◄ استانداردهای غیراستاندارد

عباس مجیدی نژاد*: در شهریورماه سال 96 معاینه فنی خودروهای دوگانه به مرحله اجرا درامد. البته در چند ماهی با کمبودها و ناهنجارهایی  ازجمله نبود آزمایشگاه‌های تست هیدوراستاتیک مواجه بود که در چند ماه اخیر بیش از نیاز ایجادشده است.

اما مسئله مهمی که باید مطرح شود این است که آیا آزمایشگاه تست هیدوراستاتیک تنها کمبود در این بخش  بوده و دیگر هیچ‌گونه کمبودی احساس نمی‌شود.

مراکز معاینه فنی خودرو کشور در طی هشت سال گذشته که روند مکانیزه شدن خود را طی کرده‌اند همیشه با یک مشکل اساسی روبرو بوده و آن‌هم ناقص بودن و یا غیر کارشناسی بودن آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و یا استانداردهای ابلاغی از طرف سازمان‌های متولی امر بوده است.

در این قسمت نیز مانند دیگر موارد گذشته چالش آن برخورد غیر کارشناسی دامن این فرایند را گرفته است. این عارضه نیز مانند دیگر عوارض در این سیستم ریشه در دیدگاه جزیره‌ای سازمان‌های دولتی داشته است. در دیدگاه سازمان محوری، منافع سازمانی و سلایق شخصی را از یک طرح ملی ارجح‌تر می‌دانند.

تست خودروهای دوگانه‌سوز بنا بر عدم برخورد کارشناسانه و نظارت در هنگام نصب و راه‌اندازی و به تأخیر افتادن تست ادواری آن پیچیدگی‌های خود را پیداکرده و این معضلات گریبان این فرایند را گرفته است.

ضرورت وجود تعیین استاندارد در زمینه‌های مختلف بر کسی پوشیده نیست و در وظایف این سازمان باید به مقدمه آشنایی با سازمان استاندارد اشاره داشت:

موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به‌موجب بند یک ماده‌قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن‌ماه 1371 تنها مرجع رسمی کشور است که وظیفه تعیین، تدوین و نشر استانداردهای ملی (رسمی) ایران را به عهده دارد.

تدوین استاندارد در حوزه‌های مختلف در کمیسیون‌های فنی مرکب از کارشناسان موسسه، صاحب‌نظران و مؤسسات علمی، پژوهشی، تولیدی و اقتصادی آگاه و مرتبط انجام می‌شود و کوششی همگام با مصالح ملی و با توجه به شرایط تولیدی، فناوری و تجاری است که از مشارکت آگاهانه و منصفانه صاحبان حق و نفع، شامل تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان، مراکز علمی و تخصصی، نهادها، سازمان‌های دولتی و غیردولتی حاصل می‌شود.

در پیش گفتار استاندارد 9747 آمده است: استاندارد خودروها با سوخت گاز طبیعی فشرده (CNG) بازرسی ادواری که پیش‌نویس آن در کمیسیون‌های مربوط توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تهیه و تدوین‌شده و در دویست و هفتاد و چهارمین اجلاس کمیته ملی استاندارد خودرو و نیروی محرکه مورخ 5/10/86 مورد تائید قرارگرفته است.

معضل و چالش امروز در تست و بازدید خودروهای دوگانه بر اساس همین استانداردها به وجود آمده است. شرایط تست و معاینه فنی در سال‌های قبل به چه منوالی بوده و در چه زمانی صورت گرفته و حال چگونه و در چه مرحله‌ای است.

طبق آیین‌نامه اجرایی بند ث تبصره (12) قانون بودجه سال 1383 کل کشور ماده 10– مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است حداکثر سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، استاندارد اجباری قطعات و تجهیزات گازسوز کردن خودروها، خودروهای گازسوز (CNG) و جایگاه‌های عرضه گاز طبیعی (CNG) را با کمک و همکاری شرکت ملی نفت ایران (سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت کشور) تدوین کند و به تصویب شورای عالی استاندارد برساند. استاندارد مزبور پس از تصویب لازم‌الاجراست.

