| کد خبر: 245318 |

◄ هورامان سرزمین افسانه پیرشالیار

منطقه هورامان در جنوب شرقی شهر مریوان با دارا بودن معماری پلکانی، آب و هوای معتدل، آداب و رسوم سنتی، پوشش خاص، صنایع دستی و غذاهای محلی منحصر بفرد، بهشت گمشده گردشگری کردستان است.

تین نیوز

منطقه هورامان در جنوب شرقی شهر مریوان با دارا بودن معماری پلکانی، آب و هوای معتدل، آداب و رسوم سنتی، پوشش خاص، صنایع دستی و غذاهای محلی منحصر بفرد، بهشت گمشده گردشگری کردستان است. اورامان با قدمتی چند صد ساله و یادگار دوران زرتشت سرزمینی بکر با مردم عشیره ای است.

هورامان منطقه‌ای وسیع  شامل بیش از ۷۰۰ روستا را در ۲ استان کردستان و کرمانشاه شامل می‌شود و شواهد باستان شناسی به دست آمده نشان می‌دهد که قدمت هورامان به دوران پارینه سنگی میانی و به حدود ۴۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد.

اورامات را هزار ماسوله می نامند چون به مانند ماسوله حیاط هر خانه بام خانه ی دیگری است. خانه ها از جنس سنگ و به صورت خشکه چین و پلکانی با شیب تند است.

cwK6L5GASM2RYFMMYI43ACrA4FqcgZsrhIty7mx3

مردم اورامان‌تخت به اورامی (هورامی یا اورامانی)  از لهجه های مشهور کردی است،  سخن می‌گویند که یکی از گویش‌های گورانی است که آن نیز زیرگروهی است از گویش‌های ایرانی شمالغربی. اورامی در گذشته زبان کتابت به شمار می‌آمده و لهجه رسمی بوده است. مردم اورامان تخت مسلمان و سنی مذهب هستند، با این وجود آیین‌های باستانی ایرانی هنوز در حافظه تاریخی برخاسته از نیاکان مردم این منطقه، جای دارد و آن را پاس می‌دارند آب و هوای معتدل کوهستانی و وجود چشمه‌های فراوان، چراگاه‌هایی سرسبز و باغهایی خرم را در دامنه کوههای زیبای اورامان به وجود آورده که باعث شده دامداری در کنار باغداری پیشه اصلی مردم این دیار باشد. 

هورامان مرکب از ۲ واژه "هورا" به معنی خدا و "مان" به معنی سرزمین است که به معنی کامل آن سرزمین اهورا یا سرزمین خدا است و برخی این واژه را اورامان یا اورامانات هم تلفظ می کنند اما آنچه محققان بر روی آن اتفاق نظر دارند همان واژه هورامان است. 

CHMSw5u9gEMms79cBrUExMXN6KBNsnMkvxwMXyqQ

 این  منطقه وسیع که بخشی از آن کشور عراق و بخش عمده آن در ایران واقع شده به دلیل شرایط جغرافیایی خاص با قله های مرتفع و دره‌های سخت‌گذر در طول تاریخ کمتر مورد تجاوز بیگانگان قرار گرفته است و به همین دلیل مردم این دیار تا حدود زیادی موفق به حفظ آیین ها، آداب و رسوم خود شده ‌اند. 

پاسداری از این فرهنگ غنی و منحصر به فرد در هورامان تاکنون هم ادامه داشته است و منظر فرهنگی هورامان (روز سه‌شنبه پنجم مرداد ۱۴۰۰) در چهل‌ و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر فوجوی چین، با تصویب اعضای این کمیته به‌ عنوان بیست و ششمین میراث ملموس کشورمان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

برگزاری آیین های عید نوروز ، مراسم کومساری و آیین  پیر شالیار  که به ترتیب در شروع بهار و اردیبهشت و بهمن ماه برگزار می شود،  قدمت آن به بیش از هزار سال پیش بر می‌گردد و مراسمی کهن و تاریخی است هر سال با شکوه خاصی در شهر هورامان برگزار می شود و قبل از ثبت جهانی هورامان هم برگزاری این آیین ها پای شمار زیادی از گردشگران را به این منطقه می کشاند.

