◄ تصویب «تن-کیلومتر»؛ پایان خوش مطالبات رانندگان؟
جنجال تن-کیلومتر، حالا پس از ماه‌ها وارد فاز تازه‌ای شده است. حالا که بخش حمل جاده‌ای موفق شده تا حرف خود را به کرسی بنشاند و مطالبه خود را محقق کند؛ زمزمه مخالفت‌ها از هر سو برخاسته است. باید توجه داشت که فرمول کنونی تن-کیلومتر، با حضور نمایندگان کامیونداران و رانندگان در کارگروه مشترک با سازمان راهداری به‌دست آمده و این نمایندگان «صدای» رانندگان بوده‌اند؛ چون انتخاب شده‌اند؛ بنابراین پیش از قضاوت درباره دستورالعمل تازه، شاید بهتر است قدری منتظر ماند و اثرات آن را در بازار حمل‌ونقل جاده‌ای کالا دید.
دویست روز پس از اعتراض و تجمع صنفی رانندگان باری، حالا و در آستانه روز حمل‌ونقل، بزرگ‌ترین مطالبه آنها محقق شده است: تصویب کرایه حمل بار با فرمول تن‌کیلومتر به عنوان اصلی‌ترین مطالبه رانندگان.
بیش‌تر بخوانید:
اول خردادماه سال جاری بود که رانندگان با دست‌کشیدن از کار روزانه، کامیون‌ها و کشنده‌های خود را در جاده‌ها رها کردند تا به برخی مطالبات صنفی خود برسند. این تجمع اعتراضی که در تاریخ حمل‌ونقل ایران بی‌سابقه بود؛ یک هفته بعد با حضور نمایندگان کامیونداران و تشکل‌ها در جلسات رسیدگی به مطالبات رانندگان تقریباً پایان گرفت تا فصل جدیدی از رابطه دولت با بخش بزرگی از اقتصاد حمل‌ونقل کشور آغاز شود.
گرچه مطالبات رانندگان در چهار سرفصل تهیه شده و در رسانه‌ها نیز منتشر شد؛ اما مهمترین مطالبه آنها، یعنی تعیین کرایه حمل بر اساس شاخص‌های «تن-کیلومتر»، ماه‌ها پس‌ازاین تجمع، دستخوش بحث‌ها و نشست‌های متعدد شده بود. رانندگان در سرفصل اول مطالبات خود این موضوع را علاوه بر سه خواسته دیگر مطرح کردند.
بیش‌تر بخوانید:
ایجاد یک سامانه بارگیری یکپارچه به‌نحوی‌که هر کامیون بعد از صدور بارنامه در هر جای کشور یک نوبت به‌صورت خودکار روی سیستم داشته باشد؛ ایجاد سازوکار مناسب برای پرداخت کرایه و کاهش کمیسیون دریافتی شرکت‌های حمل‌ونقل که به‌عنوان واسطه میان آنها و صاحبان کالا قرار گرفته‌اند.
در سرفصل دوم که مربوط به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود؛ رانندگان خواستار انحلال تمامی تشکل‌های صنفی، کارفرمایی و کارگری شده و افزایش حقوق و دستمزد خود را علاوه بر پیگیری بیمه‌ای درخواست کرده بودند.
در سرفصل سوم، رانندگان از وزارت کشور خواسته بودند که شرایط تأمین امنیت جانی و مالی کامیونداران را فراهم کند و در سرفصل چهارم نیز، آنها از وزارت صنعت، معدن و تجارت درخواست کرده بودند که قیمت کامیون را که به دلیل بالابودن نرخ مالیات‌ها، به نحو سرسام‌آوری افزایش پیدا کرده، کاهش دهد و درعین‌حال، لاستیک و قطعات یدکی نو به آنها عرضه شود. گرچه تمامی این سرفصل‌ها به‌صورت افتان‌وخیزان در این شش ماه و اندی پیگیری شد و برخی از آنها نیز به اجرا درآمد؛ اما شاید مهمترین دستاورد رانندگان حمل کالای جاده‌ای را در این مدت، رسیدن به یک «نرخ واحد» برای اجرای مصوبه جنجال‌برانگیز «تن-کیلومتر» دانست. مصوبه‌ای که هنوز هم با وجود نهایی‌شدن مخالفانی در بدنه کامیونداران دارد و صدای اعتراض‌هایی نیز شنیده می‌شود.
تن-کیلومتر چیست؟
تن بر کیلومتر به زبان ساده عبارت است از کرایه حمل یک تن کالا در یک کیلومتر؛ اما درواقع رانندگان و تشکل‌های صنفی مرتبط با آنها معتقدند که تن-کیلومتر، با ایجاد یک نظام نرم‌افزاری و هوشمند در نرخ‌گذاری حمل کالا، باعث تبعیت تمام مسیرهای حمل کالا از یک قاعده خواهد شد: قاعده‌ای بر مبنای دو پارامتر «وزن محموله» و «طول مسیر» که هر دو همواره بر نرخ تمام‌شده حمل کالا مؤثر خواهند بود.
