وقتی زور اقتصاد بر سیاست چربید؛
آیا«دوبی» به سمت ایران میچرخد؟
سفر یک هیات نظامی از امارات به ایران در شش سال گذشته بیسابقه بوده است.
آیا سفر یک هیات اماراتی به ایران در هفتهای که گذشت نشان از بهبود روابط اقتصادی ایران با همسایه عربی خود در خلیج فارس است؟ تحلیلهای کنونی در نگاه اول این موضوع را تایید میکند. سفر یک هیات نظامی از امارات به ایران در شش سال گذشته بیسابقه بوده است.
به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، آخرین بار که این امکان برای مقامات دو کشور فراهم شده بود سال 2013 و پیش از امضای موافقتنامه برجام میان ایران با کشورهای 1+5 بود. از آن زمان به بعد، تهران و شیخنشینهای اماراتی، چرخه جدلهای لفظی و کاهش روابط تجاری را تکرار کردهاند. نزدیکی امارات به عربستان سعودی به عنوان یک متحد بالفعل اقتصادی در منطقه موجب تعمیق این فاصله نیز شد.
اما حالا و با دیدار هیات اعزامی از امارات با مسوولان نظامی ایران، به نظر میرسد فضای گفتوگو و تفاهم بر سر برخی از مهمترین سرفصلهای اقتصادی میان دو کشور به وجود آمده است. در سال 2016 امارات بزرگترین شریک تجاری غیرنفتی ایران بوده و در این سال ایران با امارات 23/7 میلیارد دلار تجارت داشته است. بر اساس گزارشهای صندوق بینالمللی پول، واردات ایران در سال ۲۰۱۷ نزدیک به 71/5 میلیارد دلار بوده که نزدیک به ۲۹ درصد آن از سوی امارات انجام شده است.
اما پیشبینی میشود این رقمها در سال جاری میلادی به 19 میلیارد دلار کاهش یابد. از طرف دیگر، براساس گزارشهای بلومبرگ، نزدیک به ۸۰ درصد ایرانیهایی که فعالیت تجاری با امارات دارند به دلیل محدودیتها، بسته شدن حسابهای بانکی و سقوط ریال فعالیت خود را متوقف کردهاند و بسیاری از آنها به عمان، قطر، ترکیه و گرجستان روی آوردهاند.
از اینها گذشته به نظر میرسد اقتصاد امارات تحتتاثیر دو اتفاق مهم، اول بازگشت تحریمهای امریکا و نزدیکی ابوظبی به دولت ایالات متحده و دوم محاصره اقتصادی قطر دچار آسیب شده است. آیا پس از فروکش کردن موج اولیه بازگشت تحریمها علیه ایران، شرایط برای بهبود عملکرد اقتصادی میان امارات و ایران فراهم میشود؟
بازگشت تحریمها
کار ترامپ در کاخ سفید با یک تهدید آشکار علیه منافع اقتصادی ایران آغاز شد. رییسجمهور جدید ایالات متحده همواره در نبردهای انتخاباتی از لزوم تغییر در توافق هستهای با ایران سخن میگفت و پیروزی خود را مترادف با پایان یا اصلاح جدی برجام میدانست.
اجرایی شدن این تهدید ترامپ ماهها زمان برد و در این بین مقامات و تحلیلگران سیاسی جهان زمان داشتند تا نقشه ترامپ برای آینده یکی از مهمترین قراردادهای بینالمللی سالهای اخیر جهان را تحلیل کنند. هرچند رییسجمهور غیرقابل پیشبینی امریکا، هرگونه تلقی قطعی از آینده جهان بدون برجام را دشوار میکرد، اما مقامات ایرانی یک تحلیل و ارزیابی واقعبینانه داشتند؛ تحلیلی که ثابت میکرد در دنیای امروز زور اقتصاد بر سیاست میچربد.
البته صحت این تحلیل، دو روی کاملا متناقض داشت و در ماههای ابتدایی خروج ایالات متحده از برجام، ابتدا روی دشوار خود را به رخ ایران کشید.
