وداع با خودروهای بنزینی

موتور احتراق داخلی قدرتمندترین موتور در تاریخ است، اما الکتریکی‌سازی، صنعت خودرو را دچار تحول بزرگی کرده است. بهترین برندهای خودروسازی به ویژه در آلمان بر مبنای میراث مهندسی خود پایه‌گذاری شده‌اند. در مقایسه با وسایل نقلیه موجود، خودروهای برقی بسیار ساده‌تر و قطعات کمتری دارند؛ آنها بیشتر شبیه کامپیوترهای دارای چرخ هستند.

توجه روزافزون به خودروهای برقی موجب شده شرکت‌های بزرگ خودروسازی در واحد‌های تحقیق و توسعه خود بودجه قابل‌توجهی را به طراحی خودروهای برقی، بهبود عملکرد و افزایش توان عملیاتی آنها اختصاص دهند. بانک UBS برآورد می‌کند، سال آینده کل هزینه مالکیت یک خودروی برقی با خودروی بنزینی برابری کند، اگرچه تولیدکننده آن ضرر کند.

این بانک با خوش‌بینی می‌گوید فروش جهانی وسایل نقلیه برقی که امروزه یک درصد است تا سال 2025 به 14 درصد می‌رسد. دیگران پیش‌بینی‌های معتدل‌تری دارند، اما با ارزان‌تر و بهترشدن باتری‌ها، در پیش‌بینی‌های خود بلافاصله تجدیدنظر می‌کنند (هزینه هر کیلووات‌ساعت از هزار دلار در سال 2010 به 130 تا 200 دلار کاهش یافته است).

از طرف دیگر با تحولی که در باتری‌ها ایجاد شده، کارآیی این خودروها نسبت به گذشته افزایش قابل‌توجهی داشته به‌طوری که خودرو chevy bolt تا مسافت 383 کیلومتر مسیر می‌پیماید و طرفداران تسلا اخیرا مدل s را با یک‌بار شارژ باتری تا بیش از هزار کیلومتر رانده‌اند. تسلا که اخیرا نسل سوم خودرو برقی را ارائه کرده، برای سال 2020 تولید 500 هزار دستگاه را پیش‌بینی کرده است.

دایملر آلمان نیز اخیرا اعلام کرده در سال 2020 به رکورد تولید 100 هزار دستگاه خودرو برقی می‌رسد و تا سال 2022 تمام خودروهای بنز کنونی خود را به شکل برقی هم عرضه می‌کند. سایر شرکت‌های بزرگ خودروسازی از جمله BMW، فورد، فیات و... نیز اهداف بزرگی را برای تولید خودروی برقی طی کمتر از یک دهه آینده دارند که به‌نظر می‌رسد پیش‌بینی بانک UBS را عملیاتی کنند.

این تحول گسترده در صنعت خودرو‌سازی و حرکت به سمت تکنولوژی‌های پیشرفته، پیامدهای دیگری هم به دنبال خواهد داشت. کارگران بخش خودروسازی در کارخانه‌هایی که خودرو‌های برقی نمی‌سازند، نگرانند در معرض اخراج باشند. بازار نگهداری و قطعات یدکی که جایی برای اشتباه ندارد، کوچک خواهد شد. اگرچه خودروسازان کنونی با میراث پرهزینه کارخانه‌های قدیم و نیروی کار زیاد دست و پنجه نرم می‌کنند، اما رقبای جدید زیر بار این موارد نخواهند رفت.

برندهای برتر قادرند از مرحله طراحی و کنترل بگذرند، اما خودروسازان انبوه با حاشیه سود اندک ناچار خواهند شد بیشتر بر سر قیمت رقابت کنند. نیروی الکتریکی، در کنار فناوری فراخوان سواری و خودرو خودران، به آن معناست که مالکیت خودرو با حمل و نقل به‌عنوان یک خدمت جایگزین می‌شود و در آن ناوگان خودروها بنا به تقاضا سرویس ارائه می‌دهند.