شرکت ملی نفت ایران در سال 1383 موظف است نسبت به تهیه و نظارت بر رویه‌های اجرایی و بازرسی استفاده از گاز طبیعی (CNG) اقدام کند.

آیین‌نامه اجرایی در سال 83 مصوب شده و استاندارد 9747 در سال 86 تدوین‌شده است. در این استاندارد بیشتر تلفیقی از تعمیر و بازرسی آورده شده است. البته لازم به ذکر است؛ که در بر اساس آیین‌نامه اجرایی ماده 9 در سال 83 سازمان بهینه‌سازی سوخت موظف به تأمین و تجهیز این فرایند برای خودروهای دوگانه‌سوز بوده و قسمت بازرسی عهده همین سازمان گذشته بود. ضرورت بازنگری و تجدیدنظر در این برهه از زمان ضروری به نظر می‌رسد.

دیگر استانداردهای مرتبط نیز از این قاعده مستثنا نیستند. استانداردهای 5601 و 9426 مرز بین نصب و تعمیرات با بازرسی به‌صورت مشخص روشن شفاف نشده است. عدم تفکیک و روشن نبودن این مرزها باعث اختلال و موجب تعارض در سازمان‌های مجری شده است.

در استاندارد 5601 نیز در پیشگفتاران آورده شده است: استاندارد الزامات تائید کارگاه‌های خدمات خودروی گازسوز C.N.G, -این کار نخستین بار در سال 1379 تدوین‌شده این استاندارد بر اساس پیشنهادهای رسیده و بررسی توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تائید و کمیسیون‌های مربوطه نخستین بار مورد تجدیدنظر قرار گرفت در چهارصد نودویک مین جلسه کمیته ملی استاندارد خودرو و نیروی محرکه مورخ 1/12/89 تصویب شد.

همان‌گونه که از نام این استاندارد مشخص است که برای کارگاه‌های خدمات خودروی تعیین و تدوین‌شده است اما به علت عدم وجود استاندارد تعریف‌شده همین استاندارد ملاک بخش تست چشمی واقع‌شده است. این مورد خود به یک معضل جدی برای مراکز معاینه فنی بدل شده است.

برای مثال آیا در تست چشمی به جک دو ستون نیاز هست و یا در مراکز معاینه فنی از جک قیچی استفاده می‌کنند نیازی به فن، کلید و پریز و لامپ‌های ضد جرقه هست؟ اما به دلیل نبود استاندارد مراکز موظف به ایجاد این شرایط هستند حتی در مراکز جایگاه تست چشمی خود به یکی از چالش‌ها تبدیل‌شده و مراکز معاینه فنی متحمل هزینه‌های گزافی در این فرایند شده‌اند. درصورتی‌که برای اجرای این استاندارد در کارگاه‌های خدمات خودروی دوگانه‌سوز از طرف اداره کل استاندارد نظارتی صورت نگرفته است.

یکی دیگر از چالش‌ها در این استانداردها بر اساس وظایف سازمانی اداره کل استاندارد در جهت تأمین منافع ملی، مشارکت آگاهانه و منصفانه، حضور کارشناسان، نهادها و نمایندگان تخصصی در تدوین استانداردها است. در زمان تدوین به علت آن‌که این فرایند در اختیار وزارت نفت قرار داشته لذا استانداردهای موردنظر از کارشناسان، نهادهای تخصصی از مدیران مراکز تشکل‌های مراکز معاینه فنی استفاده‌نشده است. این عدم حضور خود عاملی است که مراکز را با این چالش‌ها موجه کرده است.

در انتها ضرورت بازنگری و تجدیدنظر و بهره‌وری از تمامی صاحبان حق و نفع و مراکز علمی و تخصصی، نهادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی ملزوم به نظر می‌رسد.

*رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی مراکز معاینه فنی خودرو