◄ هشت سال غفلت سازمان بنادر و شرکت نفت

جلیل اسلامی، معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی می‌گوید که احتمال اینکه سوخت کم‌سولفور تولید داخل در زمان مقررشده از سوی IMO (ژانویه ۲۰۲۰) به دست مصرف‌کنندگان نرسد بسیار زیاد است. او تأکید دارد که در صورت عدم تولید سوخت کم‌سولفور در داخل تا زمان اجرای قانون در ژانویه ۲۰۲۰ باید گزینه واردات را که با توجه به هزینه‌های آن عملا بدترین راه‌حل است در پیش گرفت.

 بر اساس کنوانسیون محیط‌زیستی مارپل از ابتدای سال ۲۰۲۰ سوخت کشتی‌ها دیگر نمی‌تواند با سولفور بالا باشد و کشتی‌هایی که سولفور بالا دارند، یا جریمه می‌شوند یا متوقف. هم‌اکنون درصد مجاز سولفور ۳،۵ درصد است که باید به زیر ۰،۵ درصد برسد. بر اساس این، سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) در پاسخ به نگرانی‌های بین‌المللی درباره آلودگی هوا ناشی از گازهای مضر از اگزوز کشتی‌ها در نظر دارد قانون کاهش استاندارد مجاز سولفور در سوخت کشتی، از ۳.۵ (سه ونیم درصد) درصد به ۰.۵ (پنج‌دهم درصد) را از یکم ماه ژانویه سال ۲۰۲۰ لازم‌الاجرا کند. مسئله‌ای که می‌توان از آن به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه حوزه حمل‌ونقل دریایی ایران تا آغاز سال میلادی ۲۰۲۰ نام برد.

اما آن‌طور که از شواهد پیدا است برخلاف گفته سازمان بنادر و دریانوردی که معتقد است سازمان پیگیر این ماجرا بوده و می‌گوید، مقصر اصلی عدم تولید سوخت کم‌سولفور وزارت نفت است؛ رضا محمدعلی بیگی، فعال و کارشناس حوزه حمل‌ونقل دریایی با تأکید اینکه از دو سال پیش در مورد اتمام مهلت استفاده از سوخت غیر منطبق در سال ۲۰۲۰ هشدار داده بود، خاطرنشان کرد: «متأسفانه این هشدارها جدی گرفته نشد و در پاسخ عنوان شد که پژوهشکده نفت گفته است که این سوخت را تولید می‌کند.»

این کارشناس ادامه داد: «بر این اساس باید مدیران هشت سال پیش تاکنون سازمان بنادر، کشتیرانی‌ها و شرکت ملی نفت برای این غفلت تاریخی مورد پرسش اساسی قرارگرفته و مقصران شناسایی شوند.»

بیگی افزود: «البته عمق فاجعه پس از اول ژانویه ۲۰۲۰ مشخص می‌شود آن زمان که توقیف شناورها در بنادر دیگر کشورها و یا پرداخت جرائم سنگین به بنادر خارجی به علت عدم استفاده از سوخت کم‌سولفور آغاز می‌شود.»

اما چندی پیش مسعود پل‌مه، دبیر کل انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته در گفتگویی با خبرنگار «حمل‌ونقل»گفته بود: «عدم تولید سوخت کم‌سولفور کشتی‌ها را زمین‌گیر نمی‌کند.»

پل‌مه درباره راهکار جایگزینی که در صورت عدم تولید سوخت کم‌سولفور در ایران وجود دارد گفت: «بخشی از فعالیت کشتی‌های ایرانی در زمان تردد، در بنادر ایران است و از سویی در ایران سوخت بر اساس نرخ و نام بین‌المللی دریافت می‌شود. حال اگر در ایران سوخت کم سولفور نباشد، به‌طورقطع کشتی زمین‌گیر نمی‌شود.»

