◄ «اینوترنس» و سه تابلو از نمایشگاه ریلی

یکم: دوازدهمین نمایشگاه بین‌­المللی حمل‌ونقل برلین موسوم به «اینوترنس» (Innotrans) در روزهای پایانی شهریور ماه در کشور آلمان برگزار شد. این نمایشگاه که هر دوسال یکبار بر پا می‌شود، مهمترین نمایشگاه جهان در زمینه ارائه فناوری­‌های روز در حوزه حمل‌ونقل ریلی محسوب می‌شود. نمایشگاه اینوترنسِ دوازدهم، در پنج بخش و زیرشاخه شامل: تکنولوژی راه‌­آهن، زیرساخت‌­های راه‌آهن، حمل‌ونقل عمومی، ساخت تجهیزات داخلی و احداث تونل برگزار شد.

در نمایشگاه امسال تعداد 2761 شرکت از 55 کشور جهان به عنوان مشارکت­ کننده حضور داشتند، این شرکت‌ها در فضایی به مساحت 200 هزار متر مربع سرپوشیده (شامل تمامی 41 سالن مرکز نمایشگاهی شهر برلین) و 3500 متر مربع فضای باز، توانمدی‌­های خود را عرضه کردند.

تعداد بازدیدکنندگان تجاری از اینوترنسِ دوازدهم قریب به 134 هزار نفر بوده؛ این بازدید کنندگان از 149 کشور جهان به شهر برلین آمده بودند تا در بزرگ­ترین همایش ریلی جهان شرکت کنند؛ بیش از هزار مهمانِ ویژه از مجموعه‌­های اقتصادی، صنعتی و سیاسی کشورهای مختلف جهان در آیین افتتاحیه­ این نمایشگاه حضور داشتند.

برای پوشش خبری این رویداد عظیمِ نمایشگاهی صرف‌نظر از خبرنگاران شبکه‌­های مختلف تلویزیونیِ کشور آلمان، 1128 روزنامه‌­نگار و خبرنگار معتبر از 49 کشور در این نمایشگاه حضور داشتند. مجله­ ویژه­ی این نمایشگاه با شمارگانِ 225000 نسخه (!) و به سه زبان در سراسر جهان توزیع شد.

این آمار و ارقام به وضوح نشان از اهمیت بالای این نمایشگاه و اقبال آن نزد کارشناسان، مدیران و تصمیم‌سازان صنایع ریلی جهان دارد. جمعی از مهمترین شرکت‌های عمومی و خصوصی حمل‌ونقل، تولیدکنندگان و تامین­‌کنندگان فناوری‌های حمل‌ونقل، شرکت‌های ساختمانی، مهندسی، معادن، مقامات دولتی، شرکت‌های مشاور، شرکت‌ها و نهادهای تجاری، بخش‌­های مختلف دانشگاهی و علوم و شرکت‌های فعال در بخش حمل‌ونقل بین‌المللی با حضور در این نمایشگاه آخرین دستاوردهای خود در صنایع ریلی را به معرض نمایش گذاشتند. اهمیت این نمایشگاه برای مجموعه‌­های فعال در صنعت ریلی به اندازه­‌ای است که در اینوترنس دوازدهم 80 درصد فضای نمایشگاه از 18 ماه پیش از آغاز، توسط شرکت‌ها خریداری شد.

به‌کارگیری هوش مصنوعی در ترددهای ریلی، بهره­‌گیری از امکانات دیجیتال برای اطلاع­‌رسانی به مسافران، توجه به حفاظت از محیط زیست در فعالیت‌­های ریلی و سیستم‌­های ایمنی در راه‌­آهن از جمله موضوعات ویژه و مورد توجه شرکت­‌های تولید کننده­ محصولات ریلی و بازدیدکنندگان از غرفه‌­ها در نمایشگاه دوازدهم اینوترنس بود. در بخش جانبی این نمایشگاه موضوعاتی از جمله پنل­‌های تخصصی، دوره‌­های آموزشی و تورهای کاریابی نیز برگزار ­شد که با استقبال خوبی نیز از سوی شرکت کنندگان همراه بود.

یکی از تفاوت‌­های مهم اینوترنس با نمایشگاه­‌های مشابه، استفاده­ بهینه، نوآورانه و پُربار از فضای باز نمایشگاهی است. در فضای باز اینوترنسِ دوازدهم انواع واگن­‌های باری و مسافری، انواع واگن‌­های مخزن‌­دار، قطارهای سریع‌­السیر، انواع لکوموتویوهای هیبریدی و هوشمند، اتوبوس­‌های برقی و دیگر دستاوردهای شرکت‌های تولید کننده­ صنایع ریلی به نمایش در آمد. در این نمایشگاه همچنین 50 نوآوری در صنعت ریلی از 15 کشور جهان به نمایش گذاشته شد.

