◄ شرحی بر تن کیلومتر دینامیک

سال 98 برای ملت و نظام ایران سالی پرفرازونشیب بود. تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ملت و نظام سیاسی ایران از یک‌سو و بلایای طبیعی ازجمله سیل‌های شمال و جنوب و شرق و غرب ایران از سوی دیگر و بروز ویروس کرونا در اواخر سال همگی شرایط اقتصادی سختی بر ملت ایران رقم زد، متأسفانه وزارت راه و شهرسازی به دلیل بروز سیل هم در بخش راهداری و هم در بخش مسکن و شهرسازی به‌شدت درگیر برطرف کردن آثار خرابی‌ها بوده است، این وزارتخانه در بخش تحریم‌ها برای تأمین نیازمندهای بندری، فرودگاهی و همچنین تأمین کامیون نیز مشکلات سختی را پشت سر گذاشته است و اما در مواجه با ویروس کرونا بخش حمل‌ونقل جاده‌ای در جهاد تخلیه بندرها تمام‌قد ظاهرشده است و بازهم این وزارتخانه با توابع و نفوس خود سخت‌ترین فشارها را تحمل کرده است.

می‌بینیم که مجموعه وزارت راه و شهرسازی در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای چه در بخش دولتی از جمله وزیر راه و شهرسازی، معاون حمل‌ و نقل وزارت راه و شهرسازی و رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای چه در بخش سرمایه‌های اجتماعی و مردمی ازجمله رانندگان و ...متحمل سخت‌ترین فشارهای مدیریتی و اقتصادی و درنهایت جان‌فشانی‌ها جهاد گونه، شده‌ است.

بیشتر بخوانید:

• تلاش برای اجرای تن کیلومتر
• متغیرهایی که نوسازی ناوگان باری را غیرممکن می‌کند

در مجموع وزیر راه وشهرسازی با توجه به سابقه درخشان تحصیلی و همچنین مدیریت بر پدافند غیرعامل و نیز تخصص مدیریتی در حوزه ترابری هوایی و مسئولیت‌های اجرایی در زمینه های مربوطه و معاون حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی با توجه به پیاده‌سازی طرح موفق تخصیص سوخت بر اساس پیمایش و درگیری در این طرح به‌عنوان عامل حامی کامیونداران کشور و مدافع حقوق ایشان و رئیس سازمان راهداری با توجه به تخصص در زمینه راهداری و شناخت ماشین‌آلات و هزینه‌های مترتب بر آن‌ها، یقیناً صنعت حمل‌ونقل جاده‌ای را بسیار دقیق و درست می‌شناسند و فهم کاملی از وضعیت فنی، پیش‌نیازها، زیرساخت و ...... و نیز معیشت و سطح درآمد و تطبیق آن با هزینه‌های جاری و عملیاتی کامیون دارند لذا  مشخص است با توجه به بررسی‌های انجام‌شده و نیز شکایت‌های پی‌درپی  مشخص است که سطح درآمد  بسیار پایین آمده است و پوشش هزینه‌ها را نمی‌دهد.

با عنایت به افزایش قیمت ناوگان و نیز افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری کامیون و افزایش حقوق بیمه‌ای و دستمزد نیروی انسانی، لازم است مقامات محترم وارد عمل شده و در به‌روز رسانی نرخ حمل اقدام کنند و بازه‌های زمانی به‌روز رسانی را کوچک‌تر نمایند، لذا با توجه به مسئولیت سازمان راهداری طبق مصوبه 209 شورای عالی ترابری کشور درخواست دارد که به‌صورت دینامیک نسبت به به‌روزرسانی تن کیلومتر اقدام شود.

مصوبه 209 شورای عالی هماهنگی ترابری کشور ماده یک بند الف عنوان می‌دارد:

سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای موظف است نرخ شاخص حمل بر اساس تن کیلومتر را محاسبه و به ادارات تابعه اعلام نماید. تشکل‌های صنفی رانندگان یا  شرکت‌ها می‌توانند نرخ نهایی بر اساس تن کیلومتر به تفکیک هر مسیر از مبدأ شهرستان‌های استان، موردتوافق قرارداده و به ادارات استانی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای جهت اعمال در سامانه مدیریت بار اعلام نمایند. در صورت عدم توافق میان تشکل‌های صنفی مذکور، نرخ شاخص اعلام‌شده توسط ادارات کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ملاک عمل می‌باشد. نظارت بر حسن اجرای نرخ‌های موردتوافق توسط اعضا بر عهده تشکل‌های موصوف بوده و مسئولیت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای تا درج قیمت در بارنامه می‌باشد.

