آیا تسهیلات حمایتی ریلی به موقع خواهد رسید؟

اگر به سیاه دیدن همه حوزه‌های مدیریتیِ کشور عادت نکرده باشیم و تنها سعی کنیم آگاهی‌مان را نسبت به موضوعات و پدیده‌ها افزایش دهیم، خواهیم دید که صنعت ریلی به‌زعم مدیران و صاحبان صنایع و همچنین کارشناسان و کنشگران این صنعت، در سال گذشته رشد خوبی را تجربه کرده است.

این رشد طبق آمار رسمی نسبت به مدت مشابه سال قبل در همین حدودِ سال، به ۵۱ درصد می‌رسد و این اتفاق قطعا حاصل تعامل مفید و مثبتِ بخش دولتی و خصوصی و سرمایه‌گذاران است. در فروردین‌ماه امسال هم پس از ۱۵ سال، حمل مستقیم غلات از کشتی توسط قطار به مقاصد مختلف فراهم شد.

این امکان حاصل همکاری خوب راه‌آهن و سازمان بنادر و دریانوردی، گمرک، شرکت بازرگانی دولتی و شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی بود که از روز ۱۴ فروردین‌ماه با تخلیه محموله اولین کشتی (به نام Summit Succes) به قطار به‌صورت مستقیم، در بندر شهید رجایی آغاز شد. این در حالی است که طبق وعده، این بخش از صنعت حمل‌ونقل تا پایان سال ۳۰۰ دستگاه انواع واگن و لوکوموتیو به ناوگان ریلی کشور اضافه خواهد کرد.

در سالی که گذشت، ۵۴ لکوموتیو وارد ناوگان ریلی کشور شد

این در حالی است که به‌منظور تحقق برنامه‌های راه‌آهن و برای افزایش سهم جابه‌جایی بار و مسافر در سالی که گذشت، ۵۴ لکوموتیو وارد ناوگان ریلی کشور شد. در همین زمینه، تقریبا دو سال است که به شکلی جدی‌تر نهضت قطعه‌سازی در شرکت‌های داخلی آغازشده و هم‌اکنون ۶۰ درصد تولید لکوموتیو نیز در کشور داخلی‌سازی شده است.

همچنین راه‌آهن در راستای انجام اقدامات توسعه‌ای و به‌منظور اجرای سیاست نوسازی واگن‌های با عمر بالا در سال ۹۵ نیز تعدادی از واگن‌های شرکت‌های حمل‌ونقل را از گردش و سیر بهره‌برداری خارج کرد و قبل از این سیاست نیز تعدادی از واگن‌ها با نظر و صلاح‌دید راه‌آهن بازسازی شده بود.

امسال راه‌آهن می‌خواهد با توجه به نیاز کشور از ظرفیت‌های حمایت از سرمایه‌گذاری داخلی به‌طور کامل استفاده کند تا فرهنگ استفاده از وسایط حمل‌ونقل را با مزایای رقابتیِ بی‌شمارش، چه برای صاحبان بار و چه مسافران جابیندازد.

وزیر راه‌وشهرسازی به دلیل شیوع کرونا مبلغی را به شرکت‌هایی که مجبور به پس‌گیریِ بلیت‌های نوروزی شده بودند، اختصاص داد اما به‌زعم مدیرعامل شرکت راه‌آهن هنوز از این کمک‌ها خبری نیست.

این در حالی است که حمل‌ونقل ریلی دارای ظرفیت‌های بزرگی برای کاهش وابستگی به بودجه و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی داشته و دارد اما فعال‌سازی این ظرفیت‌ها مستلزم تسهیل و روان‌سازی قوانین و مقررات و تعریف دقیق بسته‌های حمایتی در جهت ایجاد جذابیت سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل ریلی است. ضمن اینکه با توجه به شرایط بحرانی اقتصاد کشور بعید به نظر می‌رسد که این بخش بدون حمایت دولتی که قول آن داده شده، بتواند به‌راحتی پروسه رشد خود را ادامه دهد. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین گفتیم، وزیر راه‌وشهرسازی به دلیل شیوع کرونا مبلغی را به شرکت‌هایی که مجبور به پس‌گیریِ بلیت‌های نوروزی شده بودند، اختصاص داد اما به‌زعم مدیرعامل شرکت راه‌آهن هنوز از این کمک‌ها خبری نیست.

