نقش مکمل تاکسی در حمل و نقل همگانی پایدار

سهم تاکسی در حمل و نقل شهری در وضعیت موجود حمل و نقل همگانی (مترو، اتوبوس و مینی بوس 33درصد و تاکسی و تاکسی ویژه 5/21 درصد در حمل و نقل شهری سهم دارند، امیدواریم طبق برنامه‌های افق 1404 سهم حمل و نقل همگانی به 100 درصد برسد و از تاکسی صرفا برای سفرهای ضروری استفاده شود.

به گزارش ایلنا، یکی از خصوصیات شهر با حمل و نقل همگانی پایدار، نقش تاکسی به عنوان مکمل سیستم حمل و نقل همگانی می­باشد که بیشتر به سفرهای ضروری اختصاص دارد. تاکسی در مسیرهایی که سیستم­های حمل و نقل همگانی امکان سرویس‌­دهی به آن را ندارد و یا برای سفرهای ضروری با تقاضای کم، می­‌تواند شیوه حمل و نقلی مناسبی به حساب بیاید. در قریب به اتفاق کلان­شهرهای کشورهای توسعه یافته دنیا، سهم تاکسی از سفرهای شهری به کمتر از 4 الی 5 درصد می­‌رسد.

نظر طرح جامع ابقا تاکسی های خطی با همین کمیت، حذف تاکسی های گردشی به طور کامل و تقویت تاکسی های ویژه (تلفنی، تاکسی پایانه ها و فرودگاه) است، در وضعیت موجود، تاکسی های گردشی نقش بسیار مهمی در تغذیه حمل و نقل همگانی دارد و از شبکه انعطاف پذیری که مورد استقبال شهروندان نیز قرار گرفته، برخوردار هستند. بنابراین به نظر می رسد حذف این گونه تاکسی­‌ها مطابق با پیشنهاد طرح جامع، باید مورد بازبینی قرار گیرد و تحقیق کارشناسی بیشتری روی آن انجام شود. همچنین حرکت از سمت تاکسی خطی به تاکسی ویژه نیز باید پس از تقویت حمل و نقل همگانی با پوشش بیشتر شبکه معابر و یکپارچگی آن با دیگر شیوه­های حمل و نقل صورت پذیرد.

برخی مسائل مانند که مدیریت شهری را وادار به ساماندهی وضعیت تاکسی ها نموده است عبارتند از سرگردانی تاکسی­ها در سطح شبکه، تردد تاکسی­های خالی جهت یافتن مسافر، ایجاد اصطکاک و تراکم ترافیک زائد در شبکه، تجاوز مسافران در حال شکار تاکسی تا خط دوم سواره­روهای تقاطع­های متراکم، ایجاد فشار یا استیصال و یا وسوسه در مدیریت­های حمل و نقل شهری در راستای ساماندهی ناخواسته مسافرکش­ها؛ سخت و زیان آور بودن شغل رانندگی تاکسی، غیرقابل اطمینان بودن ارائه خدمات تاکسی در شرایط خاص به ویژه روزهای برفی و بارانی وعدم امکان کنترل، نظارت و مدیریت ناوگان تاکسی گردشی از نظر زمان و چگونگی کارکرد و برنامه­‌ریزی برای بهبود آن.

به طور کلی  سه نوع تاکسی وجود دارد؛گردشگری، خطی سواری و ون اکنون در تهران 78857 دستگاه تاکسی فعال است که بیش از %90 آنها سواری هستند.

خودرو های ون نسبت به سایر تاکسی ها دارای مزایایی میباشند چون؛ کاهش مصرف سوخت به ازا مسافر - کیلومتر جابجا شده،کاهش تعداد ناوگان مورد نیاز در مقابل استفاده از تاکسی خطی سواری به علت افزایش ظرفیت و همچنین روانی جریان ترافیک در اثر کاهش تعداد تاکسی­ها، کاهش نسبی میزان کرایه سهولت در استفاده و ایجاد رفاه و راحتی بیشتر مسافران در مقایسه با تاکسیهای خطی سواری و مینی بوس.

چشم انداز و اهداف تاکسی در سند طرح جامع

5 هدف عمده برای تاکسی در افق سال 1404 در نظر گرفته شده است؛ همچون استانداردسازی نقش تاکسی در سیستم حمل و نقل،ایجاد سیستم یکپارچه تاکسیرانی،حذف پدیده مسافر بری شخصی، افزایش اعتماد به تاکسیرانی و سازگاری تاکسیرانی با محیط زیست.برای وصول به اهداف ارائه شده هفت راهکار میتوان داد که عبارتند از توسعه کمی و کیفی تاکسی­های رسمی(توسعه کمی تاکسی بر خلاف هدف اول طرح جامع می‌­باشد، زیرا باعث بیشتر شدن سهم این شیوه حمل نقلی در جابجایی مسافر می گردد)،توسعه مسیرها و ناوگان ون در تهران، افزایش راحتی مسافر درون تاکسی،افزایش مطلوبیت استاندارد تاکسی،افزایش مشارکت بخش خصوصی در تاکسیرانی، افزایش ایمنی تاکسی، کاهش آلایندگی ناوگان تاکسیرانی.