او افزود: «از سوی دیگر زمانی که شناوری از ایران به مقصد چین و یا سایر کشورهای دیگر که از مسافت طولانی برخوردار هستند عزیمت می‌کند، برای سوخت‌گیری مجدد به ایران بازنمی‌گردد. این کشتی‌ها می‌توانند با شیوه متداول بین‌المللی و از طریق عملیات بانکرینگ سوخت موردنیازشان را تهیه کنند. در درنیا این امر متداولی است که کشتی‌ها از این طریق سوخت موردنیاز خود را تهیه کنند.»

اما کارشناسان دیگر با اظهارات این مقام مسئول مخالفند و معتقدند که عدم تولید سوخت کم‌سولفور در داخل منجر به توقف نفتکش‌ها و یا افزایش هزینه حمل‌ونقل دریایی می‌شود. درنهایت دود این افزایش هزینه به چشم مردم می‌رود و نه متولیان و مسئولان. این افزایش هزینه از جیب مردم پرداخت می‌شود.

«فناوری سولفور‌زدایی از نفت کوره به تولید انبوه رسید» این تیتر مطلبی در روز شنبه هفته گذشته در روزنامه «شرق» بود. در این مطلب آمده بود که شرکت ملی نفت‌کش و پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت دانش‌بنیان اکسیر نوین با روش ODS توانستند به دانش فنی سولفورزدایی دست پیدا کنند که نمونه‌های تولیدی و آزمودن‌های فنی در موتورهای کشتی موفق بوده است. این موفقیت در صورت‌جلسه تشکیلی در دولت آمده و به آن تصریح‌شده است و خواستار آن شده که پایلوت به تولید انبوه برسد. رسیدن به فناوری سولفورزدایی در این روزگار تحریمی واقعا یک‌قدم تحول‌آفرین برای کشور است که از تنگنای عدم تولید و صادرات نفت کوره می‌تواند کشور را رهایی بخشد.

این درحالی‌که است که متن خبر با تیتر مغایرت دارد. همچنین بیگی کارشناس دریایی می‌گوید: «چطور است که کشورهای پیشرفته به این فناوری دست نیافته‌اند اما شرکت ایرانی دست‌یافته‌اند؟»

سؤال اینجاست که این شرکت اکسیر نوین فرایند آسیا به روش ODS می‌تواند به میزان یک و نیم میلیون تن نفت کوره را ظرف یک سال گوگردزدایی کند؟ یعنی گوگرد موجود در نفت کوره را به زیر نیم درصد برساند؟

او در ادامه گفت: «گوگردزدایی به میزان انبوه در پالایشگاه امکان‌پذیر است و نه در آزمایشگاه؛ بنابراین این کار غیرممکن است.» او معتقد است که این شرکت با این روش می‌تواند حداکثر ۱۰۰ هزار تن نفت کوره را ظرف یک سال گوگردزدایی کند و نه بیشتر.

اما آن نکته‌ای که بسیار مهم است این است که ابتدا متولیان این امر چه سازمان بنادر و دریانوردی چه دولت و چه وزارت نفت باید شرایط تولید و تهیه سوخت کم‌سولفور را فراهم کنند و هنوز نیز برای این کار دیر نشده است؛ زیرا درنهایت هزینه اضافی حمل‌ونقل از جیب مردم پرداخت می‌شود. همچنین از شواهد و قراین و صحبت‌های اسلامی پیدا است که راه جایگزینی که سازمان بنادر در نظر دارد همان واردات سوخت کم‌سولفور است که در زمان تحریم به معنای افزایش قیمت سوخت است که به‌تبع آن قیمت حمل و قیمت نهایی کالا افزایشی خواهد داشت.

درهرصورت قیمت سوخت کم‌سولفور اثر خود را بر قیمت نهایی کالا می‌گذارد.  سازمان بنادر و دریانوردی به‌عنوان متولی اصلی این امر باید به‌جای اینکه به دنبال مهلت‌گرفتن از سازمان IMO باشد، باید به دنبال راهکار جدی برای این موضوع باشد.

هفته‌نامه‌حمل‌ونقل