رویای ترکیه روی «ریل»

تین نیوز | رویای ترکیه برای راه‌اندازی خطوط ریلی و قطارهای پرسرعت در حالی یکی از پس دیگری در حال تحقق است که این کشور در کمتر از 10 سال اخیر به تکاپوی توسعه خطوط ریلی خود افتاده است. سرعت دولت ترکیه در تکمیل پروژه‌های ریلی در سال‌های اخیر به حدی افزایش پیدا کرده که 30 درصد خطوط ریلی این کشور در سال‌های اخیر برقی شده و براساس اعلام راه‌آهن ترکیه قرار است خطوط برقی تا سال 2018 به 70 درصد افزایش یابد. طبق اعلام راه‌آهن ترکیه، میزان سرمایه‌گذاری در راه‌آهن این کشور از 1.034میلیون لیر ترکیه در سال 2003 به هفت میلیارد و 929 میلیون لیر ترکیه در 2013 افزایش یافته است.  در حالی ترکیه در همسایگی ایران در حال ربودن گوی سبقت در حوزه ریلی است که ایران با بیشترین قدمت تاسیس راه‌آهن در منطقه، هنوز نتوانسته هیچ خط راه‌آهنی را برقی کند و از راه‌اندازی پروژه قطار سریع‌السیر در ایران نیز بیش از 10 سال می‌گذرد؛ اما هنوز این پروژه در ایستگاه «بودجه» معطل مانده است.


طول خطوط شبکه ریلی راه‌آهن ترکیه
دفتر امور بین‌الملل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران با انتشار گزارشی که از سوی اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌های دنیا (UIC) منتشر می‌شود، به وضعیت خطوط ریلی ترکیه پرداخته است. در این گزارش ضمن بررسی سیر تاریخی راه‌آهن ترکیه به دستیابی راه‌آهن این کشور به موفقیت‌های مختلف اشاره شده است. براساس این گزارش، راه‌آهن تركیه قبل از تغییر حکومت این کشور به جمهوری 4136 كیلومتر خط اصلی ریلی داشت و در اولین سال‌های جمهوریت تركیه (1950 ـ 1923) 3764 كیلومتر خط ساخته می‌شود (كه متوسط ساخت سالانه راه-آهن به 134 كیلومتر در هر سال بالغ می‌شد). از سال 1951 تا 2002، 945 كیلومتر خط ریلی ساخته شده است كه میانگین سالانه آن 18 كیلومتر است. از سال 2003 تا 2011، 1100 كیلومتر خط اصلی(میانگین سالانه 135 كیلومتر) در این کشور ساخته شده است.

هم‌اکنون میزان راه‌آهن ترکیه به‌شرح زیر است:
- 11.272 کیلومتر خطوط اصلی
- 1.213 کیلومتر خطوط سریع‌السیر
- 1.457 کیلومتر خطوط در دست ساخت

به‌علاوه میزان خطوط در دست مطالعه و طراحی برای ساخت خطوط جدید و دو خطه برابر با 4021 کیلومتر بوده که برای سرعت‌های 200 کیلومتر برای مسافری و 160 کیلومتر برای قطارهای باری طراحی می‌شوند.  همچنین میزان خطوط برقی راه‌آهن ترکیه برابر با 2535 کیلومتر، خطوط برقی در دست ساخت: 1446 کیلومتر و خطوط برقی در مرحله مناقصه برای ساخت برابر با 1298 کیلومتر است. اگر بخواهیم به درصد اعلام کنیم از میان خطوط ریلی راه‌آهن ترکیه 30درصد برقی است که طبق اعلام راه‌آهن ترکیه این میزان در 2018 به 70درصد افزایش خواهد یافت. میزان مسافر جابه‌جا‌ شده توسط راه‌آهن ترکیه در 2014 برابر با 78 میلیون نفر بوده و مقدار بار جابه‌جا‌ شده توسط این راه‌آهن در همین سال برابر با 7/ 28 میلیون تن بوده است.  علاوه بر این 9343 کیلومتر از خطوط این راه‌آهن در  یازده سال اخیر نوسازی شده است.