سعید رسولی ادامه می‌دهد که این هزینه کنسلی به بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان می‌رسد و به‌طور کامل به مسافران مسترد شده است.

این در حالی است که شیوع کرونا نیز به این بخش از صنعت، هزینه‌های زیادی وارد آورده است؛ اما با وجود اینکه از ابتدای امسال تاکنون با استقرار تونل‌های ضدعفونی در پایانه‌های مرزی، سهم ریل در صادرات و واردات کالا را ۵۱ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته اما هنوز خبری از تسهیلات حمایتی کرونایی از شرکت‌های ریلی نیست.

از طرف دیگر، سعید رسولی تولید ۵۶ دستگاه ناوگان ریلی که در فروردین امسال از آنها رونمایی شد را حاصل سرمایه‌گذاری شرکت‌های ریلی، شرکت‌های واگن‌ساز، شرکت راه‌آهن و بانک‌های عامل به ارزش ۱۲۵ میلیارد تومان می‌داند. مدیرعامل راه‌آهن اذعان دارد که از ابتدای امسال تاکنون ۵.۱ میلیون تن-کیلومتر در شبکه ریلی حمل شد، درحالی‌که متوسط حمل ماهیانه بار در گذشته ۴ میلیون تن-کیلومتر بوده است.

سعید رسولی مدیرعامل راه آهن می گوید از ابتدای امسال تاکنون ۵.۱ میلیون تن-کیلومتر در شبکه ریلی حمل شد، درحالی‌که متوسط حمل ماهیانه بار در گذشته ۴ میلیون تن-کیلومتر بوده است.

لازم به یادآوری است که پیش‌ازاین نیز گفته شد که هیچ نیرویی از شرکت‌های ریلی به دلیل کاهش فعالیت‌ها ناشی از شیوع کرونا، تعدیل نشده است. حال به توجه به این شرایط و با تدقیق در این نکته که دولت هم با کسریِ بودجه مواجه است. شاید بهترین راه‌حل برای رشد کند، اما بدون توقفِ بخش ریلی استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه با شیوه‌هایی شبیه فاینانس باشد تا بیش از این متحمل زیان نشود. ضمن اینکه دولت نیز باید به قول خود عمل کند و از وضعیت شعاردهی به عمل‌گرایی برسد.

یک کارشناس حمل‌ونقل ریلی در گفتگو با خبرنگار ما دراین‌باره می‌گوید: «دولت پیش‌ازاین وعده‌هایی در راستای حمایت از بخش‌های مختلف صنعت می‌داد اما به بعضی عمل می‌کرد و بعضی را آن‌قدر کند انجام می‌داد که نیمه‌کاره رها می‌شد و معمولا پس از پیگیری‌های بسیار اهالی صنعت حمل‌ونقل فراموش می‌شد.»

محمدرضا کامیاب افزود: «این در صورتی است که شاید هیچ زمانی مثل الآن حمل‌ونقل ریلی به حمایت احتیاج نداشته باشد، چراکه رشد خوبی در حوزه باری به‌ویژه داشته و حالا که متحمل ضرر شده لازم است بدون فوت وقت، کمک‌ها عملیاتی شود.»

گفتنی است که آثار رونق بخش ریلی، به دلیل کاستن از هزینه‌های تصادفات جاده‌ای (در بخش مسافری) و به دلیل حمل سریع و بهینه بار (در حوزه باری) منجر به ارتقای سطح کیفی و کمی حمل مسافر و بار، استفاده از جدیدترین فناوری‌ها در قطارها جهت رفاه مسافران، افزایش سرعت قطارها، توسعه زیربنایی راه‌آهن، ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات داخلی ناوگان حمل‌ونقل، افزایش بهره‌وری در صنعت حمل‌ونقل ریلی، افزایش جابه‌جایی کالای ترانزیت با ایجاد جذابیت برای مشتریان خارجی، رقابت در کاهش تعرفه‌های حمل‌ونقل داخلی، کاهش حوادث جاده‌ای، اشتغال‌زایی، افزایش درآمد دولت در بخش حمل‌ونقل ریلی، رونق گردشگری ریلی خواهند شد.

