اکوتوریسم با حفظ محیطزیست به توسعه پایدار میانجامد
ظرفیت درآمدزایی نهفته در گردشگری طبیعت
تین نیوز | هرسال در ایران شاهد آتشسوزی در جنگلها، از بین رفتن گونههای جانوری و آلوده شدن ساحلها به گونهای که حتی برای گردشگری نیز قابل استفاده نباشند هستیم. گفته میشود سالانه ۱۵ هزار هکتار از جنگلهای کشور در آتش میسوزند،
بسیاری از سواحل شمال کشور از جمله بابلسر به شدت دچار آلودگیهای زبالهای شدهاند و بسیاری از تالابها و طبیعتهای بکر کشور پس از ارسال تورها و استفاده گردشگری از آنها در معرض نابودی قرار میگیرند. در همین حال گردشگری طبیعی یا بومگردی یکی از حوزههای مهم صنعت گردشگری به شمار میرود. سفر به طبیعت باید به نحوی انجام شود که در عین محافظت از اکوسیستم، به شان جوامع محلی نیز احترام گذاشته شود. در این تعریف، علاوه بر منابع طبیعی، به ارزشهای مردم محلی نیز توجه شده است و ضرورت ایجاد توازن بین منابع طبیعی، جامعه محلی و گردشگرها مورد توجه قرار گرفته
است. شورای مشورتی محیطزیست کانادا در تعریف خود از اکوتوریسم میگوید: «توریسم طبیعتگرا که با آموزش و آگاهی درباره محیطزیست طبیعی توام است که به گونهای مدیریت میشود که از نظر اکولوژیکی پایدار باشد. » اکوتوریسم به تنوع زیستی، ارزش اقتصادی میدهد. اکوتوریستهایی که همه ساله به مناطق طبیعی جذاب مسافرت میکنند، میلیونها دلار درآمد به کشور میزبان وارد کرده و برای بسیاری از مردم محلی اشتغال ایجاد میکنند. چنانچه درآمدهای حاصل از اکوتوریسم بهدرستی مورد استفاده قرار گیرند، زمینه لازم برای حفظ محیطزیست طبیعی و بسط مناطق
حفاظت شده فراهم میآید و تحقق هدفهای توسعه پایدار تسهیل میشود. صنعت گردشگری ۱۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل میدهد و بیش از ۲۰۰ میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد میکند که ۸ درصد شغل جهان را شامل میشود. گردشگری و محیطزیست وابستگی متقابل دارند. توسعه و مدیریت گردشگری به شیوهای که با محیطزیست سازگار باشد تاثیر بسیار مهمی در توسعه پایدار دارد. گردشگری باید بخشی از محیطهای طبیعی، فرهنگی و انسانی باشد تا تعادل میان آنها را حفظ کند. منابع طبیعی باید برای آیندگان محافظت شوند و همزمان برای جامعه نیز منفعت داشته باشند. به طور کلی
سیاستهای گردشگری باید موجب ارتقای استانداردهای زندگی مردم شود. امروزه توسعه پایدار با حفاظت از محیطزیست و جلوگیری از نابود شدن منابع و از میان بردن موانع موجود بهدست میآید. صنعت گردشگری دارای اثرات مثبت و منفی بسیاری است؛ به عنوان نمونه امکان آشنایی مردم با شیوه زندگی دیگر کشورها، افزایش سطح رفاه و کیفیت زندگی مردم جامعه، احیای سنتهای ملی و امکان استفاده از تسهیلات فرهنگی و تفریحی برای مردم جامعه از آثار مثبت صنعت گردشگری هستند. از سویی دیگر نیز ایجاد آلودگی هوا، خاک، آب، ترافیک شهری، ایجاد زباله، آسیب وارد کردن بر اماکن تاریخی، از بین بردن
پوشش گیاهی و به خطر افتادن زندگی جانوران از عواقب منفی این صنعت به شمار میروند. از جمله راهکارهای مورد توجه در گردشگری پایدار، ترویج رفتار محیطزیستی مسئولانه است. برای فهم اینکه چگونه رفتارهای زیستمحیطی مسئولانه تشویق شود، تلاشهای بسیاری از طریق شناخت روابط پیچیده بین عوامل مختلف و رفتارهای محیطزیستی انجام شده است.
