سونامی نوروزی در مقاصد سفر

روز گذشته قطار تعطیلات نوروزی در حالی به ایستگاه پایانی خود رسید که بنا بر اعلام رئیس سازمان میراث، صنایع‌دستی و گردشگری از روز ۲۷ اسفند تا پایان روز ۱۱ فروردین ۵۸ میلیون و ۴۳۳ هزار و ۸۱۸ نفر شب اقامت در کشور به ثبت رسیده و در مقایسه با مدت مشابه در نوروز سال گذشته رشد ۲۱ درصدی رقم خورده است. بااین‌حال و باوجود آمارهای ارائه‌شده، کارشناسان در سودآوری و عواید اقتصادی این سفرها تردید دارند.

به باور صاحب‌نظران، افزایش در تعداد سفرها و اقامت‌ها در ایام نوروزسال‌جاری در حالی رقم می‌خورد که این رشد کمک چندانی به رونق گرفتناقتصاد جوامع محلی و درآمدزایی صنعت گردشگری کشور نکرده و به دلیل عدم ساماندهی مناسب مسافران و ضعف‌های زیرساختی موجود در نقاط گردشگر پذیر کشور، بیشتر موجب ازدحام‌های ناخوشایند، فشار بر مقاصد پر گردشگر، آسیب به محیط‌زیست، بعضاً مختل کردن زندگی عادی مردم بومی و... شده است. به‌بیان‌دیگر، کارشناسان معتقدند رشد به وجود آمده در تعداد مسافران نوروزی سال ۹۷ بیش از آنکه درآمد و سود نصیب صنعت گردشگری داخلی کشور کند، هزینه‌آفرین بوده است؛ اتفاقی که جدید نیست و با سیستم موجود، همه‌ساله با شدت‌های مختلف قابل‌مشاهده است. آن‌ها دلیل اصلی این چالش را نابسامانی تعطیلات در کشور و تجمع ایام تعطیل رسمی در برخی از مقاطع سال می‌دانند و راه‌حل اصلی آن را توزیع تعطیلات در تمام ایام سال عنوان می‌کنند.

ادامه صدرنشینی مقاصد شمالی

اما علی‌اصغر مونسان در حالی تا پایان روز یازدهم فروردین آمار سفرهای نوروزی را ۵۸ میلیون نفر شب اقامت اعلام کرده است که بنا به ادعای وی این تعداد در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته ۲۱ درصد رشد داشته است. وی همچنین آمار تعداد بازدید از جاذبه‌های گردشگری کشور تا این تاریخ را ۹۰ میلیون و ۲۳۰ هزار و ۳۲۰ بازدید اعلام کرده و بنا بر اظهار وی در این مورد، نسبت به مدت‌زمان مشابه در سال گذشته، ۳۲ درصد رشد به وقوع پیوسته است. معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث،صنایع دستی و گردشگری همچنین استان‌های مازندران، گیلان، بوشهر، هرمزگان، خوزستان، فارس و خراسان رضوی را پربازدیدی‌ترین استان‌های کشور در ایام تعطیلات نوروز اعلام کرد.

به گزارش «ایرنا»، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان مازندران، تعداد نفر شب اقامت مسافران نوروزی در این استان را تا پایان تاریخ ۹ فروردین بیش از ۱۱ میلیون نفر اعلام و به‌این‌ترتیب با ثبت رشدی در حدود ۱۵ درصد، این استان بار دیگر عنوان پربازدیدی‌ترین استان کشور در ایام نوروز را کسب کرده است. همچنین بناتر اعلام مدیرکل میراث استان فارس، بیش از ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار گردشگر تا پایان روز نهم فروردین در این استان اقامت داشته‌اند که مجموعه حافظیه با پذیرش ۳۷۸ هزار و ۲۱۵ نفر و مجموعه جهانی تخت جمشید با پذیرش ۳۱۷ هزار و ۸۳۸ نفر پربازدیدی‌ترین اماکن بوده‌اند.