آنچه که «اینوترنس» را نسبت به سایر نمایشگاه‌­های ریلی جهان متمایز می­‌کند، تجمیع تمامی داشته‌­های صنایع ریلی جهان در مدت چهار روز در یک نقطه و گرد آمدن امکاناتِ لازم در نمایشگاه برای بهره‌­برداری اقتصادی، تجاری و علمی مناسب از این گردهمایی معظم صنعتی- علمی است.

گویی برلین در روزهای برگزاری اینوترنس برای خدمت­‌رسانی به بازدیدکنندگان خود بسیج می­‌شود. متروها و اتوبوس‌­ها مسافرین اینوترنسی خود را به رایگان جابه‌­جا می‌­کنند، تاکسی‌­ها قیمت‌­های پایینی دارند، هتل­‌ها در برنامه­‌های خود خدمات و تسهیلات ویژه برای مسافران اینوترنس تدارک می­‌بینند، خطوط اینترنت و فضاهای مجازی برای کمک به بازدیدکنندگان از نمایشگاه خدمات ویژه­‌ رایگان ارایه می‌­کنند و فضای نمایشگاه و خیابان­‌های اطراف آن به گونه‌­ای تجهیز می‌شود که بیشترین آرامش را برای بازدیدکنندگان برای بهره‌­برداریِ هر چه بهتر و آسان­تر از امکانات نمایشگاه  فراهم کند. برلین امروز با اینوترنس و گسترش فعالیت­‌هایی که به تبع اینوترنس در آن انجام شده به مهمترین مرکز صنعت ریلی اروپا تبدیل شده است.

دوم: سهم ما از اینوترنس اندک است و بهره­‌برداری حمل و نقل ریلی ما از این نمایشگاه به بازدید از غرفه­‌ها و گفتگو با نمایندگان برخی از شرکت­‌های غرفه­‌دار خلاصه می‌­شود. بی‌­تردید بازدید از بیش از 200 هزار متر مربع فضای نمایشگاهی در مدت چهار روز اگر هم ممکن باشد نمی‌­تواند اثرات مثبتِ لازم را به همراه داشته باشد. شاید مفیدترین شکل حضور صنعت ریلی کشورمان در نمایشگاه اینوترنس حضورِ تجمیع شده­ شرکت‌­ها در قالب «پاویون ایران» باشد. در این حالت این امکان فراهم می­‌شود که موقعیت­‌های سرمایه‌­گذاری در حمل‌ونقل ریلی ایران معرفی شود و توانمندی‌­های ارزشمند تولیدکنندگان ایرانی نیز به خوبی در معرض دید مشتریان و صاحبان صنعت ریلی جهان قرار بگیرد. 

«اینوترنس» از یک سو به شرکت‌­های معظم ریلی مانند آلستوم، زیمنس، بمباردیر، اشتدلر، میتسویی، ..... و کشورهای پیشرو و مهم در صنعت ریلی مانند فرانسه، انگلستان، آمریکا، آلمان، ژاپن، و ... شرایطی را فراهم می‌کند که با حضوری فعال و پُر طمطراق در نمایشگاه موقعیت خود را به عنوان شرکتی برجسته در تجارت ریلی جهان تثبیت کنند؛ از سوی دیگر برای کشورهایی مانند چین، هندوستان، تایوان، ... که در تلاش برای کسب سهمی بیشتر از بازار پرسود تجارت ریلی جهان هستند این امکان را فراهم می­‌کند که با حضور مؤثر در نمایشگاه توانمندی‌­های خود را در معرض دید مشتریان قرار دهند. به دلایل مختلفی (که شرح آنها موضوعِ این کوتاه‌­نوشت نیست)، شرکت­‌های ایرانی در مقام مشارکت­‌کننده، کمترین حضور ممکن را در  اینوترنسِ دوازدهم داشتند.

اگر حضور پُرشمار شرکت‌­ها از کشورهایی مانند هندوستان و ایتالیا در این نمایشگاه را نشانه‌­ای از رونق صنعت ریلی در آن کشورها فرض کنیم، شاید بتوانیم فقر حضور شرکت‌­های ایرانی در اینوترنس را نیز نشانه‌­ای از وجود کاستی‌­هایی در صنعت ریلی کشورمان قلمداد کنیم. مهمترین غرفه­ ایرانی حاضر در این نمایشگاه غرفه­ «گروه مپنا» بود؛ شرکتی که تمرکز اصلی آن بر روی تولید لکوموتیو و تعمیر و بازسازی آن است و فعالیت­‌هایی نیز در بخش زیرساخت دارد. حضور حقیرانه­ 2 دیگر شرکت ایرانی (یک دانشگاه و یک شرکت خدمات نمایشگاهی) در این نمایشگاه نیز نمی­‌توانست امکان ارایه­ تصویری مناسب از توانمندی­‌های صنعت ریلی ایران و گستره­ی وسیع فعالیت‌­های در حال اجرا در کشورمان را فراهم کند.