سهم بومیان از اقتصاد گردشگری
سهیم کردن مردم بومی در درآمد گردشگری از مواردی است که مردم را به حفظ محیطزیست و طبیعت اطراف خود تشویق میکند. همچنین در نظر گرفتن ظرفیت تحمل و ساختوساز به میزان ظرفیت طبیعتی که روی آن سرمایهگذاری گردشگری میشود از مورادی است که میتواند طبیعت را در هنگام استفاده گردشگری حفظ کند. محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیطزیست به صمت میگوید: دو ویژگی مهم باید توسط گردشگری رعایت شود؛ نخست آنکه درآمد حاصل از تورهای گردشگری باید بخشی از نیازهای جامعه محلی را تامین کند تا جامعه محلی دریابد که اگر در حفظ محیطزیست خود
کوشا باشد میتواند اطمینان یابد که از حفظ محیطزیست درآمد و سودی کسب میکند. او میافزاید: بنابراین سرمایهگذارانی که در بومگردی و اکوتوریسم سرمایهگذاری میکنند باید این نکته را در نظر بگیرند که بخشی از درآمد خود را جامعه محلی اختصاص داده و جوانان روستاهای اطراف منطقه گردشگری را در سازهها و اماکن گردشگری خود استخدام کنند و برای آنها درآمد و اشتغال ایجاد کنند. درویش تصریح میکند: تجربه موفق استفاده از افراد بومی در گردشگری را میتوان در کانی برازان مشاهده کرد که هم درآمدزایی برای مردم بومی آن منطقه داشته و هم شرایط تالاب را بهبود داده
است. اکنون مردم بومی اظهار میکنند که تالاب خون رگهای آنها بوده و در حفظ تالاب نیز کوشا هستند. او اضافه میکند: مورد دوم که باید مورد توجه قرار بگیرد آن است که سازههایی که برای گردشگری طراحی و مهندسی میشود باید متناسب با توان اکولوژیکی منطقه باشد و ظرفیت زیستی و پذیرش در اکوکمپهای گردشگری باید متناسب با شرایط اقلیمی، جغرافیایی و تنوع زیستی و منابع آب و خاک منطقه باشد. درویش عنوان میکند: به عنوان نمونه نمیتوان به یک دریاچه کوچک کوهستانی توری با بیش از ۲۰ مسافر ارسال کرد چراکه اگر این اتفاق بیفتد نه تنها آن دریاچه جذابیت خود را از دست
میدهد بلکه بهتدریج با انباشت آلودگیها دچار مشکلات زیستمحیطی بسیاری شده و توان زیستپالایی خود را نیز از دست میدهد. او درباره سفر به جنگلها و مشکلات آتشسوزی که ناشی از سهلانگاری گردشگران بوده اظهار میکند: در این حوزه باید چند اقدام انجام شود. نخست آنکه به طور مداوم باید بستههای آموزشی موثر در کنار مناطق رویشگاههای جنگلی برای گردشگران و جامعه محلی توزیع کنیم. درویش ادامه میدهد: دوم آنکه باید با ایجاد انجمنهای زیستمحیطی و کمک به آنها شرایطی را فراهم کنیم که در کمترین زمان پس از وقوع آتش، آتشسوزی مهار شود که از
وقوع فاجعههای بسیاری جلوگیری شود. دومین نکته آن است که باید تجهیزات نرمافزاری و سختافزاری خود را برای وقوع آتش تقویت کنیم. متاسفانه نه سازمان حفاظت محیطزیست و نه سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور هنوز حتی از یک وسیله اطفای حریق هوایی برخوردار نیستند.
او میافزاید: تا زمانی که چنین شرایط فقیرانهای بر این دو سازمان حاکم است نمیتوان امیدوار بود که آتشسوزی را در کمترین زمان و به بهترین شیوه رفع کنیم. مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیطزیست درباره آلودگی ساحلهای کشور عنوان میکند: اگر جوامع محلی در سواحل سهمی از درآمد گردشگری داشته باشند همین امر ایجاد انگیزه میکند تا منطقه را پاکیزه نگه دارند. مشکلی که اکنون ایجاد شده آن است که مردم بومی و محلی خود را مالک منطقه نمیدانند و در چنین شرایطی هر فرد در جستوجوی نفع آنی و شخصی خود است. به این ترتیب شرایط بدتر میشود.