تجهیزات راه‌آهن ترکیه و سرمایه‌گذاری‌ها
راه‌آهن تركیه دارای 496 لكوموتیو دیزلی، 95 لكوموتیو برقی، 46 لكوموتیو دیزلی مانوری، 101 لكوموتیو EMU (ترنست برقی)، 56 ترنست دیزلی (OMU)، 963 واگن مسافری و 18200 واگن باری است. از این بین 155 واگن مسافری و 5865 واگن باری بین سال‌های 2003 و 2012 تامین شده و در شبکه قرار گرفته است. 300 واگن باری نیز در 2013 در اختیار ناوگان ریلی این کشور قرار داده شده است. هم‌اکنون راه‌آهن ترکیه دارای 13 رام قطار سریع‌السیر است که طبق برنامه‌ریزی مقرر شده تعداد این قطارها به 125 رام برسد.  براساس این گزارش، در حال حاضر راه‌آهن ترکیه دارای 5 مرکز لجستیکی در حال بهره برداری است. ساخت 6 مرکز لجستیکی در دست اقدام بوده و طراحی برای ساخت و بهره‌برداری از 7 مرکز لجستیکی دیگر نیز ادامه دارد. میزان سرمایه‌گذاری صورت گرفته در راه‌آهن ترکیه طبق اعلام راه‌آهن ترکیه از 034/ 1 میلیون لیر ترکیه در 2003 به هفت میلیارد و 929 میلیون لیر ترکیه در 2013 بالغ شده است.

چشم‌انداز ریلی 2023 راه‌آهن ترکیه
طبق اعلام راه‌آهن ترکیه در هدف‌گذاری صورت گرفته برای راه‌آهن ترکیه بناست تا کل شبکه با ساخت 10 هزار کیلومتر خطوط سریع‌السیر و 4000 کیلومتر خطوط متعارف ریلی به 26 هزار کیلومتر در 2023 افزایش یابد.

عملیات قطارهای سریع‌السیر
قطارهای سریع‌السیر در مسیر آنكاراـ اسكی شهیر از 13 مارس 2009 عملیاتی شد که تعداد 2/ 7 میلیون مسافر بین مارس 2009 و اكتبر 2012 در این خط سریع‌السیر جابه‌جا‌ شد. با راه‌اندازی این خط شمار مسافران بین آنكارا و اسكی شهیر 10 برابر شده و سهم ریل از 8 درصد به 72 درصد افزایش یافت. به‌علاوه راه‌آهن سریع‌السیر زندگی فرهنگی اجتماعی و اقتصادی پویایی به آنکارا و اسکی شهیر بخشید. به‌طوری‌که مسافرت برای مسائل بهداشتی، تفریحی و توریستی از 15 به 40 درصد افزایش پیدا کرد. راه‌آهن سریع‌السیر آنکارا – قونیه در 2011 افتتاح شد و مسیر راه‌آهن سریع‌السیر از اسکی شهیر تا استانبول در 25 جولای 2015 افتتاح شد که هم‌اکنون خط سریع‌السیر ریلی بین آنکارا و استانبول به‌طول 533 کیلومتر در حال بهره‌برداری است. زمان مسافرت از آنکارا به اسکی شهیر یک ساعت و نیم بوده و از آنکارا به استانبول حدود 3 ساعت با قطار سریع‌السیر طول می‌کشد.

سایر پروژه‌های سریع‌السیر راه‌آهن ترکیه:
 پروژه سریع‌السیر آنكارا ـ سیواس: شروع عملیات اجرایی آن از سال 2009 بوده و تاکنون كارهای زیر‌بنایی اش 89درصد پیشرفت داشته است. کل طول مسیر 393 كیلومتر بوده و سرعت قطارها در روی این خط 250 كیلومتر در ساعت خواهد بود و زمان مسافرت در آن نیز تقریبا 2 ساعت طول خواهد كشید.
پروژه سریع‌السیر آنكارا ـ بورسا: مطالعات ساخت بین بورسا ـ ینی شهیر (75 كیلومتر) در جریان است. همچنین مطالعات برای ینی شهرـ بیلجیك (41 كیلومتر) نیز در جریان است. طول مسیر 116 كیلومتر (بورسا ـ بیلجیك) و سرعت قطارها 250 كیلومتر خواهد بود. زمان مسافرت آنكارا ـ بورسا تقریبا دو ساعت و 15 دقیقه و استانبول ـ بورسا دو ساعت و 15 دقیقه خواهد بود.
پروژه سریع‌السیر آنكارا ـ ازمیر: طول این مسیر 488 كیلومتر است. سرعت قطارها 250 كیلومتر خواهد بود و زمان مسافرت آنكارا ـ ازمیر تقریبا 3 ساعت و نیم و آنكارا ـ افیون تقریبا یك ساعت و نیم خواهد بود. روند مناقصه اجرای این پروژه برای بخش پولاتلی ـ افیون به پایان رسیده است.
پروژه سریع‌السیر سیواس ـ ارزینكان: مطالعات ساخت برای این پروژه در دست انجام بوده و انتظار می‌رود تا آخر سال 2013 تكمیل شود. طول مسیر 235 كیلومتر بوده و سرعت قطارها در آن 250 كیلومتر خواهد بود. همچنین مسافرت از سیواس تا ارزینكان حدود 2 ساعت طول خواهد كشید.