بیش‌تر بخوانید:
رانندگان کامیون می‌گویند حتی پس از افزایش ۲۰ درصدی نرخ حمل کامیون‌ها، به دلیل افزایش نرخ ارز و به‌تبع آن، رشد قیمت «سرمایه اصلی رانندگان» و حتی لوازم‌یدکی و تایر، این نرخ‌ها جوابگوی هزینه‌ها نیست؛ بنابراین باید شیوه‌ای جدید برای محاسبه نرخ حمل تعیین شود. به گفته کامیونداران، این «عدم تعادل در معادله هزینه-درآمد» موجب شده تا آنها برای جبران هزینه‌ها به مقاصدی که کرایه مناسب دارند روی می‌آورند که همین موضوع باعث ترافیک کامیون و خواب زیاد معمولاً از ۱۰ الی ۲۰ روز می‌شود. نسخه‌ای که برای این معضل ارائه می‌شود؛ همان تن-کیلومتر است؛ اما چگونه؟
تعادل در شرایط اقتصادی کامیون‌ها
یک کامیون برای حرکت و حمل بار هزینه‌هایی دارد که شامل هزینه‌های بیمه راننده و کمک‌راننده، بیمه شخص ثالث و بدنه، تعمیر و نگهداری، سوخت، لاستیک، حقوق و مزایای راننده و کمک‌راننده است. این هزینه‌ها وقتی از میزان کرایه کسر می‌شود؛ میزان «بازگشت سرمایه» کامیون‌دار مشخص می‌شود. این هزینه‌ها با فرمول «تن-کیلومتر» مشخص می‌شود.
کشف سود و درآمد خالص
تا پیش‌ازاین رانندگان و کامیونداران، از نبود سود و درآمد به دلیل فرمول به گفته آنها «نامناسب» کرایه حمل، صحبت می‌کردند. به گفته آنها، فقط استفاده از فرمول تن-کیلومتر است که می‌تواند با پیشنهاد یک کرایه منطقی بر اساس هزینه‌های جاری و بازگشت سود سرمایه، یک نظام هماهنگ پرداخت به وجود بیاورد و از رقابت‌های ناسالم نیز جلوگیری کند.
شفافیت
برای درک بهتر اینکه چگونه تن-کیلومتر به ایجاد شفافیت در نظام حمل کالا کمک می‌کند این مثال را بخوانید: دو کارخانه سیمان را در نظر بگیریم که هر دو آنها یک محصول کاملاً مشابه تولید میکنند، یک کارخانه تا مقصد ۳۰۰ کیلومتر فاصله دارد و یک کارخانه ۶۰۰ کیلومتر که محصول خود را در کارخانه طی تفاهم و توافق به یک قیمت واحد می‌فروشند یا برای فروش محصول خود قیمت حداقل قرار داده‌اند که از این قیمت کمتر نفروشند. رقابت بین این دو کارخانه چطور صورت می‌گیرد؟
اگر صاحب کارخانه‌ای که فاصله بیشتری تا مقصد دارد بخواهد حق‌وحقوق کامیون‌دار را رعایت کند حتماً از گردونه رقابت حذف می‌شود درصورتی‌که غالباً این رقابت‌های ناسالم با کم‌کردن کرایه حمل صورت می‌گیرد و معمولاً دست صاحبان کالا در جیب کامیونداران فرو می‌رود و باعث بی‌نظمی در بازار و ورشکستگی صنعت حمل‌ونقل که یکی از صنایع پایه و اصلی کشور است می‌شود. تن بر کیلومتر در این مواقع نقش خود را به‌خوبی ایفا و از ورشکستگی صنف جلوگیری می‌کند و درعین‌حال باعث شفافیت تجارت و بازرگانی خواهد شد.
چگونه محقق شد؟
دستورالعمل تن-کیلومتر که همین هفته گذشته، به‌صورت نهایی برای اجرا به پایانه‌های سراسر کشور ابلاغ شد؛ سیر تاریخی خاص خود را داشت که در ابتدای آن، نگاه بدبینانه برخی چهره‌های نهادهای بالادستی حمل‌ونقل قرار داد. دو هفته پس از مطرح‌شدن خواسته رانندگان، فرامرز مداح، عضو هیئت عامل سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای با بیان اینکه «تن-کیلومتر مدل جهانی ندارد» موافقت با طرحی که تشکل‌های صنفی جاده‌ای در حال تهیه آن بودند را مشروط به «جامع و کامل‌بودن» دانسته بود.
