◄رویه پیشنهادی برای تجدید ساختار کمیسیون بررسی سوانح و حوادثهوانوردی کشوری ایران

وبلاگ تین‌نیوز، علیرضا منظری | یکی از راهبردهای صنعت هوانوردی کشوری ایمنی و افزایش مستمر آن بشمار می آید. علیرغم افزایش مهارت های انسانی با برقراری دوره های آموزشی و استفاده از فناوری های مدرن و پیاده سازی سامانه مدیریت ایمنی و در نتیجه کاهش سوانح و حوادث هوانوردی کشوری هنوز جهان شاهد استمرار سوانح و حوادث بوده و متولیان در تلاش هستند تا آن را به حداقل رسانند. یکی از کلیدی ترین عوامل در زمینه ارتقای ایمنی هوانوردی کشوری و بررسی سوانح و حوادث برای پیشگیری از رخدادهای جدید می تواند تجدید ساختار کمیسیون بررسی سوانح و حوادث باشد تا آن کمیسیون به صورت یک نهاد مستقل به فعالیت بپردازد. 

در سال 1391 آیین نامه بررسی سوانح و حوادث هوایی (غیرنظامی) به تصویب هیات وزیران رسیده که در آن سازمان هواپیمایی کشوری را مرجع بررسی سوانح و حوادث هوایی غیرنظامی شناخته است. در واقع با گذشت زمان و کسب تجربیات بین المللی و ملی و در راستای توصیه های سازمان بین المللی ایکائو ضرورت دارد تا آیین نامه مذکور اصلاح گردیده و همراه با برخی اصلاحات تجدید ساختار هم انجام پذیرد و کمیسیون مستقل بررسی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری به عنوان یک نهاد مستقل تشکیل شود.

اکنون متن پیش نویس آیین نامه جدید بررسی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری (غیر نظامی) به شرح زیر ارایه می گردد. دریافت دیدگاه ها و نظرات اصلاحی و تکمیلی کارشناسان خبره صنعت می تواند پشتوانه استحکام متن در مسیر تصویب و اجرای آن قرار گیرد. 
 
پیش نویس آیین نامه بررسی سوانح وحوادث هوانوردی کشوری (غیرنظامی)
فصل اول - هدف
ماده 1 ـ هدف از بررسي سوانح و حوادث هوانوردی کشوری صرفاً پيشـگيري از وقـوع سوانح و حوادث مشابه و رويدادهاي جديد مي باشد و منظور از اين اقدامات ارتقای ايمني بوده و سرزنش يا مقصر شناختن اشخاص نيست.
ماده 2 ـ بررسی سـانحه و یا حادثه فرآیندی است که به منـظور پیشگیری از وقوع سوانح و حوادث مشابه انجام می گیـرد و یکی از عوامل حداقل رسانی آنها بشمار می آید که شامل گردآوری و نگهداری و تـجزیه و تحلیل اطلاعات در دسترس، شناسایی و تعـیین دقیق علل و عوامل بروز سانـحه و یا حادثـه و در صـورت لزوم ارایـه توصیـه های ایمنی هوانوردی در جهت بهبود زنجیره فعالیت های سامانه حمل و نقل هوایی و هوانوردی همگانی می شود که از طریق کمیسیون انجام می پذیرد.

فصل دوم - تعاريف
ماده 3 ـ در این آیین نامه اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
الف) کمیسیون: به کمیسیون بررسی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری  اطلاق می شود.
ب) وسیله نقلیه هوایی: وسیله نقلیه ای است که بتواند در نتیجه عکس العمل هوا به جز عکس العمل هوا در برابر سطح زمین خود را در هوا نگاه دارد.

پ) سانحه: در مورد وسایل نقلیه هوایی با سرنشین به رویداد ناشی از بهره برداری آن وسایل در فاصله زمانی ورود اولین شخص به وسیله نقلیه هوایی به منظور پرواز تا پیاده شدن آخرین شخص از آن و در مورد وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین به رویداد ناشی از بهره برداری آن وسایل در فاصله زمانی که وسیله نقلیه هوایی آماده حرکت به قصد پرواز بوده تا زمانی که وسیله نقلیه هوایی در انتهای پرواز متوقف و سـامانه پیش رانش اصلی خامـوش گردد سانحه اطلاق می شود مشروط به وقوع یک یا چنـد مورد از موارد زیر:
1ـ شخصی به هنگام حضور در وسیله نقلیه هوایی یا در بیرون آن در اثر برخورد مستقیم به هر قسمت از وسیله نقلیه هوایی از جمله اجزای جدا شده آن و یا در اثر قرارگرفتن در معرض مستقیم گاز خروجی موتور جت وسیله نقلیه هوایی دچار آسیب منتهی به مرگ یا متحمل آسیب جدی بدنی شود.

تبصره ـ در صورتی که آسیب منتهی به مرگ یا آسیب جدی بدنی ناشی از علل طبیعی (مانند سکته قلبی)، خودکشی، قتل شخص بوسیله شخص دیگری بوده و یا در اثر صدمات وارده به مسافران غیرمجاز پنهان شده در خارج از محلی که بطور عادی مسافران و خدمه پرواز در آن استقرار می یابند، باشد از شمول تعریف سانحه مستثنی است،

 2ـ وسیله نقلیه هوایی متحمل آسیب شده یا دچار خرابی سازه ای گردد به گونه ای که بر استحکام سازه، کارآیی و یا خصوصیات پروازی وسیله نقلیه هوایی تأثیر منفی گذاشته و به طور معمول نیاز به انجام تعمیرات اساسی وعمده و یا تعویض قطعات متأثر از رویداد بر روی وسیله نقلیه هوایی داشته باشد.

