عذرخواهی بزرگ‌؛ سوگی سترگ

هم‌زمان با خبر سقوط پرواز 752 هواپیمای بویینگ 737 سری 800 اوکراین‌اینترنشنال، شوک واردشده به مردم در سطحی بود که همه را به سوگ نشاند و رسانه‌ها به‌دنبال کشف واقعیت آنچه رخ داده یا به محل عازم شدند یا با برقراری تماس با کارشناسان، در جست‌وجوی حقیقت برآمدند. در این حالت، با توجه به آنکه داده‌هایی از سوی رسانه‌های غربی دست‌به‌دست شد، لزوم شفافیت بیشتر این ماجرا هم روشن شد، اما با ارائه‌نشدن داده‌های متقن به رسانه‌ها، آنچه در این سانحه بررسی شد صرفا از سوی کارشناسانی بود که در شرایط عادی نسبت به تحلیل داده‌های سقوط یک پرنده اقدام می‌کنند. در پی این اتفاق، عمده کارشناسان در رسانه‌های جمعی از مردم برای این واقعه عذرخواهی کردند.

به گزارش تین‌نیوز به نقل از شرق، تطابق‌نداشتن شواهد با انهدام پس از برخورد موشک نیز این شبهه را ایجاد کرد که احتمالا برخوردی صورت نگرفته، اما پس از انتشار بیانیه مشخص شد که برخورد موشک کوتاه‌برد سبب شده برای مدتی هواپیما روی آسمان بماند؛ اما نکته درخور توجه آن است که چرا این میزان پنهان‌کاری صورت می‌گیرد و اعتماد عمومی به رسانه‌ها به سبب داده‌هایی که به اشتباه از سوی مسئولان در اختیار آنها قرار می‌گیرد، زایل می‌شود؟ روزنامه «شرق» نیز مانند دیگر رسانه‌ها به سبب دسترسی‌نداشتن به داده‌های مکفی، نتوانست در شفافیت این واقعه همراهی لازم را داشته باشد و بر همین اساس از مخاطبان عذرخواهی می‌کند. ‌

برای بررسی چرایی هماهنگ‌نبودن سازمان هواپیمایی کشوری با پدافند هوایی سپاه پاسداران، به داده‌هایی رسیدیم که نشان می‌دهد بخشی از پدافند هوایی لینکی با سازمان هواپیمایی کشوری ندارد! ‌‌دفاع تمام‌قد سردار حاجی‌زاده از علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشور نیز دردی را دوا نمی‌کند، زیرا این سازمان به‌عنوان متولی آسمان کشور، در مقابل حادثه رخ‌داده مسئول است و باید پاسخ دهد که چرا برای برقراری این هماهنگی اقدام نکرده است و کوتاه‌آمدن در این مورد بسیار حساس، چرا باید از سوی این سازمان رخ دهد. همچنین بهره‌برداری سیاسی صداوسیما از اعلام برخوردنکردن موشک با هواپیما از سوی رئیس سازمان هواپیمایی کشوری برای پخش اخبار کذب نیز درست نیست و تنها توجیهی برای اقدامات رخ‌داده است.

‌ آسمان عملیات برای هواپیماهای غیرنظامی ممنوع نشد

علیرضا منظری، معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری نیز در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: حمله سپاه پاسداران هرچند سهوی به یک هواپیمای غیرنظامی قابل توجیه نیست و با رویه درستی پیش نرفته است. آنچه در اینجا حائز اهمیت است و باید بیان شود، آن است که وقتی قرار بود فضا به فضای عملیاتی تبدیل شود، حتما باید فضا را برای هواپیماهای غیرنظامی (civil) تعطیل اعلام می‌کردند، اما چنین نکردند.به گفته او، بهترین روش آن بود که فضا در منطقه‌ای که قرار بود عملیاتی انجام شود، برای پروازهای غیرنظامی ممنوع می‌شد، در این حالت دیگر امکان رخ‌دادن چنین حادثه‌ای وجود نداشت.منظری در ادامه می‌‌افزاید:‌ آنچه رخ داد، اعلام‌نشدن ممنوعیت برای پروازهای غیرنظامی در کنار آغاز عملیات نظامی بود که مثال کنارهم‌گذاشتن پنبه و آتش است.

در این حالت، خطای انسانی به‌هیچ‌وجه دور از ذهن نیست.‌این کارشناس ارشد صنعت هوایی در ادامه با تأکید بر آنکه باید با توجه به این اتفاق در هوانوردی بین‌المللی قواعدی در نظر گرفته شود، می‌گوید:‌ برای جلوگیری از خطای انسانی در دوره زمانی‌ای که قرار بود عملیات نظامی انجام شود، باید حتما پرواز در منطقه عملیات را برای هواپیماهای غیرنظامی ممنوع اعلام می‌کردند.‌منظری با اشاره به روند بررسی سانحه ادامه می‌دهد: در روند بررسی سانحه، علل ارزیابی می‌‌شود و در نهایت با ارائه راهکارهایی توصیه‌هایی می‌شود که در آینده با وقوع دوباره آن حادثه روبه‌رو نشویم؛ بنابراین ضروری است که این بررسی انجام شود و خالی‌کردن آسمان از پرنده‌های غیرنظامی برای عملیات نظامی در دستور کار جدی قرار بگیرد.