همچنین به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، تا تاریخ ۱۱ فروردین تعداد ۶ میلیون و ۷۸ هزار و ۳۳۱ مسافر در بستر حمل‌ونقل جاده‌ای در سطح کشور تردد کرده‌اند. این تعداد برای حمل‌ونقل ریلی یک‌میلیون و ۵۷۷ هزار و ۴۳ نفر بوده و ۲ میلیون و ۶۲۲ هزار و ۵۴ مسافر از طریق فرودگاه‌های کشور اعزام و پذیرش‌شده‌اند. این منبع حجم ورود و خروج گردشگر از طریق حمل و نقلدریایی را نیز ۲ میلیون و ۹۵۷ هزار و ۹۴۲ نفر اعلام کرده است و بناتر این گزارش، شمار مسافران نوروزی تا تاریخ ۱۱فروردین را می‌توان متجاوز از ۱۳ میلیون نفر دانست.

کیفیت پایین سفر‌ها

هرچند بنا به آمار و ارقام ارائه‌شده می‌توان انتظار داشت که نسبت به سال‌های گذشته تعداد سفرهای داخلی در نوروز ۹۷ با رشد همراه بوده باشد اما آنچه مورد مناقشه قرار دارد، کیفیت سفر گردشگران ایرانی است که بنا به باور کارشناسان ارتقا نیافته و بعضاً بدتر از گذشته شده است. به‌رغم برخورداری کشور از جاذبه‌های فراوان و متنوع تاریخی، فرهنگی، طبیعی و اقلیمی، جایگاه کنونی گردشگری کشور تناسبی با این ظرفیت عظیم ندارد که مسبب آن را باید سوء مدیریت‌های حاکم بر مجموع گردشگری در سال‌های اخیر دانست. سفر بخشی از فرهنگ ایرانیان است و تعداد بالای سفرها نیز مؤید این نکته است؛ بااین‌وجود این حجم از سفر در حالی رقم می‌خورد که زیرساخت‌های گردشگری کشور متناسب با تقاضای موجود توسعه‌نیافته و آن‌گونه که بایدوشاید، ارزان‌سازی در سفرهای استاندارد صورت نگرفته است.

یکی از موارد مهم در امر سفر، بحث اقامت است که کشور و خصوصاً نقاط پر گردشگر با کمبودهای جدی زیرساختی در این زمینه مواجه است. بارها گفته‌شده که تعداد محدود هتل‌ها و اقامتگاه‌های مجاز موجود پاسخگوی حجم انفجاری مسافران در ایام نوروز نیست و بسیاری از گردشگران ناچار هستند که برای اجرای سفر خود در این شرایط از کیفیت آن بکاهند؛ به‌این‌ترتیب و به‌منظور اقامت یا در سطح شهر چادر برپا می‌کنند، یا ناچار می‌شوند که به اقامتگاه‌های غیرتخصصی همچون مدارس مراجعه کند. موضوع اسکان گردشگران نوروزی در مدارس از سال‌ها پیش مطرح بوده و همواره موردانتقاد کارشناسان گردشگری و فعالان هتلداری و ارائه خدمات اقامتی بوده است. به باور آنان مدارس از امکانات موردنیاز و متناسب با شأن مسافر برخوردار نیستند و تنها از اهرم قیمت برای جذب گردشگر استفاده می‌کنند؛ عاملی که موجب تحت‌الشعاع قرار گرفتن کیفیت سفر گردشگران و سودآوری بنگاه‌های مجاز ارائه‌دهنده خدمات اقامتی در ایام پر سفر نوروز می‌شود.