تبصره ـ در صورتی که خرابی و صدمه محدود به موتور، پوشش موتور و یا متعلقات آن باشد و یا صدمه محدود به ملخ ها، نوک بال ها، آنتن ها، لاستیک ها، ترمزها، سطوح پوششی موثر در کاهش نیروی پسا، فرورفتگی و یا سوراخ جزیی در پوسته وسیله نقلیه هوایی باشد از شمول تعریف سانحه مستثنی می باشد.
3 ـ وسیله نقلیه هوایی ناپدید و یا به طور کامل غیرقابل دسترس گردد.

تبصره ـ وقتی وسیله نقلیه هوایی ناپدید محسوب می شود که جریان جستجو خاتمه یافته و لاشه وسیله نقلیه هوایی پیدا نشده باشد.

ت) حادثه: به هر نوع رویداد مرتبط با بهره برداری از وسایل نقلیه هوایی غیر از سانحه که بر ایمنی انجام پرواز اثر داشته و یا بتواند اثر داشته باشد حادثه اطلاق می گردد.
ث) حادثه شدید: به حادثه ای اطلاق می شود که وضعیت آن بیانگر یک سانحه قریب الوقوع باشد.

تبصره ـ تشخیص سانحه با حادثه شدید صرفاً با توجه به نتیجه آنها همانند نمونه های حادثه شدید مذکور در ضمیمه شماره 13 کنوانسیون شیکاگو به عهده کمیسیون خواهد بود.

ج) مسئول بررسی: شخص یا کارگروهی است که با انتخاب کمیسیون مسئولیت سازماندهی، هدایت و کنترل بررسی سانحه و یا حادثه به عهده او گذارده می شود.
چ) نـماینده رسمی ذیصلاح: شخصی است که بر مبنای صلاحیت های لازم از سوی یک کشور تعیین می گردد تا در فرآیند بررسی سانحه و یا حادثه که بوسیله کشور محل رویداد انجام می شود شرکت نماید.

ح) مشاور: شخصی است که بر مبنای صلاحیت های لازم از سوی یک کشور تعیین می شود تا به منظور کمک و همفکری در معیت نماینده رسمی ذیصلاح در فرآیند بررسی سانحه و یا حادثه شرکت نماید.

خ) بهره بردار: شخص حقیقی یا حقوقی است که با واسطه یا بی واسطه امور مربوط به انجام پرواز وسیله نقلیه هوایی را به عهده دارد.
د) کشور محل رویداد: به کشوری اطلاق می گردد که سانحه و یا حادثه در قلمرو سرزمینی تحت حاکمیت آن به وقوع پیوسته است.

ذ) کشورطراح: به کشوری اطلاق می گردد که دارای صلاحیت قانونی برای سازمان مسئول طراحی نوع وسیله نقلیه هوایی می باشد.

ر) کشور سازنده: به کشوری اطلاق می گردد که دارای صلاحیت قانونی برای سازمان مسئول مونتاژ نهایی وسیله نقلیه هوایی می باشد.

ز) کشور محل ثبت: به کشوری اطلاق می گردد که وسیله نقلیه هوایی در آن کشور به ثبت رسیده باشد.

ژ) کشور بهـره بردار: به کشوری اطلاق می گردد که محل اصلی فعالیت تجاری بهره بردار در آن واقع شده و یا اگر چنـین محلی وجود ندارد، محل سکونت دایمی بهره بردار در آن قرار دارد.
س) گزارش مقدماتی: گزارشی است که به منظور ابلاغ و انتشار فوری اطلاعات مکتسبه در مراحل اولیه بررسی سانحه و یا حادثه بوسیله مسئول بررسی تهیه و به تصویب کمیسیون می رسد.

ش) گزارش تکمیلی: گزارشی است که منطبق با الزامات فصل هفتم ضمیمه شماره 13 کنوانسیون شیکاگو و مطابق با الگوی مدون سازمان ایکائو بوسیله مسئول بررسی تهیه و پس از تصویب کمیسیون به سازمان ایکائو ارسال می گردد.

ص) گزارش نهایی: گزارشی است که پس از پایان مراحل بررسی سانحه و یا حادثه منطبق با استانداردهای فصل ششم ضمیمه شماره 13 کنوانسیون شیکاگو به تصویب کمیسیون رسیده و انتشار می یابد.

ض) توصیه ایمنی هوانوردی: پیشنهاداتی است که به منظور پیشگیری از بروز سوانح و حوادث جدید براساس نتایج حاصله از طرف کمیسیون بررسی سوانح و حوادث ابلاغ می گردند.
ط) دستگاه ثبت و ضبط پروازی: هر نوع وسیله ثبت و یا ضبط کننده ای است که به منظور تکمیل اطلاعات بررسی سوانح و حوادث در وسیله نقلیه هوایی نصب می شود.

ظ) حداکثر جرم: به حداکثر جرم گواهی شده برخاست وسیله نقلیه هوایی اطلاق می شود.
ع) آسیب منتهی به مرگ: جراحتی است که منجر می شود شخص آسیب دیده در فاصله زمانی سی روز پس از سانحه فوت نماید.