اتصال تركیه به همسایگان
کشور ترکیه پروژه‌هایی را برای اتصال به کشورهای همسایه و نیز گسترش کریدورهای بین‌المللی و ترانزیتی‌اش از قبیل گرجستان، عراق و نخجوان در دست طراحی یا اجرا دارد. پروژه ریلی كارس ـ تفلیس- باکو برای اتصال به گرجستان و از طریق گرجستان به آذربایجان. طول این پروژه 101 کیلومتر است که 73 كیلومتر آن در داخل خاك تركیه قراردارد و قرار شده این پروژه در اواخر 2016 افتتاح شود. همچنین پروژه سریع‌السیر استانبول- ادرین (مرز با یونان و بلغارستان) برای اتصال به اروپا و نیز پروژه كارس- نخجوان، پروژه ریلی نوسایبین- عراق و گازیانتپ ـ حلب از جمله پروژه‌های در دست اقدام هستند.  پروژه فری بوت بندر سامسون در ترکیه (دریای سیاه) به بندر قفقاز در روسیه که شامل بازسازی لنگرگاه، رمپ ترمینال فری بوت، خطوط عریض (1520 میلی متر)، قسمت‌های بارگیری /  تخلیه و انبار، ایستگاه تعویض بوژی و تسهیلات عملیات فری است در سال 2013 افتتاح شد.

در حال حاضر راه‌آهن ترکیه از مرز رازی به راه‌آهن ایران متصل است. نداشتن خط ریلی دور دریاچه وان در خاک ترکیه از جمله تنگناهای این مسیر است که باوجود مطرح شدن ساخت خط ریلی دور دریاچه وان، راه‌آهن ترکیه اقدامی مناسب در این زمینه انجام نداده است و انتقال بار و مسافر از روی این دریاچه با فری بوت انجام می‌شود. طبق اعلام راه‌آهن ترکیه تدارك دو فری بوت به ظرفیت 50 واگن و ساخت تسهیلات اضافی برای افزایش سرعت انتقال کالا برای گذر دریاچه وان به مناقصه گذاشته شده است. اتصال راه‌آهن ایران به اروپا از طریق راه‌آهن ترکیه صورت می‌گیرد. همچنین راه‌آهن‌های کشورهای آسیای میانه نیز از طریق شبکه راه‌آهن ایران به ترکیه و از آنجا به اروپا وصل می‌شوند.

عملیات قطارهای دربستی (Block Trains)
80 درصد حمل و نقل بار ریلی داخلی و بین‌الملل راه‌آهن تركیه توسط قطارهای دربستی یا یکپارچه انجام می‌گیرد.  تعداد 5700 قطار دربستی ماهانه در هر دو جهت در عملیات هستند كه از این تعداد 4700 قطار برای داخل و 1000 قطار برای بین‌الملل است.
پروژه مرمره: پروژه مرمره که قسمت آسیایی و قسمت اروپایی استانبول را با ریل از زیر تنگه استانبول به هم متصل می‌کند و از این طریق رویای 151 ساله ترک‌ها را به واقعیت می‌پیوندد از جمله پروژه‌های مهم راه‌آهن ترکیه بود که ترک‌ها به آن پروژه قرن لقب دادند و این پروژه در اکتبر 2013 افتتاح شد. طول كل پروژه تقریبا 77 كیلو متر است که 6/ 19 كیلومتر آن در طرف اروپایی و 4/ 43 كیلومتر آن در طرف آسیایی قرار دارد. قابلیت جابجایی مسافر در این مسیر 75000 نفر در هر ساعت بوده و كل زمان مسافرت به 105 دقیقه بالغ می‌شود.

  سیر تاریخی تحول راه‌آهن تركیه:
1856: نخستین خط ریلی بین ازمیر و آودین (Izmir – Avdin) ساخته شد.
1924: راه‌آهن ترکیه ملی شد (400 كیلومتر).
1927: بنادر متصل به راه‌آهن جزو مایملک راه‌آهن دولتی شد  (5500 كیلومتر).
1953: راه‌آهن تركیه TCDD نام گرفت و یك شركت اقتصادی دولتی شد (9441 كیلومتر).
1984: TCDD یك موسسه اقتصادی عمومی شد (10263 كیلومتر).
2009: اولین قطار سریع‌السیر به بهره‌برداری رسید.