• تن کیلومتر چیست؟ عبارت است از حمل یک‌تن بار در بازه یک کیلومتر که در عرف حمل‌ونقل و قوانین ترابری مبنای پرداخت عوارض و کرایه حمل کالا است.
• آیا کرایه پایه تن کیلومتر برای تمام کلاس‌های کامیونی و انواع مختلف بارگیر در هر کلاس یکسان است؟ خیر، چراکه هر چه ظرفیت خالص ناوگان کمتر باشد لاجرم عدد تن کیلومتر پایه بزرگ‌تر خواهد بود لذا چنانچه تن کیلومتر پایه کلاس 7،  تریلر 2200 ریال باشد تن کیلومتر پایه کلاس 2، کامیونت‌های 6 تن 4850ریال است.
• کلاس‌های کامیون به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ کلاس‌های کامیونی به 8 دسته تقسیم می‌شوند که کوچک‌ترین کلاس وانت با شماره 1 و بزرگ‌ترین کلاس انواع تریلرها با شماره 7 و +7 است.
• آیا کلاس کامیون با نوع بارگیر تفاوت دارد؟ بله، این امکان وجود دارد که بارگیرها به لحاظ نام‌گذاری در همه کلاس‌ها وجود داشته باشند ولی درواقع مجموع کلاس کامیون و نوع  بارگیر کامیون را تعریف می‌کند مثلاً کلاس 6، اتاق‌دار در این مورد منظور اتاق‌دار ده چرخ است.

بنابراین برای هر کلاس و نوع بارگیر تن کیلومتر اختصاصی داریم و عدد پایه به‌صورت اختصاصی تعریف می‌شود. به‌عنوان‌مثال تن کیلومتر کلاس 7 بارگیر کمپرسی (تن کیلومتر اختصاصی تریلی کمپرسی) تعریف می‌شود.

• تن کیلومتر دینامیک چیست؟ چنانچه هرکدام از پارامترهای زیر که در نرخ تمام‌شده حمل برحسب تن بر کیلومتر مؤثر هستند بلافاصله بعد از تغییرات در سیستم اعمال شود و عدد تن کیلومتر را هرچند ناچیز تغییر دهد تن کیلومتر به‌دست‌آمده حاصل رفتار دینامیکی مدل پیشنهاد کرایه حمل در قالب تن بر کیلومتر است.
• چه پارامترهای در تعیین تن کیلومتر دینامیک مؤثر هستند؟

الف) پارامترهای سرمایه‌گذاری و استهلاک سرمایه

1. میزان سرمایه‌گذاری اولیه در خرید کامیون و بارگیر مربوطه
2. دوره بازگشت سرمایه (سن فرسودگی)
3. نرخ بازگشت سرمایه
4. ارزش اسقاط

بنابراین استخراج استهلاک سرمایه در دوره یک‌ساله با توجه به پارامترهای بالا امکان‌پذیر است.

ب) پارامترهای هزینه‌ای

1. هزینه خرید بیمه‌نامه‌های بدنه
2. هزینه خرید بیمه‌نامه مسئولیت مدنی در مقابل اشخاص ثالث
3. هزینه سوخت
4. هزینه لاستیک
5. هزینه‌های تعمیر و نگهداری شامل قطعات مصرفی و نگهداری دوره‌ای که بیش از 200 پارامتر می‌باشند
6. حقوق دستمزد راننده و کمک‌راننده شامل حقوق و بیمه
7. سایر هزینه‌های نیروی انسانی و کامیون

• آیا تشکل‌های صنفی به‌عنوان ناظر از دانش فنی مناسب برای نظارت بر حسن اجرای تن کیلومتر برخوردار هستند؟ و یا باید دانش فنی را از متخصصان امر خریداری کنند؟
• آیا سازمان محترم راهداری در انبوه وظایف و مأموریت‌هایی که دارد، امکان استخراج تفضیلی و به‌روز رسانی دینامیک و بر خط کرایه برای تمام کلاس‌های بارگیر و تمام انواع بارگیر را دارد؟
• مدل‌سازی استخراج کرایه و مدل مقبول استخراج کرایه از دید سازمان راهداری و تشکل‌های صنفی کدام است؟ درواقع زبان مشترک تشکل‌ها، پیمانکاران، صاحبان کالا، دارندگان و رانندگان کامیون و سازمان راهداری و نهاده‌ای نظارتی به تفضیل کدام است؟