غ) آسیب جدی بدنی: جراحتی است که بر اثر وقوع رویداد به اشخاص وارد شده و شامل یک یا چند عنوان از موارد زیر می گردد:

1ـ بستری شدن شخص به مدت بیش از چهل وهشت ساعت در فاصله زمانی هفت روز اول بعد از ورود جراحت،
2- شکستگی استخوان (غیر از شکستگی انگشتان دست و پا و یا استخوان بینی،
3ـ خونریزی شدید، آسیب به عصب، عضله و یا زردپی،
4ـ آسیب به اعضای داخلی بدن،                       
5ـ سوختگی بدن از نوع دو و سه و یا هر نوع سوختگی بیش از پنج درصد،
6ـ ورود صدمات ناشی از آلودگی به مواد عفونی و تشعشعات رادیواکتیو.

ف) برنامه جامع ایمنی هوانوردی کشوری: مجموعه ضوابط و فعالیت هایی است که به منظور ارتقای ایمنی هوانوردی کشوری بوسیله سازمان هواپیمایی کشوری به صورت یک برنامه جامع تدوین و به اجرا در خواهد آمد.

فصل سوم- اختیارات و وظایف کميسيون بررسي سوانح و حوادث
ماده 4 ـ کمیسیون بررسی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری تنها مرجع مستقل صلاحیتدار برای بررسی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری (غیرنظامی) در قلمرو سرزمینی جمهوری اسلامی ایران می باشد و همکاری تمامی دستگاه های ذیربط برای انجام بررسی سوانح و حوادث بوسیله کمیسیون الزامی است.

ماده 5 ـ ماموریت کمیسیون عبارت است از:
الف) بکارگیری معیارهای منظم و پیش فعال برای ارتقای ایمنی هوانوردی،
ب) حسن اجرای مقررات و استانداردها و ضوابط برای پیشبرد و اصلاح امور هوانوردی کشوری،
پ) انجام وظایف در اجرای مقررات ملی و بین المللی بررسی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری.

ماده 6 ـ اختیارات و مسئولیت های کمیسیون عبارتند از:
الف) بررسی تمامی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری،
ب) تدوین و تصویب و انتشار گزارش های مقدماتی، تکمیلی و نهایی،
پ) تصویب و ابلاغ توصیه ها جهت ارتقای ایمنی هوانوردی،
ت) پیگیری فعالیت های اجرایی در اجرای توصیه های ابلاغی،
ث) تعیین سیاست ها و خط مشی ها و رویه ها برای بررسی سوانح و حوادث هوانوردی کشوری،
ج) همکاری با مقامات و نهادهای کشور در جهت گسترش ایمنی هوانوردی کشوری،
چ) همکاری با مقامات سایر کشورها و نهادهای بین المللی در زمینه سوانح و حوادث هوانوردی کشوری.
ماده 7 ـ کمیسیون بررسی سوانح و حوادث متشکل از پنج عضو به شرح زیر می باشد که پس از انتخاب با حکم وزیر راه و شهرسازی فعالیت می نمایند:
ـ یک نفر حقوقدان با تجربه حداقل ده سال در حرفه هوانوردی
ـ یک نفر از متخصصین  با تجربه حداقل ده سال در حرفه خلبانی
ـ یک نفر از متخصصین با تجربه حداقل ده سال در حرفه مراقبت پرواز
ـ یک نفر از متخصصین با تجربه حداقل ده سال در حرفه طراحی و ساخت هواپیما
ـ یک نفر از متخصصین با تجربه حداقل ده سال در سایر حرف هوانوردی
ماده 8 ـ اعضای کمیسیون می توانند به صورت تمام وقت حضور نداشته باشند. آنها در پایان دوره تا انتخاب اعضای جدید به فعالیت خود ادامه خواهند داد.

ماده 9 ـ کمیسیون دارای رییس، نایب رییس و دبیر خواهد بود که از میان اعضای کمیسیون با رای اکثریت نسبی اعضای رسمی کمیسیون برای مدت چهار سال انتخاب می شوند.
تبصره ـ رییس کمیسیون پس از انتخاب به تایید هیات وزیران می رسد.
تبصره ـ سمت رییس کمیسیون همطراز وزیر تعیین می گردد.
ماده 10 ـ جلسات کمیسیون که حداقل هر دو هفته یکبار تشکیل می شود با حضور سه نفر از اعضای کمیسیون رسمیت می یابد و تصمیمات آن با اکثریت آرا معتبر و برای تمامی ذینفعان لازم الاجرا است.

ماده 11 ـ مسئولان امور هوانوردی در کشور می توانند پس از تایید کمیسیون در جلسات کمیسیون با حق اظهارنظر و بدون حق رای شرکت نمایند.

ماده 12 ـ رییس کمیسیون مسئولیت اجرای مصوبات کمیسیون و ارتباطات با سایر دستگاه های اجرایی و  نهادها را بر عهده داشته و دبیر کمیسیون اداره تمامی امور دبیرخانه و کارگروه ها را عهده دار است.

