فصل پوست‌اندازی در صنعت هوانوردی

به گزارش روزنامه گسترش تجارت، رئیس سازمان هواپیمایی البته پیش‌تر نیز در چند مصاحبه، از لزوم تغییرات مدیریتی و ساختاری در بخش‌هایی از حوزه هوانوردی کشور از جمله در شرکت ایران‌ایر به عنوان شرکت ملی حمل‌ونقل هوایی کشور سخن گفته بود؛ مسئله‌ای که پیش‌تر، بارها از سوی فعالان و دست‌اندرکاران حمل‌ونقل هوایی بر آن تاکید شده بود.

اگرچه رئیس سازمان هواپیمایی در سخنان روزهای اخیر خود، بیشتر بر تغییر قوانین مربوط به مسائل مالی و اقتصادی در صنعت هوانوردی تاکید کرده، اما کارشناسان می‌گویند بخش‌های دیگری از این صنعت از جمله شیوه آموزش و بکارگیری افراد و سطح نظارت و مدیریت سازمان هواپیمایی کشوری نیز نیازمند تغییر و اصلاح قوانین هستند و اکنون که عزم تغییر در مدیران رده بالای صنعت هوانوردی به وجود آمده، بد نیست برای مشکلات موجود در همه بخش‌ها چاره‌اندیشی شود.

به گزارش گسترش تجارت، کاهش تحریم‌ها و باز شدن مسیر ورود هواپیماهای جدید به کشور در یکی دو سال اخیر به لطف اجرای برجام، فضای هوانوردی کشور را در آستانه تحول بزرگی قرار داده؛ تحولی که می‌تواند اعتماد از دست رفته به این صنعت در سال‌های دشوار تحریم را به مردم و همه علاقه‌مندان به این صنعت بازگرداند.

با توجه به شرایط جدید و بهبود فضای فعالیت شرکت‌های هواپیمایی و آماده شدن بستر برای فعالیت فرودگاه‌های کشور، به طور قطع برخی زیرساخت‌ها از جمله قوانین نیز نیازمند اصلاح و نو شدن هستند. این مسئله که یکی از درخواست‌های فعالان صنعت هوانوردی است، از چشم رئیس سازمان هواپیمایی کشوری نیز دور نمانده است. 

علی عابدزاده در روزهای اخیر، بر لزوم بروزرسانی قوانین صنعت هوانوردی کشور به عنوان یکی از اولویت‌های صنعت تاکید کرد و گفت: ضروری است قوانین و مقررات جدیدی در صنعت ایجاد کنیم. ما از بودجه عمومی دولت استفاده نمی‌کنیم بنابراین قوانین جدید باید به شکلی باشد که نیاز به بودجه عمومی دولت نداشته باشیم و از ساختارهای اقتصادی دیگر استفاده کنیم. این روند، مقررات ویژه‌ای می‌طلبد. وی ادامه داد: ضروری است ساختارهایی که در بحث نظام بخشیدن به ساختارهای مالی ورود می‌کنند قوانین صنعت را درک کنند تا به شکل ضابطه‌مند، نسبت به برقراری قوانین و مقررات روزآمد اقدام کنیم.

عابدزاده با بیان اینکه پایانه مسافری ۳۰ میلیون نفری فرودگاه امام‌خمینی بدون حمایت مجلس شورای اسلامی از صنعت هوایی به راه نخواهد افتاد، افزود: در این صنعت حتی برای تهیه غذای کترینگ نیز ساختار ویژه‌ای لازم است. 

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه اساسنامه سازمان هواپیمای کشوری در ۳۰ سال گذشته، هر روز محدودتر شده، اضافه کرد: قوه مقننه باید به صنعت کمک کند؛ این صنعت ویژه است و با دیگر مشاغل تفاوت دارد.

لزوم بازنگری در قوانین استخدام خلبانان
علاوه بر آنچه رئیس سازمان هواپیمایی کشوری درباره لزوم بازنگری در ساختار قوانین مالی و اقتصادی صنعت هوانوردی می‌گوید، کارشناسان نیز پیشنهادهایی برای بازنگری و تغییر بخشی از قوانین این صنعت دارند.

حامد جوادی، پژوهشگر هوانوردی غیرنظامی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» با اظهار امیدواری نسبت به آینده صنعت هوانوردی با توجه به سخنان اخیر رئیس سازمان هواپیمایی، با تاکید بر نیاز به فرهنگ‌سازی درباره این صنعت در جامعه، افزود: پیش از آن، بازگرداندن امید به علاقه‌مندان این حوزه، فعالان در آن و همه کسانی لازم است که به نوعی با این صنعت سر و کار دارند.

وی با تاکید بر اینکه امروز، فضای هوانوردی ما نیازمند ایجاد امید و پویایی است، افزود: وضع کردن برخی قوانین جدید و ترمیم بخشی از قوانین موجود، زمینه‌ای برای این فضا ایجاد خواهد کرد.