ضمن اینکه همان‌طور که می‌دانیم موضوع توسعه خطوط ریلی در سراسر کشور به تلاش راه‌آهن، شهرداری و وزارت راه‌وشهرسازی وابسته است اما از طرفی مقایسه از طریق مشاهده مستقیم بدون نیاز به تحلیل نشان می‌دهد که ایران در مقایسه با کشورهای همسایه خود بیشتر به توسعه حمل‌ونقل جاده‌ای به‌جای توسعه خطوط ریلی توجه کرده است و این همکاری با توجه به شرایط اخیر اقتصادی باید ابعاد وسیع‌تری به خود بگیرد.

ایران در مقایسه با کشورهای همسایه خود بیشتر به توسعه حمل‌ونقل جاده‌ای به‌جای توسعه خطوط ریلی توجه کرده است

البته نباید ازنظر دور داشت که کمبود بودجه دولت و بودجه صنعت ریلی به دلیل شرایط اقتصادیِ کشور روی داده اما در همین شرایط، شرکت راه‌آهن ج.ا.ا و شرکت‌های ریلی باری و مسافری مثل شرکت رجا هم‌زمان تلاش‌های غیرقابل چشم‌پوشی در جهت فرهنگ‌سازی در استفاده از حمل‌ونقل ریلی و توسعه خطوط ریلی کشور داشته‌اند که برای ادامه یافتن این روند، قطعا باید به این بخش کمک شود و اهالی این صنعت، خود، راه برون‌رفت از این شرایط را نیز عملیاتی کنند.

از طرفی خبر خوش این است که با وجود مشوق‌های تعریف‌شده در راه‌آهن برای توسعه همکاری با بخش خصوصی، این بخش این آمادگی را دارد تا مأموریت و رسالت خود را برای کمک به توسعه ریلی کشور به انجام برساند و برنامه‌های تدوین‌شده در این زمینه را با قوت و متناسب با توان عملیاتی خودشان به پیش ببرد.

مجموعه اقدامات و مشوق‌ها به‌منظور افزایش بازدهی سرمایه‌گذاری شامل این موارد می‌شود: شرکت ملی نفت ۷.۵ میلیارد دلار برای پرداخت مابه‌التفاوت مصرف سوخت به صنعت ریلی اختصاص داده که این رقم تا سقف سرمایه‌گذاری انجام‌شده پرداخت می‌شود. همچنین شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران؛ سرمایه‌گذارانی را که اقدام به سرمایه‌گذاری برای تأمین ناوگان نو می‌کنند برای مدت مشخصی از پرداخت حق دسترسی معاف کرده است.

دسته سوم از اقدامات پیش‌بینی‌شده نیز در خصوص تدارک منابع مالی برای سرمایه‌گذاران است به‌این‌ترتیب که با توافقات صورت گرفته با فاینانسور‌های خارجی، سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین سیستم بانکی، منابع مالی از سوی این نهادها در اختیار سرمایه‌گذار قرار خواهد گرفت و در پی آن، تضمین بازپرداخت لازم برای این مهم از سوی شرکت راه‌آهن انجام خواهد شد. اگر بخش خصوصی و راه‌آهن بتوانند پروژه‌های ریلی را به سرانجام برسانند و منجر به رشد این بخش در حوزه باری و مسافری شوند و اگر دولت کمک‌های وعده داده شده را زودتر به این بخش برساند، اگرچه با توجه به شرایط اخیر اقتصادی منجر به رشد پرسرعتی نشود اما دستکم از ادامه روند زیان‌دهیِ شرکت‌ها جلوگیری می‌کند و همین اتفاق، امید به ادامه راه را ولو به‌صورت بطئی و به‌کندی، بیشتر می‌کند.

هفته نامه حمل و نقل