسی فقط یک ‎و‎نیم خط در به دریا اختصاص یافته بود.
 
ملک‎پور گفت: سیاست وقت وزارت راه و شهرسازی، رویه مدیران ارشد دولت در ایران و فشارهای سیاسی دیگر باعث شد تا من و صدر، مدیرعامل وقت سازمان بنادر و دریانوردی قبل از تشکیل جلسه کمیسیون تلفیق بیرون آمدیم و دیگر به جلسات نرفتیم.
 
بر اساس سخنان این مقام آگاه، آن زمان سازمان بنادر و دریانوردی در جریان کارها بود؛ اما تصمیمات دقیقه نود باعث شد تا دریا در برنامه پنجم توسعه خط بخورد.
 
عضو انجمن توسعه دریامحور با اشاره به اینکه «سازمان‎های مسؤول در توسعه دریا از وظایف خود فاصله گرفته‎اند»، تصریح کرد: متاسفانه تحریم باعث شد سازمان بنادر و دریانوردی از کار اصلی خود یعنی توسعه دریامحور غافل شود و تصمیماتی که در راستای حمل و نقل دریایی گرفت؛ علیه منافع ملی بود و این گونه شد که اکنون می‎بینیم این نهاد ماموریت اصلی خود را فراموش کرده است.
وی افزود: مضاف بر این همه مدیران و معاونان این سازمان در دوره‎های مختلف با این حوزه آشنا نیستند و بلکه به دلیل منافع پشت پرده انسان‎های سیاسی بودند نه مدیران فنی. همچنین تعدد مدیران نیز بار دیگری را بر دوش این قسمت گذاشته است و اگر تعدد مدیران سازمان بنادر و دریانوردی ایران را با امارات مقایسه کنیم متوجه می‎شویم که در ایران پس از انقلاب حدود 20 مدیر عوض شده اما در امارات همان یک مدیر در این سال‎ها ماندگار بوده است.
 
ملک پور یادآور شد: با تعویض مدیر همه معاونان آن نیز عوض می‎شوند. بنابراین، سیاست‎ها و رویه‎ها هم نیز دوباره تغییر می‎کند. همچنین بر اساس آیین‎نامه و مقررات سازمان، هیچ کدام از مدیران و معاونان نباید خارج از سازمان باشند اما این تغییرات پیاپی موجب می‎شود تا گروه مدیریتی جدید ارتباط با داخل سازمان نداشته باشند؛ و برای رفع این مشکل افراد نخست به مدت شش ماه بعنوان مشاور دراین نهاد حضور می‎یابند و بعد حکم پست هیات‎عاملی می‎گیرند، این گونه است که سازمان بنادر و دریانوردی قانون خود را هم دور می زند.
 
وی افزود: مدیران ما مدیریت را بلد هستند اما این حوزه را خوب نمی‎شناسند، آنها انسان‎های ناقابل و بی‎تجربه نیستند اما اگر یک مدیر چند سالی در جایگاه خود ثابت باشد به مسائل آگاه شده و می‎تواند عملکرد مناسبی را داشته باشد و تعویض مدیران موجب می‎شود تا افراد ناآگاه به دریا در راس امور قرار بگیرند.
 
عضو انجمن توسعه دریامحور در ادامه گفت: بنابراین مسائل، عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی بدترین نوع عملکرد در این چند سال بوده است و رکورد عملیات نشان می‎دهد که هیچ کدام از کارهای این سازمان منطبق بر عقل و منطق نبوده بلکه بر اساس احساسات، فرضیات و تصورات کار انجام شده و به همین دلیلی آسیب‎های جبران‎ناپذیری را به بخش تجاری و نفتی دریایی زده‎است.
 
ملک پور در پاسخ به پرسش خبرنگار ما مبنی بر اینکه «همه این مسائل از چه موضوعی نشات گرفته است و مشکل ریشه‎ای عدم توسعه دریا در چه موضوعی خلاصه می‎شود»؟ اعلام کرد: مشکل ریشه‎ای از آنجایی آغاز شد که ردیف بودجه‎ای سازمان بنادر و دریانوردی را حذف کردند و این نهاد را به عنوان سازمان درآمد– هزینه‎ای در بودجه در نظر گرفتند، به عبارت دیگر دولت هزینه خود را در بخش دریا کم کرد.
 