‌ جمینگ قبل از تشخیص هواپیمای غیرنظامی

یک منبع آگاه در گفت‌وگو با «شرق» با اشاره به قطع تماس خلبان پرواز 752 اوکراین‌اینترنشنال در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: اسکواک‌کد تمامی هواپیماهای غیرنظامی روی دستگاهی به نام ترنسپوندر وجود دارد و روی رادار نشان داده می‌شود. ارتباط پرواز 752 بویینگ 737 سری 800 اوکراین‌اینترنشنال با سیستم راداری در حدود یک دقیقه، قطع شده بود و از صفحه راداری حذف شد.او با تفسیر این اتفاق می‌گوید: این اتفاق براساس جمینگ (اختلال راداری در سیستم نظامی) رخ می‌دهد، اما مسئله‌ای که وجود دارد و باید به سخنان سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، نقدی وارد کرد، آن است که با توجه به شواهد موجود، جمینگ ازسوی سپاه انجام شده و تمام سیستم‌های ارتباطی هواپیما را با نویزی که انداخته قطع کرده است.

این به آن معناست که این نویز پیش از پرتاب موشک سبب شده که ارتباط قطع شود و هواپیما روی رادار دیده نشده و به اشتباه کروز تشخیص داده شده است. بنابراین اختلال ‌سبب این اشتباه فاحش شد. این منبع آگاه در سازمان هواپیمایی کشوری در ادامه می‌افزاید: نمی‌توان پذیرفت که اختلال در سیستم هواپیما وجود داشته، زیرا در پروازهای قبلی این هواپیما مشکلی در دستگاه ترنسپوندر وجود نداشته است. هر ترنسپوندر، از چهار منبع تغذیه می‌شود؛ سه منبع آن از موتور تغذیه می‌شود و یک منبع نیز در شرایط اضطراری برقرار می‌‌شود. حتی اگر می‌پذیرفتیم که موتور آسیب دیده، قطعا منبع اضطراری فعال باقی مانده بود که با این ادله باید پذیرفت که اول سیستم راداری با جمینگ قطع شده و نتوانسته این هواپیمای غیرنظامی را تشخیص دهد و سپس حمله صورت گرفته است.

‌ لزوم هماهنگ‌سازی پدافند ارتش و سپاه

این منبع مطلع با اشاره به ناهماهنگی بین دو پدافند ارتش و سپاه می‌گوید:‌ در کشور دو نوع پدافند هوایی داریم؛ پدافند ارتش و سپاه. پدافند ارتش که پدافند اصلی کشور محسوب می‌شود، هم کاملا مجهز است و هم اطلاعات دقیقی دارد و اسلوب دارد. او در بیان علت این ادعا می‌گوید: پدافند ارتش، در سامانه‌ AFTN خود به اطلاعات هواپیمایی کشوری لینک است، اما پدافند سپاه خیر؛ در‌واقع پدافند سپاه، سیستم راداری PSR دارد که این سامانه هر جسمی که در آسمان است، می‌بیند، اما نمی‌تواند تشخیص دهد که چیست‌.  

این منبع آگاه ادامه می‌دهد: در چنین شرایطی قاعدتا تفاوتی نمی‌کند که هواپیمای غیرنظامی، اسکواک‌کد داشته باشد یا خیر. درحالی‌که اگر سامانه SSR داشته باشید و به سامانه اطلاعات هواپیمانی کشوری متصل باشید، به‌راحتی می‌توانید سامانه‌های مختلف را در کنار هم قرار دهید و متوجه شوید که آیا پرنده‌ای که وجود دارد از هواپیمایی کشوری است یا خیر. او با بیان اینکه عمر پدافند هوافضای سپاه چندان زیاد نیست و به سال 1388 بازمی‌گردد، می‌گوید: پدافند سپاه، یونیتی دارد که وقتی نسبت به تشخیص آنکه جسم نزدیک‌شونده چیست، با آن تماس می‌گیرد ، آنجا مشخص می‌شود که آن پرنده چیست.

این منبع آگاه نتیجه می‌گیرد: بنابراین دو حالت وجود دارد؛ یا آنکه فردی که اقدام به پرتاب موشک کرده، خود اقدام به این کار کرده یا اینکه با وجود دیدن جسم، نتوانسته تماس برقرار کند و مجوز انهدام را دریافت کند و با شک، موشک را پرتاب کرده است. این در شرایطی است که براساس اسلوب پدافند ارتش، وقتی شک وجود داشته باشد، اجازه حمله داده نمی‌شود، حتی اگر جنگنده باشد.

به گفته او، پدافند ارتش سه فاز کشف، شناسایی و انهدام دارد. بنابراین توصیه می‌شود که این دو پدافند در شرایط حساس کنونی به یکدیگر بپیوندند یا اینکه همه از یک اسلوب تبعیت کنند.