ماده 13 ـ کمیسیون باید برای بررسی هر سانحه و یا حادثه یک مسئول بررسی انتخاب و منصوب نماید. تعیین یک شخص به عنوان مسئول بررسی چند سانحه و یا حادثه بلامانع است.
فصل چهارم ـ ساختار و وظایف کارگروه‌ها
ماده 14 ـ کمیسیون باید برای بررسی سانحه و یا حادثه با توجه به چگونگی و وسعت و نوع رویداد از طریق تشکیل تمام یا تعدادی از کارگروه های یازده گانه زیر اقدام نماید:
       الف ـ کارگروه عملیات پرواز
       ب ـ کارگروه هواشناسی
       پ ـ کارگروه مراقبت پرواز
       ت ـ کارگروه شاهدان عینی
       ث ـ کارگروه دستگاه های ثبت و ضبط پروازی
       ج ـ کارگروه سازه
       چ ـ کارگروه موتور
       ح ـ کارگروه سامانه های وسیله نقلیه هوایی
       خ ـ کارگروه اسناد و مدارک وسیله نقلیه هوایی
       د ـ کارگروه عوامل انسانی
       ذ ـ کارگروه تجسس و نجات و آتش نشانی
ماده 15 ـ گروه های مذکور متشکل از کارشناسان و متخصصان مربوطه بوده که بوسیله کمیسیون انتخاب می گردند تا با مدیریت مسئول بررسی فعالیت نمایند.
ماده 16 ـ کمیسیون به منظور اجرای هر چه بهتر وظایف خود می تواند کارگروه های تخصصی مشورتی را تشکیل دهد که نحوه فعالیت و ترکیب اعضای آنها به تصویب کمیسیون می رسد.
ماده 17 ـ کمیسیون دارای دبیرخانه ای با کارکنان حرفه ای و با تجربه در زمینه هوانوردی کشوری و آگاه به علم بررسی سانحه و حادثه است که به صورت ثابت و یا برای مدت معین بکار گرفته می شوند. علاوه بر کارگروه های تخصصی بخش های پشتیبان فنی و پشتیبان اداری و تدوین پیش نویس مقررات با هدف پشتیبانی از فعالیت ها ایجاد می گردند.
ماده 18 ـ کمیسیون یک نهاد مستقل بوده که می تواند دبیرخانه آن به جهت سهولت دسترسی در ساختمان سازمان هواپیمایی کشوری و یا یکی از ساختمان های نزدیک به فرودگاه اصلی کشور قرار گیرد.
ماده 19 ـ دستگاه های اجرایی و سایر نهادها موظف هستند با اعلام کمیسیون نیروی انسانی شاغل در دستگاه مربوطه را برای مدت معین در اختیار کمیسیون قرار دهند. 
ماده 20 ـ سازماندهی و تشکیلات دبیرخانه کمیسیون و شرح وظایف و پست های سازمانی ثابت و یا برای مدت معین آن بوسیله کمیسیون تهیه و از طریق شورای راهبری به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور برای تصویب ارسال می گردد که پس از تصویب به اجرا درمی آید.
فصل پنجم- بودجه
ماده 21 ـ به منظور تامین بودجه کمیسیون یک ردیف اعتباری مستقل برای آن در لوایح بودجه سالانه در نظر گرفته می شود که می تواند  از محل درآمدهای هوانوردی مکتسبه از عبور و مرور هواپیماها در فضای هوایی کشور تامین گردد. نحوه هزینه کرد آن همانند اعتبارات حوادث غیر مترقبه خواهد بود.
ماده 22 ـ دستورالعمل اجرایی فعالیت کمیسیون و کارگروه ها با تصویب کمیسیون لازم الاجرا می شود.
فصل ششم- ترتيبات بررسي سوانح و حوادث
ماده 23 ـ مراحل بررسی سانحه و یا حادثه به ترتیب اعلام خبر مقدماتی، انتخاب مسئول بررسی، تعیین کارگروه ها، گردآوری و نگهداری و تجزیه و تحلیل اطلاعات در دسترس، اعلام اطلاعات مورد نیاز، شناسایی و تعیین دقیق علل و عوامل بروز سانحه و یا حادثه در صورت امکان، صدور ابلاغیه های توصیه ایمنی هوانوردی در صورت نیاز و تدوین گزارش های مقدماتی، تکمیلی و نهایی می باشد که از جمله اختیارات و مسئولیت های کمیسیون بشمار می روند.
ماده 24 ـ تمامی واحدهای مطلع از بروز سوانح و حوادث از قبیل مراقبت پرواز، ایمنی زمینی فرودگاه، شرکت های هواپیمایی و فرودگاهی ذیربط، بخش عملیات پروازی و هماهنگی پرواز، شرکت های خدمات پشتیبانی زمینی فرودگاهی، مراکز آموزش هوانوردی و مراکز تولید، تعمیر و نگهداری وسایل نقلیه هوایی مکلف هستند مطابق دستورالعمل مصوب کمیسیون خبر وقوع سانحه و یا حادثه را بلافاصله به کمیسیون اطلاع دهند.
ماده 25 ـ کمیسیون موظف است در صورت رخداد سانحه و یا حادثه شدید برای وسیله نقلیه هوایی در داخل قلمرو سرزمینی کشور جمهوری اسلامی ایران بلافاصله خبر بروز آن را به اطلاع مقامات ذیربط رسانده و برای عموم نیز منتشر نماید. نحوه اعلام با تشخیص کمیسیون خواهد بود.
ماده 26 ـ کمیسیون موظف است چنانچه وسیله نقلیه هوایی در داخل قلمرو سرزمینی کشور جمهوری اسلامی ایران دچار سانحه و یا حادثه شدید گردد در حداقل زمان ممکن و از طریق سریع ترین وسیله ارتباطی در دسترس خبر بروز سانحه و یا حادثه شدید را به صورت یک اطلاعیه به کشورهای محل ثبت، بهره بردار، طراح و سازنده وسیله نقلیه هوایی ارسال دارد و در صورتی که حداکثر جرم وسیله نقلیه هوایی بیش از 2250 کیلوگرم باشد خبر وقوع آن را به سازمان ایکائو اعلام نماید.
ماده 27 ـ اطلاعیه مذکور باید به زبان انگلیسی تهیه و حاوی موارد زیر باشد:
الف ـ تعیین نوع رویداد براساس فرم مربوطه،
ب ـ کارخانه سازنده، مدل، تابعیت، علامت ثبت و تابعیت و شماره سریال ساخت وسیله نقلیه هوایی،
پ ـ نام مالک، نام بهره بردار، نام کشور اجاره  کننده وسیله نقلیه هوایی،
ت ـ نام و تابعیت خدمه پروازی و مسافران،
ث ـ تاریخ و زمان وقوع سانحه و یا حادثه شدید،
ج ـ آخرین مبدأ و مقصد پرواز وسیله نقلیه هوایی،
چ ـ موقعیت جغرافیایی محل سانحه و یا حادثه شدید با ذکر مشخصات طول و عرض جغرافیایی،
ح ـ تعداد خدمه پروازی و مسافران، تعداد کشته شدگان و آسیب دیدگان داخل وسیله نقلیه هوایی و همچنین سایر اشخاص کشته شده و یا آسیب  دیده خارج از وسیله نقلیه هوایی،
خ ـ شرح سانحه و یا حادثه شدید و میزان صدمات وارده به وسیله نقلیه هوایی،
د ـ تعیین نحوه بررسی سانحه و یا حادثه شدید در مراحل مختلف بوسیله کمیسیون بررسی سوانح و حوادث ایران و یا واگذار شده به کشور دیگر،