اینوترنس بستری مناسب از فرصت‌­های تجاری را برای فعالان حوزه­ حمل‌ونقل ریلی فراهم می­‌کند. تجار، صنعتگران، مدیران سیاسی و حاکمیتی، و فعالان عرصه­‌های مختلفِ صنایع ریلی می­‌توانند در این نمایشگاه از آخرین دستاوردهای صنایع ریلی جهان بازدید کنند، با خلاقیت‌­ها و نوآوری‌­های این صنعت از نزدیک آشنا شوند و با نخبگانِ آنها رو در رو به گفتگو بنشینند. نتیجه­ بدیهی این تبادلات، رفع کاستی‌­ها، رونق کسب و کار و فراهم آمدن شرایط لازم برای ارتقای سطح کیفی و کمی تولیدات و خدمات ریلی در کشورهای مختلفِ جهان خواهد بود؛ به همین دلایل این نمایشگاه همواره مورد توجه دست­‌اندرکاران حمل‌و‌نقل ریلی کشورمان قرار داشته است و جمع قابل توجهی از دست‌­اندرکاران دولتی، مدیران، کارشناسان و تجار و بازرگانانِ این صنعت از کشورمان، در همه­ دوره‌­های این نمایشگاه، به عنوان بازدیدکننده شرکت می­‌کنند.

سوم: مشابه نمایشگاه اینوترنس، در کشور ما نیز همه ساله نمایشگاهی با عنوان «حمل‌و‌نقل ریلی و صنایع وابسته» برگزار می‌­شود. این نمایشگاه با برطرف کردن تدریجیِ کاستی­‌های خود و در روندی رو به رشد کوشیده است تا نقشی اثرگذار در صنعت حمل‌و‌نقل ریلی در کشور از خود به تصویر بکشد. تجمیع سه نمایشگاه در یک نمایشگاه که به همت دکتر پورسیدآقایی و در دوره­ تصدی ایشان بر مدیریت راه‌­آهن جمهوری اسلامی رخ داد، مهمترین اتفاق در شکل­‌گیری این روندِ مثبت و رو به رشد در نمایشگاه ریلی ایران بود.

نمایشگاه ریلی ایران اما با همه­ نکات مثبتِ نهفته در آن، از مشکلاتی رنج می‌­برد که برخی از آنها ناشی از تصمیم­‌سازی‌­های مدیریتی است و برخی دیگر شاید برآمده از برخی خُلقیات فرهنگیِ ناصواب اجتماع!

برگزاری «سالانه» نمایشگاه حمل‌ونقل ریلی می‌­تواند یکی از مشکلات مهم آن تلقی شود. اساساً ظرفیت حمل‌و‌نقل ریلی ایران و محدودیت شرکت­‌های فعال در کشور در اندازه­ برگزاری نمایشگاه «سالانه» نیست. برگزاری دوسالانه­ این نمایشگاه احتمالاً می‌­تواند نتایج مطلوب­‌تری برای این صنعت در کشور ما در بر داشته باشد. برای دستیابی به نتایج مطلوب­‌تر، نمایشگاه حمل‌و‌نقل ریلی ایران به عنوان بزرگ­ترین نمایشگاه ریلی خاورمیانه می‌­تواند هر 2 سال یکبار و در سال‌­هایی که نمایشگاه اینوترنس برگزار نمی­‌شود، بر پا شود.

از نگاهی دیگر، هزینه‌­های اصلی و جانبی نمایشگاه حمل‌و‌نقل ریلی در ایران بالا و فراتر از توان اقتصادی بسیاری از شرکت­‌های داخلی است. هزینه­‌های اصلی این نمایشگاه مانند خرید فضای غرفه همواره به بهانه‌­های مختلف بیشتر از تعرفه‌­های مصوب دریافت می­‌شود؛ هزینه­‌های جانبی نمایشگاه مانند کرایه جرثقیل، هزینه‌­های ایاب و ذهاب و مواردی از این دست نیز بسیار بیشتر از قیمت­‌های متداول در خیابان­‌های دور از نمایشگاه است. اساساً در یک قانون نانوشته­ نادرست، هزینه­ همه چیز در محدوده­ نمایشگاه بین­‌المللی تهران و حواشی آن بیشتر از بقیه­ نقاط شهر است! مشارکت کننده­ در نمایشگاه نیز باید بپذیرد که اگر می‌­خواهد در نمایشگاه شرکت کند باید هزینه‌­های گزافی بابت گرانی­‌های متداول در حاشیه­ نمایشگاه نیز تقبل کند! شلوغی خیابان‌­های اطراف و مشکلات ترافیکی جدی در ساعات آغاز و پایان نمایشگاه از دیگر مشکلات قابل اشاره در این نمایشگاه هستند.