چالش‌های سه برابر شدن عوارض سفر خارجی

المانیتور در گزارشی که به تازگی منتشر کرده به بررسی این موضوع پرداخته است. این نشریه با اشاره به این سیاست و ریشه‌های آن، به واکنش‌های اجتماعی در برابر این تصمیم پرداخته و معتقد است چنین تصمیمی بر طبقه متوسط ایران اثر خواهد گذاشت و اقشار ثروتمند چندان متاثر نخواهند شد. 

با وجود این مقامات دولتی در مورد توجیه این سیاست از لزوم وجود منابع درآمدی جدید برای پرداخت حقوق‌های دولتی و بازنشستگان سخن گفته‌اند، برخی متخصصان و مقامات معتقدند به‌دلیل نبود آمار صحیح از سفرهای خارجی که با اهداف متفاوتی صورت می‌گیرد، بار این هزینه بر دوش تمام اقشار و طبقات خواهد افتاد و کسانی که قصد سفر به منظور تفریح را ندارند و نیز سفرهای خانوادگی خارجی را متاثر می‌کند.

واکنش‌های اجتماعی

به گزارش این نشریه، «افزایش سه برابری مالیات خروجی که توسط دولت پیشنهاد شده است در بین ایرانیان موجب نارضایتی شده است. افزایش پیشنهاد شده بخشی از لایحه جدید بودجه دولت برای سال مالی آینده است که از ۲۱ ماه مارس سال ۲۰۱۸ آغاز می‌شود. رئیس‌جمهور حسن روحانی پیش‌نویس بودجه را روز ۱۰ دسامبر به مجلس برد، اما مجادلاتی پیرامون این سند وجود دارد که ممکن است از تصویب آن ممانعت شود.» المانیتور اضافه می‌کند: «ارائه بودجه جدید دولت در ایران همیشه با بحث‌های زیادی همراه بوده است. با این حال به نظر می‌رسد تازه‌ترین مورد، به‌ویژه در بخش‌هایی همچون مالیات سفرهای خروجی، انتقاداتی بیش از پیش به دنبال داشته باشد.» این نشریه سپس به معرفی عوارض خروجی و علت قرار دادن آن در ایران پرداخته و توضیح می‌دهد: «مجلس ایران در سال ۱۹۸۵ با گذاشتن این مالیات موافقت کرد و دلیل این کار هم موقعیت منحصربه‌فرد ایران در آن زمان بود که در نتیجه جنگ ایران و عراق منابع دولتی با کمبود مواجه بودند. براساس این معیار، هر فردی که می‌خواست از طریق هوایی از ایران به سفر خارجی برود، باید مبلغ ۵۰ هزار ریال (۴/ ۱ دلار به نرخ روز) به خزانه کشور پرداخت می‌کرد.

با گذشت زمان، این قانون به‌صورت دائمی درآمد و مقدار آن به‌طور مستمر افزایش یافت. در حال‌حاضر این مبلغ ۷۵ هزار تومان معادل با ۲۱ دلار است اما با لایحه بودجه جدید این رقم به ۲/ ۲ میلیون ریال معادل با ۸/ ۶۱ دلار برای نخستین سفر یک فرد به خارج از کشور افزایش خواهد یافت. این مبلغ برای سفر دوم معادل با ۳/ ۳ میلیون ریال معادل با ۷/ ۹۲ دلار و برای سفرهای بیشتر در طول یک سال، برابر با ۴/ ۴ میلیون ریال معادل با ۶/ ۱۲۳ دلار اعلام شده است.» المانیتور سپس به جریانی که در رسانه‌های اجتماعی در واکنش به این تصمیم در پیش گرفته شد، اشاره و تصریح می‌کند: «در شبکه‌های اجتماعی، پس از پخش شدن اخبار مربوط به افزایش هزینه عوارض جریانی راه افتاد که نسبت به این موضوع واکنش نشان داد.»

این نشریه به سخنان علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز پرداخته و به نقل از او می‌نویسد: «این حقیقت که تعداد گردشگرانی که از کشور خارج می‌شوند، دوبرابر تعداد گردشگرانی است که به ایران می‌آیند، مناسب نیست. پیش‌تر، از مالیات خروجی ۱۰۰ هزار ریال معادل با ۸/ ۲ دلار به مرکز میراث‌فرهنگی ایران اختصاص می‌یافت. با افزایش ارائه شده، از هر مالیات بر سفر خروجی، ۴۰۰ هزار ریال معادل با ۲۴/ ۱۱ دلار به این سازمان تخصیص داده می‌شود.»