جوادی با بیان اینکه برخی قوانین مرتبط با آموزش و عملیات در صنعت هوانوردی نیازمند بازنگری است، توضیح داد: یکی از مهم‌ترین موضوع‌ها در این زمینه، قانون موجود درباره سن خلبان است. درحال‌حاضر برخی شرکت‌ها برای به کار گرفتن خلبانان جوان و حضور آنها در کلاس تایپ یک هواپیما و خلبان شدن در آن تایپ به بهانه بالاتر بودن سن فرد، جلوگیری می‌کنند اما همین شرکت‌ها، خلبانان بازنشسته را به کار می‌گیرند. 
این دوگانگی‌ها نیازمند بازنگری است.

او با تاکید بر اینکه فردی که مدرک خلبانی دارد، از نظر سازمان هواپیمایی، مدارک لازم برای کمک خلبان شدن در شرکت‌ها را دارد، ادامه داد: بسیاری از افراد سال‌ها قبل، مدارک رشته‌های مرتبط با هوانوردی را گرفته‌اند اما برای استخدام، راه به جایی نبرده‌اند و امروز که صنعت رو به توسعه گذاشته و سن این افراد بالاتر رفته، باید راهی باز شود که آنها به کار گرفته شوند.

آموزش هوانوردی؛ نیازمند اصلاحات
جوادی معتقد است درحال‌حاضر در زمینه هوانوردی عمومی، قوانین منسجم و جامعی نداریم و فقط برخی قوانین دست و پاگیر و خشک در این زمینه موجود است که جلوی اجرای فرآیند هوانوردی عمومی را گرفته است.

وی در این زمینه توضیح داد: باید فضا در این حوزه گسترده‌تر باشد و اکنون که مشکلات صنعت در حال کاهش است، می‌توان با توسعه این حوزه، بخشی از خلبانان کشور را در این بخش به کار گرفت.

این پژوهشگر هوانوردی با تاکید بر اینکه نظام آموزشی هوانوردی نیازمند اصلاح و ترمیم است، افزود: اگر روند فعلی را در آموزش و جذب خلبانان ادامه دهیم، در آینده با کمبود خلبان روبه‌رو خواهیم شد. اگرچه اکنون تعداد زیادی خلبان داریم اما در آینده، اینگونه نخواهد بود. 

درحال‌حاضر می‌بینیم که فرآیند آموزش خلبانی هر روز گران‌تر شده و به سمتی می‌رود که فقط افراد ثروتمند بتوانند وارد این حوزه شوند و همین، موجب محدود شدن تعداد افراد فعال در این بخش می‌شود.

وی معتقد است توجه به اقتصاد جامعه‌ای که صنعت قرار است در آن خدمات ارائه داده و نیروی کار خود را از آن بگیرد، باید در فرآیند آموزش در نظر گرفته شود. جوادی ادامه داد: درحال‌حاضر متقاضی خلبانی، بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان هزینه می‌کند و در نهایت هم مشخص نیست استخدام خواهد شد یا نه. این در حالی است که خانواده‌های کمی توان پرداخت چنین هزینه‌هایی را دارند. به گفته وی، با توجه به گران بودن آموزش‌های خلبانی، در آینده نه چندان دور، در زمینه خلبان با مشکل روبه‌رو خواهیم شد. 

جوادی در این زمینه توضیح داد: درحال‌حاضر شاهد این هستیم که بیشتر شرکت‌های هواپیمایی کشور با مشکل خلبان یکم پرواز (کاپیتان پرواز) روبه‌رو هستند یا خلبان یکم را از یکدیگر قرض می‌گیرند یا مجبورند از خارج، این افراد را به کار گیرند. این مشکلی است که اگر پیش‌تر برای آن فکری می‌شد قابل پیشگیری بود.

وی با اشاره به جای خالی استعدادیابی در صنعت هوانوردی گفت: راه‌اندازی برخی دانشگاه‌های علمی کاربردی در این حوزه مسئله‌ای است که به تازگی مشاهده می‌کنیم و سطح علمی این آموزشگاه‌ها باید بررسی شود، زیرا هوانوردی رشته‌ای تخصصی و حساس است.

به گفته او رشته‌های هوانوردی به‌ویژه خلبانی و مهمانداری، نیازی به تحصیلات دانشگاهی نداشته و فعالیت در آنها با داشتن مدرک مورد تایید سازمان هواپیمایی کفایت می‌کند. 

وی در این زمینه گفت: اگر قرار به آموزش‌های دانشگاهی است، باید دید چه نظام استعدادیابی یا کفایت‌گرایی برای جذب دانشجو در این زمینه وجود دارد؟ این از جمله مسائلی است که باید مورد بررسی و بازبینی سازمان هواپیمایی قرار گیرد. 

این کارشناس با تاکید بر اینکه در همه دنیا فرد می‌تواند تا ۶۵ سالگی پرواز کند، افزود: بنابراین گذاشتن محدودیت سنی برای استخدام خلبان، معنی ندارد. 