با وجود آنکه اتحادیه اروپا، چین، روسیه و بسیاری از کشورهای مستقل جهان اعلام کردند ایران به برجام پایبند مانده و هیچ دلیل و منطقی برای بر هم زدن این توافق تاریخی وجود ندارد اما در دنیایی که تصدی اقتصاد در اختیار بخش غیردولتی قرار دارد، لزوما فعالان اقتصادی با فرمان سیاستمدارانشان حرکت نمیکنند.
از اینرو حتی وقتی اتحادیه اروپا اعلام کرد از سرمایهگذاران و صادرکنندگانی که در اقتصاد ایران میمانند حمایت قاطع میکند اما بسیاری از این فعالان اقتصادی ترجیح دادند منافع خود در حفظ رابطه با ایران را به چرتکه بیندازند و در نهایت از ترس تحریم شدن از سوی امریکا، عطای ماندن در ایران را به لقایش ببخشند.
این محاسبه اقتصادی، چه برای ایران که بر ماندن اروپا در برجام حساب کرده بود و چه برای مقامات اروپایی که گمان میکردند برای حفظ روابط اقتصادی، حمایتهای سیاسی کافیست، گران تمام شد و نتیجه کوتاهمدت این فرآیند، افزایش تاثیرگذاری تحریمهای امریکا بود.
اما چربیدن زور اقتصاد به سیاست، تنها جنبه منفی نداشت و حالا زمان آن رسیده تا زوایای روشنی نیز از خود نمایان کند و اینبار زاویه روشن خود را از همسایه جنوبی نشان میدهد.
ایران؛ شریک فراموشنشدنی
ایران به عنوان دارنده طولانیترین ساحل در آبهای خلیج فارس که یک موقعیت جغرافیایی و استراتژیک غیر قابل چشمپوشی دارد، در تمام سالهای گذشته شریک تجاری مهم بسیاری از کشورهای منطقه بوده و در این میان رابطه ایران با امارات متحده عربی و بهطور خاص دوبی، رابطهای گسترده و بسیار پراهمیت بوده است.
ایران در سالهای گذشته همواره در صادرات کالاهای پتروشیمی و برخی محصولات خوراکی و کشاورزی به امارات فعالیت جدی داشته و از این رو کنار گذاشتن ایران از تبادلات تجاری برای شیخنشینان عرب، چندان ممکن به نظر نمیرسد. از سوی دیگر بخش زیادی از کالاهای ترانزیتی امارات که به سمت کشورهایی چون عراق و ترکیه حرکت میکنند، راهی جز عبور از خاک ایران ندارند و از این رو صفر شدن مبادلات از نظر اقتصادی بعید به نظر میرسد.
در طرف دیگر ماجرا، ایران نیز در سالهای گذشته همواره از ظرفیت امارات برای پیگیری اهداف اقتصادی خود استفاده کرده است. واردات برخی کالاهای خوراکی، صنعتی و مبادلهای از بنادر امارات و برقراری روابط بانکی و مبادلاتی ارز از طریق صرافیهای دوبی، اصلیترین نیازهایی بوده که ایران در این سالها از طریق این همسایه جنوبی خود برآورده کرده است.
در کنار این وابستگی نزدیک اقتصادی دو عامل مهم دیگر نیز همواره ایران و امارات را به یکدیگر مرتبط کرده است. از یک سو عبور از مسیر مشترک تنگه هرمز و نیاز به حفظ امنیت این مسیر که صادرات اصلی دو کشور یعنی نفت و گاز از طریق آن انجام میشود و اقامت و فعالیت چند صد هزار ایرانی ساکن دوبی که بسیاری از آنها فعالیت اقتصادی و تجاری انجام میدهند، از سوی دیگر باعث شده رابطه دو کشور همواره فراتر از رابطه ایران با دیگر کشورهای حاشیه خلیجفارس تعریف شود و حتی در این بین ارتباط همواره قوی تهران - مسقط و در سالهای گذشته تهران – دوحه نیز باعث نشده رابطه با امارات بهطور کلی به حاشیه برود.
با وجود تمام این روابط اقتصادی ریشهدار اما سیاست سایه سنگینی بر رابطه دو کشور انداخته است. خروج امریکا از برجام و تهدیدات مکرر ترامپ مبنی بر برخورد با شرکای تجاری ایران، باعث شده شیخنشینان اماراتی نسبت به ادامه همکاریهای خود تردیدهایی جدی داشته باشند؛ تردیدهایی که یکی از نخستین نشانههای آن قطع همکاری صرافیهای دوبی با تاجران ایرانی بود که به دشوار شدن روند ورود ارز به کشور منجر شد.