توجه به درآمدهای بالقوه اکوتوریسم
سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور نه تنها آمار دقیقی در اختیار خبرنگار صمت قرار نمیدهد بلکه مدیران و مسئولان گردشگری این سازمان حاضر به مصاحبه نیز نمیشوند. بنابراین هیچگونه آماری در حوزه طبیعتگردی در صنعت گردشگری وجود ندارد. بخش خصوصی نیز آمار و اطلاعات دقیقی در این باره ندارد. مسعود عبداللهی، رییس هیات مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی به صمت میگوید: طبیعتگردی به دو بخش جذب گردشگران خارجی و داخلی تقسیم میشود. در حوزه گردشگران داخلی، آژانسهای مسافرتی و دفاتر خدماتی فعالیتهای خوبی دارند اما در جذب
گردشگران خارجی باید فعالیتهای بیشتری انجام شود. او میافزاید: باید در زمینه طبیعتگردی تبلیغات و فعالیتهای بیشتری انجام شده و در حوزه کویری امکاناتسنجی دقیقتری انجام و تسهیلاتی در نظر گرفته شود تا بتوان از ظرفیتهای گردشگری طبیعی برای جذب گردشگران خارجی استفاده کرد. همچنین در بخش اکوموزه میتوان با هدف بازگشت سرمایه، سرمایهگذاری کرد. عبداللهی عنوان میکند: همچنین به منظور فعالتر کردن طبیعتگردی میتوان از نیروهای بومی بهره برد. باید به آنها آموزشهای لازم ارائه شده و در گستره ملی و بینالمللی به توسعه بومگردی پرداخت.
تمام این ظرفیتهای بالقوه اقتصادی در حالی است که به دلیل نبود امکانات به میزان لازم و تبلیغات مناسب هنوز در بخش گردشگران خارجی به عنوان بازار هدف، تبلیغات و فعالیتهای لازم انجام نشده است. این در حالی است به طور کل در حوزه درآمدزایی گردشگری طبیعی؛ کمتر سرمایهگذاری شده و ظرفیتهای این بخش هنوز بالفعل نشدهاند. اصناف و تشکلهای گردشگری نیز آمار و اطلاعات مناسبی درباره سهم طبیعتگردی در صنعت گردشگری ندارند. با این همه رییس انجمن صنفی گردشگری تهران اطلاعاتی درباره حوزههای مختلف گردشگری در تهران به صمت ارائه میدهد که براساس آن گردشگری
فرهنگی بالاترین سهم را در صنعت گردشگری دارد، گردشگری مذهبی، گردشگری درمانی و طبیعتگردی در رتبههای بعدی قرار میگیرند. رضا اباذری میگوید: هریک از شاخههای صنعت گردشگری بر اساس منابع گردشگری که تبدیل به محصول گردشگری شود میتواند سهمی در این درآمدزایی داشته باشد. به عنوان نمونه سهم گردشگری فرهنگی به نسبت گردشگری سلامت در کشور بالاتر است و در گردشگری مذهبی سهم بیشتری نسبت به گردشگری ورزشی داریم. در این بین میتوان با سرمایهگذاری و تبلیغات مناسب از ظرفیتهای بالقوه گردشگری طبیعت و بومگردی بهره اقتصادی لازم را برد.
حفظ نظم موجود در طبیعت
سفر به طبیعت باید به گونهای انجام شود که پس از بازگشت هیچ اثری از ما در طبیعت بر جای نماند. حفظ نظم طبیعتی که به آن سفر میکنیم نیز از دیگر مواردی است که به عقیده کارشناسان میتواند طبیعت را حفظ کند. آرش نورآقایی، راهنمای گردشگری به صمت میگوید: توسعه پایدار مطرح میکند که گردشگران با چه استانداردهایی و چه اصولی باید به طبیعت سفر کرده و کدام موارد را باید رعایت کنند. این موارد باید به گردشگران و تورگردانان آموزش داده شوند. او میافزاید: با توجه به زمان، مکان و ملاحظات زیستمحیطی نوع رفتار، پوشش و شیوه حرکت در طبیعت باید از سوی تورگردانان و
گردشگران مد نظر قرار گیرند. ابتداییترین این موارد زباله نریختن و آتش روشن نکردن در دل طبیعت است. او تصریح میکند: هر اقدامی که نظم طبیعت را به هم بزند موجب بر هم ریختن اکوسیستم آن طبیعت میشود. نکته کلیدی در بومگردی آن است که نظم موجود در هر طبیعتی نباید بر هم بخورد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.