سرگذشت یک محموله صادراتی

قصد دارید یک کانتینر مغز پسته برای صادرات به اروپا آماده کنید. ابتدا نیاز به منابع مالی دارید و در حالی که نرخ بهره در کشورهای رقیب کمتر از پنج درصد است، شما باید نرخ 20 درصد را در نظر بگیرید.

حال  باید پسته مورد نیاز را از بازار بخرید اما خرید برای شما سه بزنگاه سخت دارد.

بزنگاه اول؛ قیمت خرید محصول است که باید رقابتی باشد و شما این امکان را داشته باشید که با محصول کشورهای ترکیه و آمریکا و دیگر کشورها در بازار رقابت کنید.

بزنگاه دوم کیفیت محصول است که باید مورد تایید کامل نهادهای بهداشتی و نظارتی اروپایی باشد. در اروپا سه مؤلفه برای مغز پسته اهمیت دارد؛

مؤلفه اول به شکل ظاهری و فیزیکی محصول برمی گردد، دومی به میزان سموم نهفته در محصول مربوط می شود و سومی با میزان آلودگی به میکروب ها در ارتباط است. تعارف ندارند، محصول صادر شده هر کدام از این مؤلفه ها را نداشته باشد، یا معدوم می شود یا مرجوع. اگر معدوم شود که سرمایه ات از بین رفته و اگر مرجوع شود باید هزینه مضاعفی بپردازی که محموله را برگردانی یا اگر امکان پذیر بود به بازارهای دیگری ارسال کنی.

حال فرض کنیم به هر ترتیبی موفق شده ایم پسته مورد نیاز را تهیه کنیم، حدود 45 تا 60 روز طول می کشد تا مقدمات صادرات آن فراهم شود.

بزنگاه سوم فرآیند صادرات است. فرض کنیم این مرحله را هم به سلامت پشت سر گذاشته ایم و محموله صادراتی موفق شده از آزمایش های داخلی سربلند بیرون بیاید و آماده ارسال است، باور می کنید کامیونی وجود ندارد که بار صادراتی را به اروپا ببرد؟

در ماه های گذشته اغلب رانندگان ترانزیتی موفق به دریافت مدارک مورد نیاز برای عبور از مرزها و جاده های اروپایی نشده اند و تقریبا حمل و نقل زمینی ما از کار افتاده است.

به این ترتیب دو راه پیش روی شما قرار دارد؛ یا باید محموله خود را از مسیرهای دریایی ترکیه ارسال کنید یا از طریق بندرعباس که در این صورت ارسال محموله به خاطر تحریم و موانع موجود، ممکن است دست کم سه ماه طول بکشد و اگر بخواهی آن را از طریق دو یا سه مسیر ارسال کنی، باید هزینه مضاعف حمل را بپردازی و قطعا هم از نظر مالی زیان می بینی و هم محموله به موقع نمی رسد.

حال فرض کنیم با همه مشکلات موجود، این مرحله را هم طی کرده ایم و محموله به کشور مقصد رسیده است. خطر بسیار بزرگ این است که محصولات کشاورزی ما به خاطر کیفیت پایین سموم وارداتی ( به دلیل تحریم) یا به خاطر استفاده بی رویه از سموم (به دلیل نبود دانش کافی در زمینه چگونگی استفاده)به شدت ریسک آلودگی دارند و صادر کننده هر اندازه دقت کند ممکن است در یک محموله 25 تنی، مقداری محصول آلوده به سم یا میکروب وجود داشته باشد که به خاطر آن کل محموله به خطر می افتد و خطر مرجوعی یا معدومی آن وجود دارد.

بیایید فرض کنیم این مرحله هم به سلامت به پایان رسیده و محموله صادراتی از این آزمون هم به سلامت عبور کرده و به دست خریدار رسیده است. خریدار حداقل یک ماه و نیم تا دو ماه زمان می خواهد تا پول محموله را واریز کند و این زمان ممکن تا یک سال هم طول بکشد.

در این مدت چه اتفاقاتی در داخل و بیرون کشور رخ می دهد؟ برابری ریال و دلار و یورو چه می شود، سیاست های داخلی چه وضعی پیدا می کنند؟

تازه پول را که بدون مشکل دریافت کنی، شرایط انتقالش را نداری. حالا باید صراف پیدا کنی و هزینه مضاعف بپردازی تا پول انتقال پیدا کند. ارز آن، باید به قیمت نیمایی عرضه شود. ممکمن است تفاوت ارز نیمایی و بازار آزاد در هر یورو تا حدود 6 هزار تومان یاحتی بیشتر باشد، فرض کنید هر کیلو مغز پسته ١٧ یورو باشد آن را در 6 هزار تومان ضرب کنید می شود حدود صد هزار تومان یعنی در یک کیلو مغز پسته که هر کیلوی آن حدود ٥٥٠هزار تومان قیمت دارد، 20  درصد اختلاف ارز نیمایی دیده می شود که چطور می توانید پوشش دهید؟

بنابراین اگر بخواهی در بازارهای جهانی رقابت کنی ناچار زیان می ببینی یا باید کنار بنشینی و اگر بخواهی ارز ناشی از صادرات را در بازار آزاد بفروشی به نوعی مرتکب تخلف شده ای که دولت یقه ات را می گیرد یا این که باید به تقلب رو بیاوری و از کارت بازرگانی دیگران استفاده کنی.

هنوز مشکل به پایان نرسیده و اداره مالیات سراغت می آید و بابت تسعیر ارز مالیات مضاعفی درخواست می کند. نتیجه این که بعد از یک سال یا بیشتر به پول صادرات می رسی و خوب که حساب کنی، می بینی صادرات بیشتر شبیه بندبازی پر دردسر و پر خطر است تا یک تجارت.

به همین دلیل جا دارد روز ملی صادرات را به همه سیاستمدارانی که موفق شدند صادرات قانونی را از قاچاق مواد مخدر دشوارتر کنند تبریک بگوییم.

* فعال اقتصادی