شمار زیاد خودروهای برقی خودران به شهرها امکان می‌دهد پارکینگ‌های ماشین را (تا 24 درصد از فضای پارکینگ در بعضی مکان‌ها) با ساخت مسکن جدید جایگزین کنند و به مردم اجازه دهند در حالی که می‌خوابند، در مسیرهای دور رفت و آمد کنند. حتی بدون تغییر در جهت وسایل نقلیه ایمن و خودران، نیروی الکتریکی مزایای محیط زیستی و سلامتی بی‌شماری ارائه می‌دهد. شارژ کردن باتری‌های خودرو در ایستگاه‌های مرکزی بسیار پربازده‌تر از مصرف سوخت در موتورهای جداگانه است.

خودروهای برقی موجود در مقایسه با خودروهای بنزینی، تولید آلاینده‌های کربنی را تا 54 درصد کاهش می‌دهند. این رقم با بالاتر رفتن راندمان و با سبزتر شدن تولید شبکه بالاتر نیز می‌رود. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید با وجود 3/ 7 میلیون مرگ در سال، آلودگی هوا تنها و بزرگ ترین ریسک زیست محیطی است. اخیرا مطالعه‌ای درباره مشکلات محیط زیست در آمریکا نشان داد آلاینده‌های خودرو سبب 53 هزار مرگ در سال می‌شود، در حالی که شمار کشته‌های تصادفات 34 هزار مورد است.

پیامدهای اقتصادی تحولات دانش‌بنیان

در دنیای امروز رشد و توسعه فناوری‌ها و تحولات ناشی از آنها تنها محدود به یک صنعت یا بخش خاص نخواهد شد و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی زیادی را به دنبال خواهد داشت. گسترش و فراگیر شدن خودروهای برقی زنگ خطر بزرگی برای کشورهای صادرکننده نفت به شمار می‌رود. تقریبا دوسوم مصرف نفت در آمریکا در جاده‌هاست و میزان نسبتا زیادی از یک سوم باقی‌مانده صرف تولید محصولات فرعی پالایش نفت خام برای تولید بنزین و گازوئیل می‌شود.

تولیدکنندگانی مانند عربستان سعودی، با داشتن ذخایر گسترده‌ای که می‌تواند ارزان مورد بهره‌برداری قرار گیرد، برای استخراج هرلیتر، پیش از آنکه دیر شود، تحت فشارند، چرا که صنعت نفت درباره زمان اوج تقاضا در تردید است. بی شک ادامه روند توسعه خودروهای برقی، کاهش شدید تقاضا را در پی داشته و موقعیت کنونی خاورمیانه را با چالش‌های زیادی مواجه خواهد کرد.

از سوی دیگر با توجه به اینکه در تولید باتری از چهار فلز لیتیوم، کبالت، مس و نیکل استفاده می‌شود، تقاضا برای کبالت و عناصر کمیاب برای موتورهای الکتریکی نیز در حال افزایش است. قیمت کربنات لیتیوم از 4 هزار دلار در هر تن در سال 2011 به بیش از 14هزار دلار رسیده است. در واقع لیتیوم و کبالت دو فلز پرکاربرد در باتری خودروهای الکتریکی هستند که قیمت آنها از سال 2015 حدود 4 و 2 برابر شده است.

لیتیوم تنها برای خودروهای برقی استفاده نمی‌شود: تاسیسات برای ذخیره کردن انرژی در زمان کم بودن تقاضا و آزادسازی آن در زمان اوج تقاضا به باتری‌های عظیم نیاز دارند. حالا سوال اینجاست که پیامد این موضوع برای کشورهای دارنده ذخایر بزرگ لیتیوم چیست ؟ آیا شیلی غنی از لیتیوم را به عربستان سعودی بعدی تبدیل می‌کند؟ اگرچه موج تازه شکل گرفته منجر به افزایش روزافزون تقاضا برای باتری‌های لیتیومی خواهد شد و به تبع آن کشورهای دارای این ذخایر از منافع این تقاضا بهره‌مند خواهند شد، اما باید توجه داشت خودروهای برقی لیتیوم مصرف نمی‌کنند و می‌توان باتری‌های لیتیومی قدیمی ماشین‌ها را در شبکه‌های برق دوباره مورد استفاده قرار داد و سپس بازیافت کرد.