◄ تراموای اصفهان؛ تکرار تجربه تلخ مونوریل قم
احداث قطار شهری تراموا برای کلانشهرهای اصفهان، رشت و همدان از دسته همان پروژه‌هایی است که اولویت کاربردی و اقتصادی آنها اثبات نشده است و امکان تکرار تجربه تلخ نیمه‌تمام ماندن مونوریل قم به واسطه عدم تامین مالی به موقع و مکفی برای آنها نیز وجود دارد.
توسعه پروژه‌های زیرساختی به عنوان بستر شکوفایی اقتصادی در هر کشوری امری پسندیده و ضروری به شمار می‌رود. از همین رو اهتمام جدی دولت‌های مختلف به رفع موانع و مشکلات پیش روی توسعه پروژه‌های زیربنایی از جمله شبکه خطوط ریلی، شبکه بزرگراهی و آزاد راهی و پروژه‌های حمل و نقل شهری کاملا مشهود و محسوس است. در ایران نیز با توجه به وجود نیاز فراوان به بسترهای حمل و نقلی به عنوان پیشران و محرک سایر بخش‌های اقتصاد کشور، توسعه این قبیل پروژه‌ها اهمیت فراوانی دارد. با این حال، موضوع تامین مالی فرآیند ساخت و اجرا تا بهره‌برداری از این پروژه‌ها به واسطه وابستگی به منابع دولتی همواره چالش اصلی توسعه زیرساخت‌های ملی در ایران به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید: هشدار نسبت به تصویب پروژه‌های کلان غیرکارشناسی و پرهزینه حمل و نقلی
تامین مالی از منابع دولتی به واسطه محدودیت منابع و همچنین وجود فشارهای سیاسی و انتخاباتی برای تعریف و تصویب و اختصاص ردیف بودجه به پروژه‌های مختلف و گاهی بی‌اولویت، همواره سبب تکمیل دیرهنگام و نامتعارف پروژه های اولویت‌دار شده است. به طوری که گاهی دوره ساخت یک پروژه زیربنایی چند برابر زمان فنی و عملیاتی ساخت آن است. هم‌اکنون حدود 6 هزار طرح ملی و 87 هزار طرح استانی نیمه تمام در کشور وجود دارد که تکمیل آنها به بودجه‌ای معادل 600 هزار میلیارد تومان نیاز دارد؛ لازم به ذکر است که بعضی از این پروژه‌ها اولویت اقتصادی نداشته و متاسفانه هر سال بر تعداد آنها افزوده می‌شود.
تراموای شهر اصفهان، پروژه‌ای بدون اولویت که در حال تصویب است
احداث قطار شهری تراموا برای کلانشهرهای اصفهان، رشت و همدان از دسته همان پروژه‌هایی است که اولویت کاربردی و اقتصادی آنها اثبات نشده است و امکان تکرار تجربه تلخ نیمه‌تمام ماندن مونوریل قم به واسطه عدم تامین مالی به موقع و مکفی برای آنها نیز وجود دارد. در همین رابطه، جمعی از متخصصان حمل و نقل و برنامه ریزی شهری و اساتید دانشگاه‌های مختلف کشور در نامه‌ای سرگشاده به جمالی نژاد، معاون توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور و رئیس شورای عالی هماهنگی ترافیک، درخصوص تصویب طرح غیرکاربردی احداث تراموا در شهر‌هایی مانند اصفهان، رشت و همدان هشدار دادند(1) در بخشی از این نامه آمده است:
«بررسی درخواست ایجاد خطوط تراموا در برخی شهرهای ایران مانند اصفهان، رشت و همدان در دستور کار شورای عالی هماهنگی ترافیک کشور قرار گرفته است. این موضوع برای برخی کریدور‌های مشخص شهر اصفهان، خارج از فرآیند معمول مطالعات جامع حمل و نقل شهری (۳۱۴) و مطالعات تفصیلی حمل و نقل همگانی یکپارچه شهری (۷۷۷)، در مرحله‌ی تصویب می‌باشد. در شرایط فعلی، از یک طرف، مشکلات ناشی از تامین ارز و تحریم، سبب نیمه کاره ماندن بسیاری از پروژه‌های حمل و نقل همگانی شهری و واردات تجهیزات شده است؛ و از طرف دیگر، شاهد کاهش مسافران حمل و نقل همگانی و درآمد گردانندگان سیستم حمل و نقل شهری هستیم. در چنین شرایطی، انجام مطالعات یکپارچه کارشناسی، مبتنی بر رویکرد اقتصاد مقاومتی و انتخاب بهینه پروژه‌های زیرساختی، ضرورتی مضاعف است که مستلزم دقت و حساسیت بالایی می‌باشد. سیستم حمل و نقل تراموا، در شهرهای ایران سیستمی نوظهور محسوب می‌شود و راه اندازی یک مسیر ۱۰ کیلومتری از آن نیازمند صرف هزینه ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار (۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلیارد تومان) برای واردات تجهیزات و صرف منابع مالی و اقتصادی شهر و کشور در سال‌های متمادی آینده است.»
تامین مالی مردمی، پروژه‌های اولویت‌دار را فیلتر می‌کند
تامین مالی پروژه‌های زیرساختی در بسیاری از کشورهای دنیا به سمت مردمی شدن در حال حرکت است. ورود مردم به سرمایه‌گذاری در ساخت و تکمیل پروژه های زیربنایی علاوه بر آنکه مسئله تامین مالی سریع و به موقع پروژه‌ها را برطرف می‌کند، به بهبود فرآیند تصمیم‌گیری و تصویب پروژه‌های زیرساختی نیز کمک کرده است؛ به بیان دیگر از آنجا که خود مردم ذینفع و سرمایه‌گذار پروژه‌ها محسوب می‌شوند، نظارت و مطالبه مردمی در باب اهمیت پروژه، نرخ بازگشت سرمایه، اقتصادی بودن پروژه، زمان و کیفیت اجرای پروژه و در نهایت نظارت بر شیوه و کیفیت بهره‌برداری از پروژه‌ها افزایش می‌یابد. چرا که خود مردم به نوعی متولی و مالک پروژه بوده و برای حفظ و حراست از سرمایه خود، با ایجاد پروژه‌های بدون اولویت، مدیریت ضعیف پروژه و یا عملکرد و بهره‌وری پایین آن بعد از بهره‌برداری برخورد خواهند کرد. بنابراین در مورد پروژه‌ای چون تراموای اصفهان نیز اگر مردم و بخش خصوصی بنای سرمایه‌گذاری در آن را داشته باشند، آنگاه اقتصادی بودن یا نبودن این پروژه، دوره ساخت و بهره‌برداری از آن و اساسا تصمیم‌گیری در مورد آن با دقت و جدیت بالاتری انجام می‌شد.
1-https://www.tinn.ir/fa/tiny/news-224064
* کارشناس حمل و نقل
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.