همچنین آتشکده های به جای مانده از دوران ساسانی، طبیعت زیبا با کوهستان های انبوه و دشت های وسیع، گونه های متنوع گیاهی و جانوری از زیبایی های منطقه اورامات است. اورامان را سبک زندگی، معماری منحصربفرد و آداب و رسوم خاص به همراه چشم اندازهای طبیعی به یک مجموعه شگفت انگیز گردشگری تاریخی و طبیعی تبدیل ساخته است.

 

4e309676-21fe-47e5-b0a4-112f2c3592f5

مراسم پیرشالیار

پیر شالیار نام فرد صاحب کراماتی بوده که از افسانه های مردم محلی سرچشمه می گیرد. عروسی «پیر شالیار» در سه روز جشن گرفته می‌شود. آرامگاه پیر شالیار که از مریدان شیخ عبدالقادر گیلانی بوده‌است در انتهای جاده‌ی آسفالته‌ی اورامان قرار دارد. این مراسم شامل ذبح دام قربانی، دف زنی، خوردن آش مخصوص، و شب‌نشینی و تهلیل گفتن و دعا (ذکر)است.در نقل مردم هورامان معروف است که اسم پیرشالیار، سید مصطفی بوده و از سادات به شمار می‌رود. 

از جمله‌ی کراماتی که در باره‌ی او روایت می‌کنند، ماجرای شفا یافتن «شاه بهار خاتون» دختر شاه بخارا است. در داستان، «شاه بهار خاتون» کر و لال است و همه‌ی پزشکان از درمان او ناتوان می‌مانند تا این که آوازه‌ی «پیر شالیار اورامی» به بخارا می‌رسد. پادشاه بخارا هم شرط کرده‌است که هر کسی دخترش را شفا دهد، او را به عقد وی در می‌آورد؛ بالاخره عموی پادشاه با عده‌ای از اطرافیان پادشاه به سمت اورامان به راه می افتند تا دختر را به نزد «پیر شالیار» ببرند. وقتی که نزدیک روستای «اورامان تخت» می‌رسند، گوش‌های دختر به‌طوری آنی شنوا می‌گردند و وقتی به نزدیکی‌های خانه‌ی «پیر شالیار» می‌رسند، صدای نعره‌ی دیوی توجه آن‌ها را جلب می‌کند و سریع دیو از تنوره‌ای که هم‌اکنون اهالی به آن «تنوره دیوها» می‌گویند و نزدیک خانه «پیر شالیار» هست، بر زمین می افتد و کشته می‌شود. در این هنگام، زبان «شاه بهار خاتون» هم باز می‌شود و شروع به صحبت کردن می‌کند. پادشاه دخترش را به عقد وی در می‌آورد و مردم جشن عروسی بزرگی برای پیرشالیار و بهار خاتون برپا می‌کنند. به باور مردم بومی، مراسمی که امروز برگزار می‌شود، سالگرد همان روز است.

ba1b2918-7ee3-4f92-94d2-eb4579458d40

شروع مراسم روز چهارشنبه است. این مراسم سه روز به درازا می‌کشد. نخست، از باغ پیرشالیار گردوهایی چیده شده و برای اهالی فرستاده می‌شود.

از همان صبح روز اول دامدارانی که دام‌های خود را برای قربانی در این مراسم نذر کرده‌اند، دام‌های خود را به جلو در خانه پیرشالیار می‌آورند تا به دست متولیان مراسم ذبح شوند. پس از ذبح قسمتی از گوشت‌ها را به عنوان تبرک در بین مردم پخش می‌کنند و بعضی از آن را هم برای غذای مراسم به خانه‌ی پیر انتقال می‌دهند.

