نگاهی به چالشهای گردشگری در ایران
تین نیوز | مدتی قبل دو روزنامه انگلیسی یک نظرسنجی مشترک در مورد مقاصد گردشگری مورد نظر شهروندان انگلیس منتشر کردند و از چند موسسه و آژانش مسافرتی در مورد پرطرفدارترین مقصد جهانگردی در سال ۲۰۱۴ سوال نمودند که با تعجب نام « ایران» در صدر اسامی کشورهایی که بسیاری از شهروندان انگلیس مایل به دیدن آن هستند قرار داشت. این روزنامه علت این تمایل گردشگران به ایران را تغییر فضای سیاسی کشور پس از انتخابات ریاستجمهوری اخیر و پالایش لحن سیاستمداران نسبت به بیگانگان و بهبود مناسبات با غرب دانستند.
اینکه پس از نزدیک به یک دهه گردشگران غربی برای سفر به ایران ابراز تمایل کردهاند که باعث شور و شعف در میان ایراندوستان و دستاندرکاران صنعت گردشگری ایران شد یک موضوع است و اینکه تا چه حد صنعت گردشگری برای پذیرایی از جهانگردان غربی آمادگی دارد موضوع دیگری است. انتشار این گزارش مصادف با پایان سفر سه هفتهای نگارنده به ایران به همراه خانواده بود. منظور از این سفر اضافه بر دیدار دوستان و نزدیکان نشان دادن آثار تاریخی و فرهنگی به دو فرزندم بود که در خارج از ایران متولد شده و ضمن آشنایی با فرهنگ و زبان فارسی همچون بسیاری از ایرانیان مقیم خارج از
کشور کمابیش تحت تاثیر تبلیغات منفی نسبت به ایران بوده ولی همواره از جنبههای مثبت تاریخ و فرهنگ ایران استقبال کرده و در برابر دوستان غیرایرانی از آن دفاع کردهاند. متاسفانه دیدن کاستیها و نارساییها در کشوری که به مهماننوازی شهرت دارد ولی از توجه به ابتداییترین نیازهای گردشگری باز مانده باعث سرافکندگی است.
هدف از نگاشتن این مقاله جلب توجه نهادهای دولتی و بخشخصوصی به این کاستیها و تلاش جهت رفع آنها به منظور تقویت صنعت گردشگری در ایران است تا ایران نیز همانند بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان از این منبع عظیم درآمد بهرهمند شود.
انتظار نادرستی است اگر فکر کنیم تنها نهادهای دولتی باید به رفع کاستیها بپردازند یا تنها بخشخصوصی برای رفع این کمبودها تلاش کند. مشکلات و کاستیهای گردشگری در ایران تنها با تلاش مشترک و هماهنگی هر دو بخش دولتی و خصوصی مرتفع خواهد شد چون منافع آن به هر دو بخش خواهد رسید.
مروری بر برخی آمارهای بینالمللی
براساس گزارش سازمان جهانگردی جهانی وابسته به سازمان ملل در ۹ ماهه اول سال ۲۰۱۳ تعداد گردشگران بینالمللی ۵ درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۲ رشد کرده و به رقم ۸۴۵ میلیون نفر در سال رسیده، یعنی در مدت یک سال ۴۱ میلیون نفر بیش از سال قبل از آن اقدام به سفر خارج از مملکت خود کردند درحالی که خاورمیانه تنها 0.3 درصد رشد داشت ولی تایلند ۲۸ درصد، هنگکنگ ۲۱ درصد، انگلیس ۱۸ درصد و ترکیه ۱۳ درصد رشد در جذب تعداد گردشگر خارجی داشتند.