به اعتقاد ملک‎پور، در کنار این کار دولت باید یک بند و یا تبصره‎ای قرار دهد و درآمد– هزینه‎ای شدن سازمان بنادر و دریانوردی را به رقابتی بودن این سازمان در منطقه مشروط کند.
 
افت جایگاه سازمان بنادر و دریانوردی به بنگاه
وی با اشاره به اینکه «کارآیی و رقابت برای سازمان بنادر و دریانوردی مهم نیست»، گفت: پس از تصویب این موضوع، سازمان بنادر و دریانوردی به منظور تامین هزینه‎های خود تعرفه‎ها را در بنادر بالا برد و با این کار نشان داد که بحث رقابت با دیگر بنادر منطقه برای او مهم نیست، امسال هم به جای افزایش تعرفه، تخفیف‎های خود را حذف کرد و با این دو کار موجب شد تا بنادر ایران برای صاحبان کالا و کشتی گران شود؛ اما این موضوع  برای این سازمان ارزش نداشت زیرا فقط به فکر تامین هزینه‎کردهای خود در طرح‎های مختلف بود. بنابراین می‎توان نتیجه گرفت که حذف ردیف بودجه‎ای سازمان بنادر و دریانوردی موجب شد تا این سازمان به یک بنگاه تقلیل یابد.
 
عضو انجمن توسعه دریامحور با اعلام اینکه «این سازمان از وظیفه اصلی خود به دور افتاده است»، اعلام کرد: اکنون این سازمان از وظایف اصلی خود منحرف شده است و ریشه اصلی این انحراف همان حذف ردیف بودجه‎ای مربوط به آن است، زیرا پس از آن دغدغه این سازمان تامین هزینه‎هایش بود و این باعث شد تا خود را داخلی ببیند و مواضع بین‎المللی خود را که مهمترین آنها رقابت با بنادر دیگر است، فراموش کند و این گونه شد بنادر ما از ارائه خدمات به کشتی‎ها ناتوان ماندند و کشتی‎ها هم با وجود افزایش 4 الی 5 ساعت، به سمت جبل علی در امارات می‎روند و از آنجا بار مخصوص ایران را با کشتی‎های کوچک دوباره راهی این منطقه می‎کنند.
 
به برنامه ششم توسعه خوشبین نیستم
وی با اشاره به اینکه «یقینا برنامه ششم با چالش مواجه می‎شود»، خاطرنشان کرد: با توجه به کاهش قیمت نفت، دولت منابع کافی برای هزینه کردن در بخش‎های مختلف ندارد. بنابراین، برنامه ششم توسعه نمی‎تواند برای بخش دریایی مثمرثمر باشد و هرچه قدر هم که در بوق و کرنا اعلام کنیم برنامه ششم را خوب می‎نویسیم و پیشنهادات خوبی برای آن داریم نمی‎توانیم آنها را اجرایی کنیم.
 
ملک‎پور گفت: برای اینکه برنامه ششم و بودجه سال 94 بتواند در راستای توسعه دریامحور مفید باشد یا باید ردیف بودجه‎ای سازمان بنادر و دریانوردی را دوباره احیا کنیم و یا باید یک بند و تبصره به آن اضافه کنیم که این کار را به رقابت بودن بنادر مشروط کند یعنی در آن ذکر شود سازمان بنادر علیرغم خودکفایی باید رقابتی نیز باشد. بنابراین اگر این اصلاحیه در بودجه انجام شد آنگاه می‎توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم، مثلا می‎توانیم در راستای توسعه بندر شهیدرجایی و تجهیزات آن بندر و دیگر بنادر برنامه ارائه دهیم.
 
خصولتی‎سازی رانت را افزایش می‎دهد
وی افزود: برای این کار هم باید خصوصی‎سازی به روش بین‎المللی و موردی انجام شود، یعنی واگذاری یک بندر در روزنامه‎ها آگهی شود و همه بخش‎ها اجازه شرکت در آن را داشته باشند. در حالی که اکنون سازمان بنادر می‎گوید می‎خواهم توسعه دهم بلکه باید بگوید بخش‎خصوصی مشارکت کند و سهم سود خود را هم از این توسعه ببرد.
 
بر اساس سخنان ملک‎پور، اگر خصوصی‎سازی همان روند خصولتی را ادامه دهد به جای توسعه بنادر و زیرساخت‎ها به توسعه رانت می‎رسیم که مشارکت بخش‎ خصوصی را هم از بین می‎برد.