ذ ـ مشخصات مقام اصلی تعیین کننده مسئول بررسی و نحوه برقراری ارتباط با مشارالیه و مسئول بررسی در هر زمان،

رـ مشخصات و خصوصیات فیزیکی محل سانحه و یا حادثه شدید مانند مشکلات دسترسی به محل سانحه و یا الزامات مورد نیاز برای دسترسی به محل وقوع رویداد،
ز ـ اطلاعات مربوط به وجود و توصیف کالاهای خطرناک داخل وسیله نقلیه هوایی.
ماده 28 ـ در صورتی که حادثه ای شدید برای یک وسیله نقلیه هوایی ایرانی و یا وسیله نقلیه هوایی که بهره بردار آن ایرانی است در قلمرو سرزمینی کشور دیگری اتفاق افتد و کشور محل رویداد متوجه نشود، کمیسیون موظف است وقوع حادثه شدید را به کشورهای طراح، سازنده و محل رویداد و در مواردی که وسیله نقلیه هوایی در ثبت کشور دیگری است به کشور محل ثبت اطلاع دهد.

ماده 29 ـ در صورتی که جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور محل ثبت، بهره بردار، طراح و یا سازنده وسیله نقلیه هوایی باشد و برای آن در خارج از قلمرو سرزمینی کشور ایران سانحه و یا حادثه رخ دهد کمیسیون باید در صورت لزوم نماینده رسمی ذیصلاح و مشاور یا مشاوران را جهت شرکت در مراحل بررسی سانحه و یا حادثه به کشور محل رویداد معرفی و اعزام نماید.
ماده 30 ـ در صورتی که سانحه ای در داخل قلمرو سرزمینی کشور رخ دهد، هریک از کشورهای محل ثبت، بهره بردار، طراح و سازنده وسیله نقلیه هوایی می توانند تقاضای خود را مبنی بر اعزام نماینده رسمی ذیصلاح و مشاور یا مشاوران منتخب جهت شرکت در مراحل بررسی بطور رسمی به کمیسیون ارسال نمایند. سایر کشورها نیز با تقاضای کمیسیون می توانند نمایندگان خود را اعزام نمایند.

ماده 31 ـ سازمان پس از دریافت تقاضای رسمی کشورهای محل ثبت، بهره بردار، طراح و سازنده وسیله نقلیه هوایی تسهیلات اداری مربوط را جهت حضور نمایندگان معرفی شده فراهم می آورد.

ماده 32 ـ نمایندگان معرفی شده کشورهای محل ثبت، بهره بردار، طراح و سازنده وسیله نقلیه هوایی و نمایندگان سایر کشورهایی که با تقاضای کمیسیون اعزام می شوند باید تحـت  نظر مسئول بررسی در مراحل مختلف جریان بررسی سانحه و یا حادثه به شرح زیر شرکت نمایند:

       الف ـ بازدید محل بروز سانحه و یا حادثه،
       ب ـ انجام آزمایش های لازم از لاشه وسیله نقلیه هوایی،
       پ ـ دسترسی به اطلاعات مکتسبه از اظهارات شاهدان عینی و ارایه پیشنهادات مربوط به سانحه و یا حادثه،

       ت ـ دسترسی کامل به مدارک مربوط در اسرع وقت،
       ث ـ گرفتن تصویر از مدارک فنی مربوط به سانحه و یا حادثه،
       ج ـ شرکت در بازخوانی اطلاعات ثبت و ضبط شده،
       چ ـ شرکت در بررسی های جانبی مربوط به آزمایش قطعات، سابقه فنی، تست و شبیه سازی،

       ح ـ شرکت در جلسات بررسی سانحه و یا حادثه و کنکاش در رابطه با تجزیه و تحلیل ها، یافته ها، علل و عوامل و توصیه های  ایمنی،

       خ ـ ارایه نظرات مختلف در بررسی سانحه و یا حادثه.
تبصره ـ نحـوه مشارکت نمایندگان کشورها تابع قوانین و مقررات کشور ایران و با تشخیص کمیسیون می باشد.