این در حالی است که چندی پیش از آغاز تعطیلات نوروزی، رئیس سازمان میراث، صنایع دستی و گردشگری در نشست ستاد هماهنگی خدمات سفر کشور تصریح کرده بود که مدارس در نوروز ۹۷ تنها به فرهنگیان و بدنه آموزش‌وپرورش خدمات اقامتی ارائه خواهد داد و وارد بازار رقابتی با مراکز مجاز ارائه‌دهنده خدمات اقامتی همچون هتل‌ها و مسافرخانه‌ها نخواهد شد. اما حال بنا بر شواهد موجود به نظر می‌رسد این وعده در نوروز ۹۷ رنگ‌وبوی عملی شدن به خود نگرفت و مسافران نوروزی بیشتر از سال‌های گذشته برای اقامت به مدارس مراجعه کردند. هرچند در سطح کشور آمار دقیقی در این خصوص منتشرنشده، اما استان مازندران به‌عنوان مقصد اول سفر ایرانیان در نوروز را می‌توان مشتی نمونه خروار دانست که بنا بر اظهار سرپرست ستاد اسکانآموزش‌وپرورش این استان، مازندران در نوروز ۹۷ با رشد ۳۰۰ درصدی اسکان مسافر در مدارس روبه‌رو بوده است.

آمار رو به رشد، شلوغی و دیگر هیچ!

درعین‌حال، صاحب‌نظران باور دارند باوجود رشد در تعداد سفرهای داخلی در ایام نوروز ۹۷، جوامع محلی از این امر منتفع نشده‌اند و صنعت گردشگری داخلی کشور از این رهگذر به دستاورد اقتصادی چندانی نرسیده است. از طرف دیگر، در نوروزی که گذشته آنچه در اقصی نقاط مقاصد گردشگری کشور دیده می‌شد، افزایش ازدحام، ترافیک‌های شهری و جاده‌ای، افزایش نگران‌کننده آلاینده‌ها و تولید زباله، اقامت مردم در چادرها و کمپ‌های غیراستاندارد و مجموعاً کاهش محسوس کیفیت سفر بود. کارشناسان مهم‌ترین ریشه این مشکل را تقویم نابسامان سفر ایرانیان می‌دانند؛ تعطیلات آخر هفته در ایران برخلاف قریب به‌اتفاق کشورهای جهان، تنها یک روز است و همین مساله موجب می‌شود به‌جای توزیع سفر‌ها در طول ایام سال، تقاضای سفر انباشته شود و ‌هنگام تعطیلات بلندمدتی همچون ایام نوروز به‌صورت انفجاری بروز پیدا کند. این سیاست‌گذاری نادرست موجب شده است با هر تعطیلی، ترافیک‌های عجیب و نامعقولی در جاده‌های کشور شکل بگیرد و مقاصد سنتی سفر ایرانیان همچون استان‌های شمالی حاشیه دریای خزر با ازدحام مسافر روبه‌رو شوند.

همچنین به دلیل برخورداری کم‌مقدار گردشگران ایرانی از فرصت سفر کردن، ریسک‌پذیری آنان در بازدید از مقاصد جدید و کمتر شناخته‌شده کاهش‌یافته و بی‌شمار مقاصد پرظرفیت گردشگری کشور مغفول مانده‌اند. از طرف دیگر زیرساخت‌های صنعت گردشگری کشور نیز با محدودیت‌های جدی همراه است که در ایام تعطیلات بلندمدت با مشکلاتی اساسی در پذیرایی و ارائه خدمات سفر به گردشگران دست‌وپنجه نرم می‌کند. دوروزه شدن تعطیلات پایان هفته و ساماندهی تعطیلات در تقویم رسمی کشور، به‌عنوان مطالبه طیف وسیعی از مردم و فعالان صنعت گردشگری نه‌تنها موجب افزایش میزان بهره‌وری افراد و شاغلان شده، بلکه زمینه‌ساز توزیع زمانی و مکانی سفر گردشگران ایرانی نیز می‌شود؛ اتفاقی که هر بار پس از یک چنین تعطیلات بلندمدتی دوباره لزومش یادآوری می‌شود و در صورت تحقق می‌تواند هم دستاوردهای اقتصادی صنعت گردشگری کشور را افزایش دهد و هم موجب بهبود محسوس کیفیت سفر گردشگران شود.