همچنین این مسئله که افراد برای خلبان شدن در یک تایپ، باید هزینه آموزش‌ها را به شرکت پرداخت کند، باید بازنگری شود؛ این هزینه‌ها می‌تواند بعد از بکارگیری فرد، از حقوق او به‌تدریج کاسته شود، نه اینکه کل هزینه در ابتدا یکجا از فرد گرفته شود. به گفته وی، با توجه به هزینه‌های بالای تحصیل در هوانوردی، باید قوانینی مصوب شود که از حقوق دانشجویان و علاقه‌مندان این حوزه دفاع کند.

اصلاح قوانین موجود پیش از افزودن قانون جدید
جوادی معتقد است با توجه به شرایط اقتصادی جامعه، قوانین جدید در بحث فروش بلیت، تغییر در نظام آموزشی و بخش‌های دیگر باید با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی جامعه وضع شود تا مورد استقبال مردم قرار گیرد. او همچنین معتقد است سازمان هواپیمایی به عنوان متولی صنعت هوانوردی کشور، باید مدیریت و نظارت لازم را بر شرکت‌های هواپیمایی، آموزشگاه‌ها و تمامی سامانه‌های فعال در هوانوردی کشور داشته باشد. برای تحقق این نظارت همه‌جانبه و برای عملکرد بهتر، او پیشنهاد می‌دهد سازمان هواپیمایی، مستقل از وزارت راه و شهرسازی و رئیس آن، در مقام معاونت ریاست‌جمهوری باشد. این پژوهشگر با بیان اینکه با توجه به درایت رئیس سازمان هواپیمایی، می‌توان به ایجاد تغییر در صنعت هوانوردی کشور امیدوار بود، افزود: البته به یادداشتن این نکته ضروری است که اگر مشکلات موجود را اصلاح نکرده باشیم و بخواهیم قوانین و شرایط جدیدی اضافه کنیم، وضعیت از آنچه هست، بدتر خواهد شد.

وقت جبران عقب‌ماندگی‌هاست
در کنار مسائل آموزشی و روندهای بکارگیری نیروی‌انسانی، روزآمد کردن رویه‌های فعالیت و استفاده از دانش روز دنیا، از دیگر مسائلی است که به گفته یکی از کارشناسان حمل‌ونقل هوایی، در روند اصلاحات صنعت هوانوردی باید مدنظر قرار گیرد.

وحید خادمی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» در واکنش به ابراز تمایل رئیس سازمان هواپیمایی به ایجاد تغییر در برخی قوانین هوانوردی کشور گفت: با توجه به اینکه بعد از سال‌ها تحریم، در زمینه هوانوردی از دنیا عقب مانده‌ایم، ایجاد هرگونه اصلاحات در رویه‌ها و قوانین صنعت هوانوردی که موجب حرکت این صنعت به سوی جهانی شدن باشد، امیدوارکننده است.

خادمی معتقد است زیرساخت‌های کهنه و قدیمی ما در صنعت هوانوردی، از موضوع‌های نیازمند اصلاحات است. او افزود: دوره آموزش‌های معلم و شاگردی رایج در کشور ما در دنیا گذشته است و درحال‌حاضر در همه کشورها، کارشناسان کاربلد و آشنا به علوم روز دنیا در صنعت هوانوردی از کشورهای مختلف به کار گرفته می‌شوند. این فعال صنعت هوانوردی با اشاره به پیشرو بودن ایران در سال‌های پیش از انقلاب در زمینه وارد کردن بوئینگ ۷۴۷ به کشور، یادآوری کرد: رشد کشورهای همسایه در حوزه هوانوردی را نباید به ثروت آنها نسبت داد، اگر آنها منابع نفتی دارند ما نیز منابع نفتی بیشتری داریم. در واقع ریشه مشکلات جای دیگری است.

او مخلوط شدن حوزه‌های هوانوردی، سیاست و گردشگری را از آسیب‌های صنعت هوانوردی دانست و افزود: همین مسئله موجب سیاسی شدن هوانوردی و گردشگری ما شده و به صنعت هوانوردی آسیب رسانده است. به باور این کارشناس، تمایز این مقوله‌ها از یکدیگر، از مسائلی است که باید در بازنگری قوانین مدنظر باشد. وی افزود: در این زمینه هرچه زودتر باید اصلاحات را آغاز کنیم، زیرا چند دهه درجا زده‌ایم و کشورهای دیگر به سرعت پیشرفت کرده‌اند و بازار گردشگری و هوانوردی که می‌توانست برای ایران درآمدزا باشد، به یغما برده‌اند.
خادمی همچنین معتقد است در اصلاح قوانین، باید شیوه‌نامه‌های جهانی و بین‌المللی حوزه هوانوردی به ویژه مسائل روز صنعت، مورد توجه این حوزه بین‌المللی قرار گیرد.