 سهم تاکسی در حمل و نقل شهری در وضعیت موجود حمل و نقل همگانی(مترو،اتوبوس و مینی بوس 33درصد و تاکسی و تاکسی ویژه 5/21 درصد در حمل و نقل شهری سهم دارند در حالیکه امیدواریم طبق برنامه های افق 1404 سهم حمل و نقل همگانی به 100 درصد برسد واز تاکسی صرفا برای سفرهای ضروری استفاده شود.

جایگزین کردن تاکسی­‌های سواری با ناوگان ون در خطوط پرتقاضا،جایگزین نمودن تاکسی­های ون با میدل باس در خطوط بسیار پرتقاضا (که ون جوابگو نیست)، کاهش دسترسی به تاکسی با حذف بعضی از خطوط تاکسی (که به موازات مترو و اتوبوس قرار دارند)،بالا بردن کیفی خدمات اتوبوسرانی وارتقای کمی خدمات اتوبوسرانی  جزو راهکارهایی که می‌توان از طریق آن به افق های 1404دست یافت.

 سهم انواع تاکسی بر اساس تحقیقات معاونت حمل و نقل به این شرح است: تاکسی خطی 70% ،تاکسی ویژه 10% و تاکسی گردشگری20% در حالی که شرکت مطالعات حمل و نقل و ترافیک امید دارد با سازماندهی تاکسی‌های گردشگری و خطی تا سال 1404 سهم  تاکسی خطی 60%،تاکسی ویژه 40% و گردشگری را به صفر برساند.

برای استفاده کمتر از تاکسی در خطوط کوتاه (مسیرهای کمتر  از 2 کیلومتر) اختصاص مسیرهای ویژه برای پیاده روی یا دوچرخه سواری ،برای استفاده کمتر از تاکسی های شخصی در خطوط متوسط (مسیرهای بین 2 تا 5 کیلو متر) می‌توان علاوه بر اختصاص خطوط ویژه دوچرخه سواری بقیه مسیرها را به تاکسی های خطی اختصاص داد، همچنین در خطوط بلند (بیشتر از 5 کیلومتر)در صورتی که تقاضا بالا باشد و شرایط کالبدی اجازه دهد این مسیرها به اتوبوس اختصاص داده شود.

ساماندهی مسافربرهای شخصی و شروع به فعالیت شرکت‌های خصوصی در سال 1386، ناوگان تاکسیرانی را با افزایش دو برابری ناوگان مواجه کرد، به طوری که تعداد ناوگان در حال حاضر به تعداد 78857 دستگاه رسیده است که با کاهش حجم تقاضای مسافران تاکسی­های خطی و متمایل شدن این حجم به قطار شهری، قطعاً توسعه کیفی ناوگان تاکسی­‌های خطی بر توسعه کمی آن برتری خواهد داشت. آنچه در مورد توسعه کمی ناوگان باید مورد نظر باشد، «ظرفیت­سنجی جهت اختصاص ناوگان»، در هر خط است.

کرایه تاکسی­ها از سایر انواع وسایل حمل و نقل همگانی (اتوبوس، تراموا، مترو و قطار شهری) بالاتر است تا افق 1404 تاکسی ها باید به «تاکسی مترهای دیجیتالی»  مجهز شوند و امکان پرداخت کرایه از طریق صدور قبض رایانه­‌ای و توسط کارتهای اعتباری مهیا شود.برای مدیریت بهتر کرایه ها می‌توان از راهکارهایی مانند یکپارچه­‌سازی سیستم پرداخت کرایه در حمل و نقل،تغییر شاخصه کرایه از نفر پیمایش به کیلومتر پیمایش،ارائه سیستم چند نرخی (بر مبنای مسیر، بر مبنای زمان و ...) استفاده کرد.

امید است تا سال 1404 تاکسی های خود مالک تحت نظر سازمان تاکسیرانی با شرکت های خصوصی باشند برای این کار تشکیل نهادی با عضویت ذی نفعان در حوزه تاکسی به منظور تصمیم سازی و تصمیم گیری در خصوص مسائل این حوزه نیاز است،علاوه بر این باید از سیستم های نوین جهت نظارت و کنترل عملکرد ناوگان تاکسی خطی استفاده نمود.

فراهم آوردن زیر ساختهایی همچون شبکه حمل و نقل همگانی یکپارچه جهت تغییر نقش تاکسی خطی از یک مد حمل و نقلی با سهم بالای جابجایی مسافر به سمت تعریف بین المللی آن در اولویت قرار داد.