تدوین آیین‌نامه تأسیس دبیرخانه و نحوه نظارت بر تن کیلومتر

پنج مرحله اساسی که در اجرای کامل و صحیح مصوبه ۲۰۹ و مسئله تن کیلومتر دینامیک باید مورد بررسی و کارشناسی فنی قرار گیرد:

1. تشکیل دبیرخانه و تدوین اساسنامه دبیرخانه  تن کیلومتر و تعیین سطح مسئولیت و قدرت مداخله
2. تدوین اسناد مناقصه انتخاب پیمانکار تن کیلومتر در دو بخش

الف) استخراج کرایه تن کیلومتر دینامیک

ب) نظارت و راستی آزمایی محاسبات گروه الف

1. انتخاب پیمانکار واجد شرایط بر اساس اسناد مناقصه برای استخراج کرایه
2. انتخاب پیمانکار واجد شرایط بر اساس اسناد مناقصه برای راستی آزمایی و نظارت بر عملکرد پیمانکار استخراج کرایه
3. لحاظ شدن حداقل نرخ تمام‌شده حمل با توجه به کلاس و نوع بارگیر در حداقل نرخ مندرج در کرایه بر اساس تن کیلومتر دینامیک

برکات اجرای صحیح تن کیلومتر

• چنانچه تن کیلومتر صحیح اجرا شود و سطح کرایه‌ها در نرخ نزدیک به حقیقت بر اساس تورم قرارگیرد، حتماً سطح درآمد سازمان راهداری از چهار درصد حقوق و عوارض دولتی افزایش خواهد یافت و امکان رسیدگی بهتر به شبکه زیرساخت راه فراهم خواهد شد.
• چنانچه کرایه حقیقی شود امکان کاهش تناژ تا سقف 40 تن برای کشنده‌ها میسر است و از ناحیه کرایه حقیقی درآمد کسب می‌کنند نه از اضافه تناژ و درنتیجه آسیب به شبکه زیرساخت راه کاهش پیدا خواهد کرد.
• اگر درآمد کامیون به‌تناسب و حقیقت نزدیک شود دیگر نیاز به پرداخت یارانه‌های اجتماعی و یا بیمه تکمیلی با منت از طرف دولت نیست و بسته به نیاز راننده امکان خرید بیمه اجتماعی و بیمه تکمیلی درمان امکان‌پذیر است و بار مالی از شانه دولت برداشته می‌شود.
• درگیری بخش فروش کارخانه‌های سیمان و صنایع فولاد از بین می‌رود.
• نوسازی ناوگان به‌صورت پیوسته و دینامیک به لحاظ درج دقیق پارامترها و ارزش اسقاط در معادلات و محاسبات
• حذف بار مالی و سیاسی نوسازی ناوگان از دوش دولت
• جلوگیری از توقف ناخواسته ناوگان و به‌تبع آن جلوگیری از بروز بحران‌های ملی و اجتماعی
• حذف درگیری و چانه‌زنی‌های غیرمنطقی نقش‌آفرینان صنعت حمل‌ونقل
• توزیع یکنواخت و عادلانه کامیون در سراسر کشور و جلوگیری از هجوم به بندرها و مناطق خاص اقتصادی
• امکان مدیریت و شناخت بهتر عوامل هزینه زا و سیاست‌گذاری منطقی در زنجیره ترابری کالا و مدیریت پارِتّویی عوامل
•  افزایش ایمنی جاده‌ای به لحاظ فرصت‌های مالی بهتر در تعمیر  و نگهداری وسایل ترابری
• تبیت استانداردهای ترابری در سیاست‌گذاری و هزینه‌یابی پروژه‌های نیازمند ترابری در بخش تولید، توزیع، صادرات 

با عنایت به تمام موارد ذکر شده از مقام وزارت ، معاونت حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی و ریاست سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، درخواست داریم با توجه به مفاد مصوبه 209 شورای عالی هماهنگی ترابری کشور به‌روزرسانی تن کیلومتر تحت یک دبیرخانه مستقل را در دستور کار قرار دهند.

*تدوین: مالک نخعی. راننده، کامیوندار، کارشناس ارشد مهندسی ترابری

*ویرایش: آرش جلیلی. راننده، کامیوندار، مهندس صنایع، کارشناس ارشد MBA