المانیتور در ادامه خاطرنشان می‌کند: «به‌نظر می‌رسد ساختار هزینه پیشنهادی به‌طور قابل‌توجهی بر طبقه متوسط ایرانیان اثر بگذارد.» به عقیده این رسانه، بسیاری از ایرانیان به سختی می‌توانند به سفری ارزان مثل ترکیه بروند که به ویزا نیازی ندارد و چند ماه را برای این کار پس‌انداز می‌کنند. اکنون این هزینه مالیات بر خروج موجب می‌شود هزینه سفر برای یک خانواده چهار نفره بیش از هزینه بلیت، هتل و اقامت برای یک نفر شود. بنابراین از حالا به بعد اگر خانواده‌ای چهار نفره بخواهد سفر خارجی کوچکی داشته باشد، باید هزینه‌ای را که پیش‌تر برای ۶ نفر محاسبه می‌کرد، پیش‌بینی کند.» براساس این گزارش، چنین هزینه‌ای تاثیر زیادی بر طبقه ثروتمندان ایرانی ندارد زیرا آنان می‌توانند از عهده هزینه‌های بیشتر از این مقدار نیز بربیایند اما طبقه متوسط ایران گزینه دیگری جز این ندارد که سفرهای خارجی خود را به زمان نامعلومی به تعویق بیندازد.

راه‌حل بن‌بست درآمدی؟

المانیتور به سخنان محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری نیز اشاره و از قول وی بیان می‌کند: «من هم با این انتقادات در رسانه‌های اجتماعی روبه‌رو شده‌ام. امروز، دولت بزرگی داریم و هر ماه در مجموع مقدار قابل‌توجهی باید به‌عنوان حقوق کارکنان دولت پرداخت شود. از سوی دیگر، تعداد افرادی که در هفت تا هشت سال گذشته بازنشسته شده‌اند، افزایش یافته و صندوق‌های بازنشستگی نمی‌توانند حقوق آنان را پرداخت کنند؛ از این‌رو دولت حقوق آنها را می‌پردازد. به همین دلیل، اگر ما واقعا بخواهیم عدالت را اجرا کنیم، باید منابع درآمدی جدیدی پیدا کنیم و به بازنشستگان از طریق این منابع کمک کنیم و بنابراین فقر مطلق را از میان ببریم. با این حال، همزمان دولت آماده است تا این تصمیمات را در صورت نیاز بازبینی کند.»

نویسنده این گزارش ادامه می‌دهد: «این درحالی است که رسانه‌های ایرانیان با مقایسه مالیات مطرح شده ایران با سایر کشورها دریافته‌اند این میزان برای ایران بیش از سایر نقاط جهان خواهد شد. سلبریتی‌ها، هنرمندان و ورزشکاران نیز در اعتراض به این افزایش در رسانه‌های اجتماعی با اعتراض مستقیم یا هجوآلود واکنش نشان داده‌اند.»  

این نشریه واکنش‌های مجلس ایران را نیز انتقادی دانسته و سخنان سعید باستانی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس را منعکس کرده است: «بیش از ۱۰ میلیون نفر در سال به‌دلایل مذهبی، تحصیلی، کاری یا تفریحی به خارج سفر می‌کنند. با این حال، آمار دقیقی در مورد اینکه چند نفر به قصد تفریح سفر می‌کنند، وجود ندارد. اگر استدلال دولت این باشد که کسانی که به خارج سفر می‌کنند ثروتمند هستند و باید به دلیل تفریحشان پول بدهند، بنابراین باید بگوییم وقتی مشخص نیست چند نفر از این سفرها به قصد تفریح انجام می‌شوند، پس به چه دلیل تمام اقشار باید تحت‌فشار قرار گیرند؟» همچنین این نشریه به سخنان قاسم احمدی‌لاشکی، از اعضای کمیسیون میراث‌فرهنگی مجلس که این پیشنهاد را غیرعقلایی و غیرقابل قبول می‌خواند، اشاره و از وی نقل می‌کند: «در زمانی که بسیاری از کشورها به‌دنبال حذف ویزا هستند، افزایش چند برابری مالیات خروجی عقلایی نیست. نباید فراموش کرد که تمام افرادی که به خارج سفر می‌کنند، قصد تفریح ندارند و سفرشان ممکن است به دلایل پزشکی یا تحصیلی صورت گیردو این افزایش فشار زیادی بر آنها وارد می‌کند.»

در نهایت المانیتور خاطرنشان می‌کند که دولت بر کمبود منابع درآمدی خود تاکید دارد و در جست‌وجوی منابع جدید از طریق رویکردهای نوآورانه است. اگرچه این رویکردهای جدید ممکن است به دولت توانایی بیشتری برای پرداخت دستمزدها و یارانه‌ها بدهد، اما این ریسک را به همراه دارد که نارضایتی عمیقی بین طبقه متوسط ایران ایجاد کند؛ طبقه‌ای که از روحانی و اصلاح‌طلبان در انتخابات حمایت کرده است.