اختلافنظرهای منطقهای تهران و ابوظبی نیز در این سالها به قوت خود باقی مانده است. دو دولت در رابطه با وضعیت کشورهایی مانند سوریه، یمن و بحرین اختلاف دیدگاه داشتند و همین مساله باعث شد با ورود امارات به ائتلاف سعودیها علیه مردم یمن، عملا کار بالا بگیرد.
با وجود تمام این اختلافات اما به نظر میرسد، تصمیمگیران لااقل در دوبی به عنوان یکی از اصلیترین شیخنشینان امارات متحده عربی به یک جمعبندی مهم رسیدهاند؛ جمعبندیای که نشان میدهد پیگیری اهداف اقتصادی و تجاریشان بدون همراهی ایران عملا ناممکن خواهد بود و باید تغییری جدی در میزان همکاریهای دو طرف به وجود آید.
سفر هیاتی از مقامات نظامی امارات به ایران و مذاکراتی که با بعضی از تاجران ایرانی به منظور برطرف کردن مشکلاتشان آغاز شده نشان میدهد، امارات اینبار بر خلاف دولت سعودی حرکت میکند و منافع ملی خود را در حفظ و گسترش روابط اقتصادی با ایران دیده و همین امر میتواند بازی تحریمهای ترامپ علیه ایران را وارد مرحلهای جدید کند.
دوبی به ایران نیاز دارد
مسعود دانشمند، رییس سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات در گفتوگو با «اعتماد» از میزان اهمیت حفظ روابط تجاری میان دو کشور میگوید و معتقد است شرایط جغرافیایی و اقتصادی دو کشور طوری در کنار هم قرار گرفته که در صورت قطع همکاریها، فشاری جدی برای دو طرف به وجود خواهد آمد.
او با اشاره به اهمیت ایران برای دوبی، توضیح داد: قبل از تحلیل شرایط اقتصادی باید در نظر داشت که شیخنشینان امارات فعالیتهایی جدای از هم دارند و در این بین دوبی بیشترین تمرکز خود را بر تجارت قرار داده است؛ از این رو حتی اگر مقامات سیاسی در ابوظبی برنامههای دیگری را پیش گیرند، دوبی باید برای آینده خود تصمیماتی جداگانه بگیرد.
به گفته این فعال اقتصادی، دوبی در هفتههای گذشته نشانههای مثبتی را از برنامهریزی برای افزایش تعامل با ایران نمایان کرده است. کوتاه آمدن از شرط عضویت در FATF و برقرار شدن شرایط برای همکاریهای شفاف اقتصادی بخشی از این نشانههای مثبت است. در کنار آن میتوان برای بهبود رابطه با صرافیهای دوبی نیز در آینده امیدهایی داشت.
دانشمند با تاکید بر این نکته که تجارت با ایران میتواند در کالاهای غیر تحریمی فعال شود، گفت: ما پیش از این نیز در حوزههایی با دوبی کار میکردیم که جزو کالاهای تحریمی نبودند و امروز نیز میتوان انتظار داشت در برخی کالاهای کشاورزی و غذایی که مشمول تحریم نمیشوند، آغاز بازسازی روابط برنامهریزی شود.
رییس سابق اتاق بازرگانی ایران و امارات اضافه کرد: آماری که در سال 2017 منتشر شد، نشان میداد از حدود هشت میلیون نفر ساکن امارات، 10 درصد را ایرانیها تشکیل میدهند. در کنار آن همزمانی و همزبانی تاجران نیز بسیاری از محدودیتهای دیگر کشورها را حل میکند؛ از اینرو وقتی تمام شرایط در کنار یکدیگر قرار میگیرند، به نظر میرسد میتوان به آینده اقتصادی دو کشور امیدوار بود.
اگر ایران در ماههای ابتدایی آغاز تحریمها از بالا بودن زور اقتصاد ضربه خورد، حالا میتواند از این شرایط بیشترین بهره را ببرد؛ جایی که سیاستهای منطقهای ضد ایران توان مقابله با منافع اقتصادی را ندارد و شاید امارات آغازکننده این موج جدید و مهم باشد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.