ماده 33 ـ کمیسیون پس از دریافت تقاضای رسمی کشورهایی که اتباع آنها در سانحه کـشته و یا متحمل آسیـب جدی بدنی می شوند تسهیلات اداری برای اعزام کارشناس و یا کارشناسان متخصص آنها جهت بررسی موضوع را فراهم می نماید. این کارشناسان می توانند:

       الف ـ از محل بروز سانحه بازدید نمایند،
       ب ـ به اطلاعات مربوط دسترسی داشته باشند،
       پ ـ در شناسایی قربانیان سانحه شرکت کنند،
       ت ـ در تحقیق از مسافران بازمانده ای که جزء اتباع کشور مربوط می باشند همکاری و مساعدت نمایند،

       ث ـ یک نسخه از گزارش نهایی سانحه را دریافت نمایند.
ماده 34 ـ در صورتی که یکی از اتباع ایرانی در سانحه هوایی در یک کشور متعاهد کنوانسیون شیکاگو کشته یا متحمل آسیب جدی بدنی شده باشد، کمیسیون باید کارشناسان مربوط را جهت بررسی موضوع به آن کشور معرفی و تسهیلات اداری برای اعزام آنها فراهم نماید. این کارشناسان باید:

       الف ـ از محل وقوع سانحه بازدید نمایند.
       ب ـ به اطلاعات واقعی دسترسی پیدا کنند.
       پ ـ در شناسایی قربانیان سانحه شرکت نمایند.
       ت ـ در تحقیق از مسافران بازمانده ای که تابعیت ایرانی دارند شرکت نمایند.
       ث ـ یک نسخه از گزارش نهایی سانحه را دریافت نمایند.

ماده 35 ـ حراست و حفاظت از صحنه سانحه و یا حادثه به منظور جلوگیری از جا به جایی، آسیب  دیدن، دستکاری، از بین رفتن و مفقود شدن قطعات و لاشه وسیله نقلیه هوایی و اشیای به جای مانده باهماهنگی کمیسیون به عهده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران می باشد.

ماده 36 ـ مراقبت، ثبت و صورت برداری از اسناد و مدارک و شواهد سانحه و یا حادثه از جمله دستگاه های ثبت و ضبط پروازی بوسیله مسئول بررسی و یا یکی از اعضای کارگروه ها انجام می شود.

تبصره 1 ـ در مواقعی که قطعات یا لاشه وسیله نقلیه هوایی سد معبر نموده و یا امدادرسانی را مختل نماید جا به جایی قطعات با اطلاع و هماهنگی مسئول بررسی مجاز خواهد بود.

تبصره 2 ـ جا به جا کردن قطعات و بقایای وسیله نقلیه هوایی با هماهنگی مسئول بررسی به شرط آن که محل اولیه با رنگ یا ماده رنگی یا عکسبرداری مشخص گردد در موارد زیر مجاز خواهد بود:

       الف ـ جمع آوری محمولات پستی و اثاثیه و لوازم شخصی سرنشینان،
       ب ـ برداشت و نگهداری دستگاه های ثبت و ضبط پـروازی و اسناد موجود در وسیله نقلیه هوایی.

ماده 37 ـ به منظور حصول اطمینان از انجام بدون تأخیر، دقیق و کامل آزمایشات بوسیله اعضای مجاز کارگروه های بررسی سانحه و یا حادثه اعضای کمیسیون و مسئول بررسی و یا به تشخیص وی سایر اعضای کارگروه های بررسی باید با اختیار تام به صحنه سانحه و یا حادثه، لاشه وسیله نقلیه هوایی، تمامی بقایای مربوطه از قبیل اطلاعات ثبت و ضبط شده پروازی، تمامی اطلاعات و مکالمات ضبط شده مراقبت پرواز و تمامی مستندات مربوطه دسترسی داشته و بطور کلی بر تمامی جریانات اعمال کنترل کنند.

ماده 38 ـ کارگروه های بررسی سانحه و یا حادثه اجازه دارند تا بدون هیچ محدودیتی و با رعایت قوانین و مقررات مربوط اظهارات شهود را اخذ و حسب مورد بهره برداری کنند.

ماده 39 ـ با شروع فرآیند بررسی سانحه و یا حادثه مسئول بررسی و اعضای کارگروه ها باید با اختیار تام و بدون هیچ محدودیتی ضمن رعایت قوانین و مقررات مربوط با گردآوری اطلاعات و مدارک مربوط و در صورت نیاز ارسال قطعات به آزمایشگاه ها و مؤسسات معتبر داخلی و یا خارجی و تجـزیه و تحلیل اطلاعات در دسترس از دسـتگاه های ثبت و ضبط پروازی و سایر مستندات مربوط، عـلل و عوامل بروز سانحه و یا حادثه را تعییـن و ضمن ارایه توصیه های ایمنی هوانوردی در صـورت لزوم، گزارش های مربوط را تهیه و در اختیار کمیسیون قرار دهند.
ماده 40 ـ به منظور بازخوانی اطلاعات دستگاه های ثبت و ضبط پروازی با تشخیص کمیسیون می توان از امکانات و تجهیزات سایر کشورها استفاده کند.