هم‌زمان با این اظهارنظر، داوود کشاورزیان، رئیس سابق این سازمان، نیز گفته بود که «اصلاً نمی‌شود برای کرایه حمل، یک فرمول تعیین کرد» چون از دیدگاه او «این کار زمان زیادی می‌برد و پیچیدگی‌های زیادی نیز دارد.» بنابراین او یکسره موضوع کرایه حمل بر اساس شاخص‌های تن-کیلومتر را رد کرده و گفته بود که «این شیوه در ایران قابل‌اجرا نیست.»
بیش‌تر بخوانید:
این زمانی است در میانه خردادماه سال جاری که انجمن‌ها و تشکل‌های صنفی پس از دیدار با وزیر وقت راه‌وشهرسازی، به دنبال ارائه طرحی برای اجرای تن-کیلومتر هستند. نمایندگان آنها بارها نسبت به این نظرات مخالف، واکنش‌هایی نیز داشتند. از جمله اینکه می‌گفتند «تن بر کیلومتر به معنی نرخ پایه در مناقصات حمل است و این‌چنین نیست که در این طرح نرخ‌گذاری تام و کمال انجام شود و هیچ جایی برای رقابت وجود نداشته باشد.»
مردادماه بود که یکی از نمایندگان حاضر در کارگروه مشترک کامیونداران و سازمان راهداری، از نهایی‌شدن فرمول محاسبه تن-کیلومتر خبر داد و عنوان کرد که «عدد نهایی چند ماه دیگر مشخص می‌شود.»
داریوش امانی، معاون حمل‌ونقل سازمان راهداری، نیز در این میان قول داد که موضوع تن-کیلومتر هرچه سریع‌تر تمام شود. احمد کریمی در مهرماه امسال خبر داد که «کارگروه مشترک، کار خود را تمام کرده و دستورالعمل اجرای تن-کیلومتر برای وزیر راه‌وشهرسازی ارسال شده است.»
اما از آن زمان تا همین هفته گذشته اتفاقات مختلف موجب شد تا بزرگ‌ترین خواسته رانندگان حمل کالای جاده‌ای زودتر از اینها محقق نشود. تا اینکه۲۱ آذرماه امسال، چند روز مانده به روز حمل‌ونقل، سازمان راهداری اعلام کرد که «دستورالعمل تن-کیلومتر نهایی و ابلاغ و نرخ پایه کرایه حمل یک تن بار در هر کیلومتر ۱۰۳۳ ریال درج شده است.»
مخالفت‌ها
با وجود اینکه احمد کریمی، یکی از نمایندگان رانندگان در کارگروه مشترک با سازمان راهداری از تلاش‌های این سازمان «تشکر» کرده است؛ اما دستورالعمل حاضر با انتقادهایی نیز در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شده است. یکی از بزرگ‌ترین ایراداتی که به این مصوبه گرفته شده است؛ موضوع تغییر نرخ و ضرایب در هر استان با توجه به عوارض جغرافیایی و محدودیت‌های رانندگی است.
رانندگان می‌گویند «از ابتدای مطرح‌شدن این موضوع قرار بوده تا تن-کیلومتری اجرا شود که کرایه پایه در کل کشور یک عدد باشد؛ چون هزینه یک کامیون در تمام استان‌ها یکی است.» راننده دیگری نوشته است: «تن-کیلومتر یعنی یک نرخ واحد برای کل کشور با ضرایب مخصوص جغرافیایی. در غیر این صورت کار خراب است.» برخی دیگر از رانندگان و فعالان حمل‌ونقلی از نرخ پایین ۱۰۳۳ ریالی مرجع انتقاد کرده‌اند و گفته‌اند با این نرخ حمل، هزینه‌های بالایی که یک کامیون‌دار دارد؛ جواب داده نمی‌شود.»
تغییر احتمالی؟
جنجال تن-کیلومتر، حالا پس از ماه‌ها وارد فاز تازه‌ای شده است. حالا که بخش حمل جاده‌ای موفق شده تا حرف خود را به کرسی بنشاند و مطالبه خود را محقق کند؛ زمزمه مخالفت‌ها از هر سو برخاسته است. باید توجه داشت که فرمول کنونی تن-کیلومتر، با حضور نمایندگان کامیونداران و رانندگان در کارگروه مشترک با سازمان راهداری به‌دست آمده و این نمایندگان «صدای» رانندگان بوده‌اند؛ چون انتخاب شده‌اند؛ بنابراین پیش از قضاوت درباره دستورالعمل تازه، شاید بهتر است قدری منتظر ماند و اثرات آن را در بازار حمل‌ونقل جاده‌ای کالا دید. بازاری که هم‌اکنون با معضل بزرگی به نام «اضافه‌بار» مواجه است و نبود تعادل در عرضه و تقاضا، شرایط را برای رانندگان سخت‌تر از گذشته کرده است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.