همین سازمان پیشبینی کرده است که تا سال ۲۰۲۰ تعداد گردشگران خارجی در جهان به 1.5 میلیارد نفر برسد و رشد متوسط
4.2 درصدی تا سال ۲۰۲۰ ادامه داشته باشد. مضافا این سازمان پیشبینی کرده است که کشورهای خاورمیانه و جنوب آسیا شاهد رشد بالای 6.5 درصد خواهند بود. به لحاظ هزینه کردن برای سفرهای خارجی چینیها در راس جدول قرار دارند و در سال ۲۰۱۳ بالغ بر ۱۰۲ بیلیون دلار برای سفرهای خارجی هزینه کردند. گردشگران کشورهای آمریکای شمالی، اروپا و آسیای دور به ترتیب بیشترین هزینه سالانه برای سفرهای خارجی را متقبل شدند.
با اینکه ایران از زمان تاسیس سازمان جهانگردی جهانی در سال ۱۹۷۵ همواره عضو آن بوده است ولی به دلیل کاستیها و بیتوجهی و بعضا داشتن نگاه منفی به گردشگر نتوانسته از این منبع سرشار از درآمد و ارتباط مستقیم با شهروندان دیگر کشورها بهره لازم را ببرد. یکی از دلایلی که بسیاری از مردم آمریکا دید منفی نسبت به ایران دارند عدم امکان سفر به ایران است که یکی از دلایل آن تبلیغات منفی در رسانههای آمریکایی در مورد ایران است ولی دلیل دیگر فراهم نبودن امکان سفر و نبودن مشوق برای این سفر است. کوبا نیز همچون ایران رابطه دیپلماتیک با آمریکا ندارد ولی تلاش فراوانی
برای جلب گردشگران آمریکایی به آن کشور میکند تا مردم آمریکا از نزدیک با آن کشور آشنا شوند.
اصلاح نگاه به گردشگر و جهانگرد
یک مشکل ضعف صنعت جهانگردی در ایران داشتن نگاه امنیتی به جهانگرد است. گویی تمامی ماهوارهها و فناوری پیچیده جاسوسی کارایی خود را از دست داده و سرویسهای جاسوسی متوسل به تعدادی گردشگر سالمند و افراد عادی برای جاسوسی از ایران روی آوردهاند.
واقعیت این است که گردشگری در ممالک پیشرفته جهان بهخصوص بین بازنشستگان و سالمندان به عنوان بخشی از برنامه سالانه درآمده و هر فرد و خانوادهای بین دو تا چهار هفته از اوقات سالانه خود را صرف گردشگری داخلی و خارجی میکنند و برای این منظور هزینهای را کنار میگذارند. این زمان سفر برای افراد سالمند و بازنشسته در برخی کشورها بیشتر است بهخصوص که این گروه سنی زمان سفر خود را خارج از فصلهای پرسفر انتخاب میکنند که هزینه پرواز و هتل کمتر از فصول گردشگری است.
یکی از آزاردهندهترین مشکلات گردشگران در ایران روبهرو شدن با تابلوهای «عکسبرداری ممنوع» در نقاط مختلف شهر و مناطق سیاحتی است. گاه یک ساختمان دولتی بر حسب اتفاق در مجاورت یک بنای تاریخی قرار گرفته است و گردشگر از حساسیتهای رایج در مورد عکسبرداری مطلع نیست عجیبتر اینکه در عصر دوربینهای دیجیتال که ضرورتی به استفاده از فلش نیست کماکان برخی موزههای و مراکز بازدید گردشگران تابلوی «عکسبرداری ممنوع» را برنداشته و با گردشگران نسبت به عکس گرفتن بدون فلش برخورد میکنند.
مضافا جوانانی که تصمیم به گردشگری در ایران میگیرند عموما دارای گرایشات مترقی هستند وگرنه مقصد دیگری را برای تفریح و وقتگذرانی انتخاب میکردند. باید به گردشگر به چشم مهمان نگاه کرد و احترامش را حفظ نمود تا با خاطره خوش از خانه ما رفته و روایت خوش به دیگران برساند.