بعد از ظهر دف‌ها را برای لحظاتی دیگر آماده می‌کنند. نزدیکی‌های ساعت ۲ الی ۳ مراسم شروع می‌شود. نوجوانان، جوانان و پیران، دست در دست هم زنجیره‌ای بزرگ تشکیل می‌دهند تا همبستگی خود را به نمایش بگذارند. در حین این رقص شادی (که به نوعی رقص عرفانی هم هست) عده‌ای دف می‌نوازند و عده‌ای قصیده‌هایی در ستایش پیامبر و ... می‌خوانند و گروه بزرگ رقص هم واژه‌ی «الله» را زمزمه می‌کنند. در این سه روزه مردم هورامان تخت تمام کارهای خود را تعطیل می‌کنند و فقط و فقط وقت خودشان را در این جشن باستانی صرف می‌کنند.

مراسم-پیر_شالیار_اتاقک_-6

غذای مراسم (آش جو یا «هولوشینه تشی») همان غذایی است که ۹۵۰ سال پیش در مراسم پیر شالیار پخته شده است. بعد از خوردن غذا، مردم به خانه‌های خود می‌روند و غذایی که اضافی است، به خانه‌ها می‌برند تا دیگر اعضای خانواده به عنوان تبرک از آن بخورند.

در روز آخر (خلاف دو روز پیش از آن که مراسم تا عصر بر پای است) مردم تا شب به رقص می‌پردازند و ساعاتی از شب را نیز در خانه‌ی پیرشالیار می‌گذرانند (که به این شب (شب نشست "شه وونیشتی") گفته می‌شود. در این شب سخنرانان به سخنرانی در مورد پیر شالیار و بحث‌های مذهبی و عرفانی می‌پردازند. پس از آن سرودی یا قصیده‌ای خوانده می‌شود و جلسه با دعا به پایان می‌رسد.

مراسم کومسای

همه ساله در تاریخ 15 اردیبهشت مراسم باشکوه و جالب کومسای برگزار می‌شود. این جشن همواره گردشگران خارجی و داخلی را به سوی اورامان می‌کشاند. کومسای در حقیقت سمبل کوچکی از عقاید بومیان ناحیه اورامان است که به گفته‌ی راویان و بزرگان محلی بیش از هزار سال قدمت دارد.

در این مراسم بزرگان و ریش‌سفیدانی که معتمد همگان هستند، گردهم جمع می‌شوند و تصمیم می‌گیرند که چه کسی کدام امور از منطقه را بر عهده بگیرد. اغلب این کار حدود 2 ساعت طول می‌کشد. امروزه این آیین در روز 15 اردیبهشت با قرائت قرآن و سخنرانی امام جمعه آغاز می‌شود و با اموری چون قصیده‌خوانی، ذبح دام قربانی، خوردن آش، شب‌نشینی، دف، تقسیم امور منطقه (به صورت نمادین) و شکستن سنگ ادامه می‌یابد. 

در این مراسم که به مراسم «شکستن سنگ مقدس » نیز مشهور است، سنگ مقدس در اورامان شکسته می‌شود، مردم منطقه معتقدند: این سنگ تنها در این روز شکسته و تا سال بعد دوباره رشد خواهد کرد.

YZvBDa8XAc1YzrnhdpUi88j3jru2kPxgVc3qNfai

روایت است که مراسم کومسای در محل مقبره کنونی پیرشالیار با تجمع مردم در ارتباط با وضعیت آب و هوای منطقه جهت کوچ به خانه باغ ها یا همان هه‌وار بوده و پیرشالیار مردم را به زراعت و باغداری و تلاش و کوشش رهنمود کرده و به عبارتی پایان فصل بارش و آغاز کار بوده و هر ساله بعد از وفات وی از روح و سنگ مزار پیرشالیار استمداد جویده و این رسم هر ساله گرامی داشته می شود.

 

 

آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید

اخبار مرتبط

خواندنی ها

ارسال نظر

  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.

  • تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.

  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.

  • انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.

  • جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.