ماده 41 ـ در صورت بروز سانحه و یا حادثه و یا درخواست کمیسیون، بالاترین مقام هر یک از دستگاه های اجرایی و نهادها از جمله سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت فرودگاه های کشور، هر یک از فرودگاه ها و تمامی شرکت های ارایه دهنده خدمات ناوبری هوایی موظف هستند رأساً به طور جداگانه در مدت بیست و چهار ساعت تمامی مدارک و مستندات و شواهد از قبیل متن پیاده شده نوار مکالمات به همراه یک نسخه از نوار مکالمات، گزارش کارشنـاسی موضوع، گزارش مسئولین عملیاتی و فرودگاهی و سایر و همچنین مدارک و مستندات مورد درخواست کمیسیون را به طور مستقیم به کمیسیون ارسال کنند.

ماده 42 ـ  کمیسیون برای گردآوری و تجزیه و تحلیل گزارش ها و اطلاعات باید دارای یک سامانه به شرح زیر باشد:
       الف ـ قابلیت گردآوری گزارش ها و اطلاعات مربوط به سوانح و حوادث را داشته باشد تا از طریق آن اطلاعات مربوط به نقاط و مراحل پرخطر نگهداری شود.

       ب ـ قابلیت گردآوری گزارش ها و اطلاعات مرتبط با فعالیت ها و وضعیت های مخاطره آمیز برای ایمنی هوانوردی را داشته باشد. تمامی دستگاه های اجرایی و نهادهای ذیربط ازجمله سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت فرودگاه های کشور، شرکت های هواپیمایی، مراکز طراحی و ساخت و تعمیر و نگهداری وسایل نقلیه هوایی و قطعات آن، شرکت های ارایه دهنده خدمات فرودگاهی و خدمات پشتیبانی زمینی، شرکت های ارایه دهنده خدمات ناوبری هوایی، مراکز آموزش هوانوردی و متصـدیان حمل و نـقل هوایی مکلف هستند گزارش ها و اطلاعات موضوع این ماده را براسـاس دستورالعمل ابلاغی کمیسیون ارایه دهند.
       پ ـ قابلیت دریافت گزارش های داوطلبانه و بدون نام را داشته باشد تا از طریق آن اشخاص بتوانند بدون نگرانی از عواقب آن گزارش های مرتبط با ایمنی هوانوردی را برای بررسی به کمیسیون ارسال دارند.

ماده 43 ـ کمیسیون موظف است با استفاده از ظرفیت های قانونی حمایت های لازم را برای حفظ امنیت فردی، حرفه ای، شغلی و اجتماعی گزارش دهندگان به عمل آورد.
ماده 44 ـ در صورتی که بروز سانحه منجر به مرگ و یا آسیب جدی بدنی خدمه پروازی و یا مسافران و یا سایر اشخاص شود باید اقدامات پزشکی و قضایی لازم بوسیله مراجع پزشکی و یا قضایی صلاحیتدار معمول و گزارش آن در اختیار مسئول بررسی قرار گیرد تا ضمیمه پرونده بررسی سانحه شود.
ماده 45 ـ در صورت طرح دعـاوی مرتبط با سانحه و یا حادثه کمیسیون به عنوان مرجع بررسی باید ضمن همکاری با مرجع قضایی ذیربط زمینه دسترسی مقامات قضایی به اطلاعات مربوط را فراهم نماید.

تبصره ـ اجرای مفاد این ماده نباید خللی در روند بررسی سانحه و یا حادثه بوسیله کمیسیون ایجاد کند.

ماده 46 ـ کمیسیون پس از پایان مراحل بررسی سانحه و یا حادثه و همچنین انجام تشریفات مالی و اداری مورد نیاز لاشه وسیله نقلیه هوایی را تحویل نمایندگان معتبر مالک و یا بهره بردار خواهد داد.

ماده 47 ـ کمیسیون موظف است با حضور مسئول بررسی و در صورت نیاز اعضای کارگروه ها گزارش و اطلاعات و مستندات مرتبط با سوانح، حوادث، فعالیت ها و وضعیت های مخاطره آمیز و همچنین گزارش های داوطلبانه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ضمن تدوین گزارش های مقدماتی، تکمیلی و نهایی مطابق نتایج مکتسبه نسبت به اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و صدور ابلاغیه های ایمنی هوانوردی اقدام نماید.
ماده 48 ـ  کمیسیون برای تهیه گزارش نهایی سانحه باید موارد زیر را رعایت نماید:
       الف ـ پیش نویس گزارش نهایی را به طور جداگانه برای کشورهای محل ثبت، بهره بردار، طراح و سازنده وسیله نقلیه هوایی به منظور اظهار نظر ارسال دارد.
       ب ـ در صورتی که کشورهای محل ثبت، بهره بردار، طراح و سازنده وسیله نقلیه هوایی نظرات خود در مورد پیش نویس گزارش نهایی را در مدت شصت  روز از زمان ارسال پیش نویس به کمیسیون ارایه نمایند، کمیسیون باید ضمن بررسی در صورت تایید به متن نهایی اضافه نموده و یا به گزارش نهایی پیوست نماید.
ماده 49 ـ کمیسیون موظف است حداکثر در مدت دوازده ماه پس از بروز سانحه و یا حادثه گزارش نهایی سانحه و یا حادثه را تهیه نماید. در صورتی که تهیه گزارش نهایی در این مدت امکان پذیر نباشد کمیسیون باید در سالگرد سانحه و یا حادثه گزارش نهایی موقت مشتمل بر انجام مراحل بررسی سانحه و یا حادثه و همچنین توصیه های ایمنی هوانوردی را تهیه و ارایه کند.
ماده 50 ـ چنانچه پس از اتمام بررسی سانحه و یا حادثه و تنظیم گزارش نهایی دلایل و مستندات جدیدی بدست آید که در نتیجه گزارش موثر باشد با تشخیص کمیسیون پرونده سانحه و یا حادثه بطور مجدد مورد بررسی قرار گرفته و اصلاحات احتمالی در گزارش نهایی به اطلاع مبادی ذیربط خواهد رسید.