معابر ورودی
فرودگاه و مرز زمینی همچون ویترین یک مغازه باید جذابیت داشته و باعث جلب مشتری شود. گردشگر همچون مشتری یک مغازه است که اگر از رفتار فروشنده رضایت داشته باشد خرید از آن مغازه را ادامه داده و به دیگران نیز توصیه میکند و بالعکس.
براساس نظرسنجیها بیش از ۲۵ درصد گردشگران تصمیم به سفر به یک مقصد را بنا به توصیه دوستان و نزدیکان میگیرند که ضمن نشان دادن عکس و ویدیو و بیان خاطرات سفر، دیگران را نسبت به سفر به آن مقصد تشویق میکنند. خاطرات ناخوشایند بیش از ۲۵ درصد کسانی را که ممکن است به یک مقصد خاص سفر کنند منصرف میکند.
بنا به تجربه شخصی صف طولانی و معطلی بیش از ۵۰ دقیقهای در فرودگاه بینالمللی امام در تهران برای عبور از چک گذرنامه چه موقع ورود به کشور و چه موقع خروج یکی از ضعفهای جدی در استقبال و بدرقه از گردشگران در ایران است. کسی که طی ۱۸ الی ۲۲ ساعت سفر خستهکننده از قاره آمریکا به ایران رسیده انتظار ندارد که بیش از ۵۰ دقیقه در صفی طولانی در زیر سقف کوتاه و هوای کماکسیژن در انتظار بایستد. حداکثر انتظار در اکثر فرودگاههای بینالمللی برای چک گذرنامه ۱۵ الی ۲۰ دقیقه است. این اولین شوکی است که به یک گردشگر خارجی در ایران وارد میشود و امید است
مسوولان مربوطه نسبت به افزایش پرسنل و گشودن باجههای بیشتر کنترل گذرنامه چه موقع ورود و چه موقع خروج از کشور حساسیت نشان دهند.
انتظار طولانی در موقع خروج از کشور و نگرانی از دست دادن پرواز بسیاری را پریشان حال میکند. اگر دیدن صفهای طولانی برای هموطنان ما امری عادی باشد برای گردشگر خارجی که وقت محدودی برای سفر دارد پدیدهای غیرعادی تلقی شده و ضعف مدیریت را نشان میدهد.
مشکلی بزرگ به کوچکی سرویس بهداشتی
یکی از مهمترین مشکلات گردشگران خارجی در ممالک شرقی دسترسی به سرویس بهداشتی مطابق استاندارد کشورهای پیشرفته است. این موضوع برای بانوان گردشگر از اهمیت ویژهای برخوردار است. شاید سرویسهای بهداشتی آلوده و خراب برای هموطنان ما امری پذیرفته شده باشد ولی با استانداردهای بینالمللی برای جذب گردشگر خارجی مغایرت دارد.
باعث تاسف است که در مملکتی با تاریخ چند هزار ساله که این همه به کاشیکاری و آینهکاری و زیبایی و بنایهای عمومی توجه دارد، توجه به سرویسهای بهداشتی جزو عوامل فرعی در جلب گردشگر تلقی میشود. این معضل خود را نه تنها در مراکز عمومی سیاحتی و گردشگری بلکه حتی در هتلهای پنج ستاره شهرهای بزرگ هم نشان میدهد.
عموما پیدا کردن سرویس بهداشتی در ایران کار مشکلی است و توجه کافی به تامین آن در مراکز مورد بازدید گردشگران نمیشود. اکثر سرویسهای بهداشتی در معابر عمومی یا مراکز گردشگری با کمبودهایی همچون تهویه کافی، نبودن صابون و دستمال و کمبود نظافت مواجه هستند. با نگاهی به توالتهای عمومی در مجاورت تحتجمشید، پاسارگاد، پشت میدان نقشجهان و هر بنای تاریخی و توریستی دیگر عمق بیتوجهی بهداشتی به آنچه «سرویس بهداشتی» نامگذاری شده را آشکار میکند.