ماده 51 ـ کمیسیون موظف است گزارش های مقدماتی، تکمیلی و نهایی را به طور جداگانه تهیه و در صورت لزوم آنها را همراه با نتایج بررسی سوانح و حوادث هوانوردی انتشار داده و همزمان یک نسخه از آنها را برای بهره برداری در اختیار ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی و مرجع قضایی و وزیر راه و شهرسازی و سایر دستگاه های اجرایی مرتبط قرار دهد.

ماده 52 ـ چنانچه حداکثر جرم وسیله نقلیه هوایی سانحه دیده بیش از 5700 کیلوگرم باشد کمیسیون باید یک نسخه از گزارش نهایی را به سازمان ایکائو ارسال دارد.

ماده 53 ـ کمیسیون باید گزارش های مقدماتی، تکمیلی و نهایی را با رعایت مقررات مندرج در ضمیمه شماره 13 کنوانسیون شیکاگو به کشورهای محل ثبت، بهره بردار، طراح و سازنده وسیله نقلیه هوایی و همچنین کشورهایی که اتباع آنها در سانحه آسیب دیده اند و کشورهایی که در فرآیند بررسی سانحه حضور داشته و یا به انجام آن کمک کرده اند ارسال کند.

تبصره ـ نحوه تهیه و ارسال گزارش ها بوسیله کمیسیون تدوین و به مورد اجرا گذاشته می شود.

ماده 54 ـ کمیسیون می تواند با تشخیص خود هنگام بررسی سانحه و یا حادثه در موارد مقتضی اطلاعات مربوط به آن را منتشر کند.

ماده 55 ـ در صورت تقـاضای دستگاه های اجرایی و یا سایر نهادها و موسسات داخلی و یا خارجی مانند موسسات بیمه برای دریافـت نسـخه ای از گزارش نهـایی سانحه و یا حادثه و یا سایر اطلاعات و مستندات کمیسیون پس از بررسی درخواست به تشخیص خود اقدام خواهد کند.

ماده 56 ـ گزارش نهایی سوانح و حوادث و مدارک و اسناد مربوط به آن باید در کمیسیون نگهداری شده و در صورت لزوم مورد بهره برداری قرار گیرند. باید از اطلاعات مربوط به سوانح و حوادث حفاظت شده و از افشای آن برای مقاصدی غیر از بررسی سوانح و حوادث و فعالیت های علمی و پژوهشی جلوگیری شود.

ماده 57 ـ کمیسیون موظف است در هر مرحله از جریان بررسی سانحه و یا حادثه توصیه های ایمنی هوانوردی لازم و منتج از بررسی را صادر  و به مقامات صلاحیتدار داخل کشور ابلاغ نماید.

ماده 58 ـ در صورتی که توصیه های ایمنی هوانوردی از مقامات بررسی سوانح و حوادث سایر کشورها به ایران ارسال شود کمیسیون ضمـن بررسی و ابلاغ برای اجرا، نتیجه را به کشـورهای مربوطه اعلام می کند.

ماده 59 ـ  به مـنظور پیشگیری از وقوع سـوانح و یا حوادث آتی و ایمنی هوانوردی ابلاغیه های کمیسیون برای تمامی دستگاه های اجرایی و نهادهای ذیربط ازجمله سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت فرودگاه های کشور، شرکت های هواپیمایی، مراکز طراحی و ساخت و تعمیر و نگهداری وسایل نقلیه هوایی و قطعات آن، شرکت های ارایه دهنده خدمات فرودگاهی و خدمات پشتیبانی زمینی، شرکت های ارایه دهنده خدمات ناوبری هوایی، مراکز آموزش هوانوردی و متصـدیان حمل و نـقل هوایی و همچنین اشخاص حقیقی لازم الاجرا است.

ماده 60 ـ اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف به اجرای ابلاغیه های کمیسیون می باشند. عدم اجرای ابلاغیه ها بوسیله هر یک از اشخاص حقیقی و حقوقی تخلف محسوب شده و در مراجع ذیربط قابل پیگرد خواهد بود.

ماده 61 ـ سازمان هواپیمایی کشوری مسئول تهیه و اجرای برنامه جامع ایمنی هوانوردی کشوری می باشد که باید بر مبنای ابلاغ توصیه های ایمنی هوانوردی کمیسیون اصلاحات لازم را در آن برنامه اعمال کند.

ماده 62 ـ نتایج بررسی سوانح و حوادث هوانوردی به عنوان نظریه کارشناسی رسمی تلقی شده و در اختیار دادسرا و یا دادگاه و یا سایر دستگاه های اجرایی ذیربط قرار می گیرد.

ماده63 ـ دستگاه های اجرایی و مقامات رسمی ذیربط می توانند برای اظهارنظرهای کارشناسی از کمیسیون درخواست کارشناس رسمی کنند.