معضلی به این کوچکی تبدیل به یک مشکل بزرگ برای گردشگران خارجی بهخصوص بانوان گردشگر شده است تا حدی که راهنمایان تورهای مسافرتی باید از قبل نسبت به آن به مسافرین هشدار بدهند.
این مشکل برای مسافران سالمند که دچار نارساییهای کلیوی بوده و به دلیل درد زانو و کمر قادر با استفاده از توالت ایرانی نیستند مضاعف است.
فراهم کردن توالت فرنگی در مراکز گردشگری یک ضرورت عاجل برای تامین آسایش گردشگران است. تاسفبارتر از آن این است که بسیاری از سرویسهای بهداشتی عمومی حتی در فرودگاههای بینالمللی به دلیل عدم رسیدگی و بیتوجهی یا تهویه ندارند، یا فلاش توالت کار نمیکند، یا درب آن قفل نمیشود و یا صابون و مایع شستوشو ندارند.
در ممالک پیشرفته جهان توالت و حمام جزو تمیزترین نقاط ساختمان و در بهترین محل قرار میگیرد و حتی با نصب رادیو و پخش موزیک و نصب خوشبوکننده، استفاده از آن را به تجربهای دلپذیر تبدیل میکنند. حل این مشکل نیز هم به بخشخصوصی و هم به بخش دولتی مربوط میشود.
به نظر میرسد که سازمان میراث فرهنگی که متولی امور گردشگران است باید استانداردی برای سرویسهای بهداشتی تهیه نموده و هتلها، غذاخوریها، موزهها و مراکز مورد بازدید گردشگران را ملزم به رعایت آن استانداردها نماید.
ایرانیان مقیم خارج
کوتاهترین راه برای جذب گردشگر به ایران فراهم کردن زمینههای گردشگری ایرانیان مقیم خارج است که بنا به تخمینی بالغ بر سه میلیون نفر هستند.
بسیاری از این هموطنان شیفته میهن بوده و بالقوه میتوانند همچون سفرای فرهنگی ایران در سراسر جهان نقش ایفا نمایند در صورتی که به آنها به چشم یک هموطن نگاه شود.
با نگاهی به مهاجران سایر ممالک میتوان دریافت که یک جامعه مهاجر که در حالت آشتی با جامعه مادر باشد تا چه حد میتواند به رواج گردشگری و برقراری ارتباط با جامعه میزبان و لابی در دولت کشورهای میزبان نقش داشته باشد.
واقعیت این است که میلیونها ایرانی برای همیشه خاک ایران را ترک کرده و ساکن ممالک دیگر شدهاند ولی عشق و علاقهشان را به فرهنگ و سرزمین مادری از دست ندادهاند و این تعلق را به صورتهای گوناگون اعم از برگزاری مراسم و اعیاد و ترویج موسیقی و فرهنگ ایرانی و انتقال ارزشیهای ملی به کودکان و نسل دوم مهاجران نشان داده و میدهند.
بسیاری از این مهاجران و نسل دوم آنها مایل به سفر به سرزمین مادری خود هستند ولی ممانعتها و موانع کاذب و برخی خاطرات تلخ گذشته مانع این پیوند شده است. این مهاجران همچون مردم سرزمین میزبانشان هرساله مبلغی را برای گردشگری هزینه میکنند و در صورت فراهم بودن امکانات مناسب و مشوقانه میتوانند منبع درآمدی سرشار برای صنعت گردشگری ایران بشوند.
ترغیب بخشی از جمعیت مهاجر به انتخاب ایران به عنوان مقصد گردشگری سریعترین راه برای گسترش گردشگری در ایران بوده و فواید چندگانهای به همراه خواهد داشت. امید است که دولت اعتدال و تدبیر برای تحقق این هدف نیز تدبیری بیندیشد.
*عضو هیات علمی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.