مشکلات زمینی مانع حمل‌ونقل هوایی چابهار

گرفتاری‌های مربوط به تملک زمین و تعیین محدوده، ساخت فرودگاه چابهار را با مشکل روبه‌رو کرده است؛ فرودگاهی که ساخت آن چند سالی است در دستور کار قرار گرفته و یکی از بندهای مورد تاکید طرح توسعه سواحل مکران است.

بندر چابهار با توجه به همه مزیت‌های جغرافیایی که دارد و جایگاه ویژه‌ای به این بندر در حوزه‌های تجارت و گردشگری داده است، به دلیل مشکلات حمل‌ونقلی، آنطور که باید و شاید مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است.

بندر چابهار هنوز به شبکه ریلی کشور متصل نیست و درحال‌حاضر حمل‌ونقل هوایی مربوط به چابهار از فرودگاه نظامی کنارک در ۴۰ کیلومتری چابهار انجام می‌شود.

با توجه به اینکه نبود خط‌آهن و فرودگاه، در عمل بخش زیادی از ظرفیت‌های اقتصادی تنها بندر اقیانوسی کشور را بدون استفاده گذاشته است، در سال‌های اخیر تاکید ویژه‌ای روی ساخت فرودگاه در این منطقه‌شده و برای این کار، برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شده است اما به نظر می‌رسد مشکلاتی مانند تملک زمین، طرح را با تاخیر روبه‌رو کرده است.

به گزارش گسترش تجارت، درحال‌حاضر از ۵۴ فرودگاه که زیرنظر شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران فعالیت می‌کنند، حدود ۵۰ فرودگاه، غیراقتصادی عمل کرده و سودآور نیستند. بر همین اساس، به نظر می‌رسد ساخت فرودگاه‌های جدید در کشور، توجیه نداشته باشد اما در این زمینه استثناهایی نیز وجود دارد. به عنوان نمونه بندر چابهار با توجه به حجم بالای گردشگر و جایگاه مهمی که به عنوان منطقه آزاد تجاری در اقتصاد کشور دارد، نیازمند فرودگاه است.

بندر چابهار با توجه به موقعیت ممتاز جغرافیایی خود در حاشیه دریای عمان که آن را به آب‌های اقیانوس هند متصل می‌کند، برای بازرگانان و فعالان تجاری ایران و کشورهای همسایه اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌تواند مسیرهای ترانزیتی ایران و نیز برخی کشورهای منطقه را کوتاه‌تر کرده و از این راه، سود بالایی نصیب ایران و این کشورها کند.

با وجود این مزیت‌ها، چابهار هنوز نتوانسته از موقعیت جغرافیایی و جاذبه‌های گردشگری خود، سود چندانی نصیب اقتصاد منطقه و کشور کند و این به دلیل کامل نبودن نظام حمل‌ونقل ترکیبی این بندر است. چابهار هنوز از اتصال ریلی محروم است و فرودگاه نیز ندارد و درحال‌حاضر، ترددهای هوایی این منطقه از پایگاه دهم شکاری در منطقه نظامی کنارک انجام می‌شود؛ فرودگاهی نظامی که در ۴۰کیلومتری چابهار قرار داشته و فعالیت اصلی آن در زمینه ارائه خدمات به نظامیان است اما درحال‌حاضر به مسافران نیز خدمات می‌دهد.

با توجه به همین ضرورت‌ها و با در نظر گرفتن مزیت‌هایی که فرودگاه می‌تواند برای توسعه و پیشرفت منطقه آزاد چابهار داشته باشد، ساخت فرودگاه بین‌المللی منطقه آزاد چابهار، در دستور کار قرار گرفته است. در طرح توسعه سواحل مکران که توسعه سواحل جنوب شرق کشور از بندر جاسک تا بندر گواتر را شامل می‌شود، بر راه‌اندازی فرودگاه چابهار نیز تاکید شده است.

مشکلات تملک زمین

ساخت فرودگاه چابهار اوایل سال گذشته، مورد موافقت کارگروه امور فضای کشور قرار گرفت. این کارگروه متشکل از نمایندگان سازمان هواپیمایی کشوری، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و ستاد مشترک نیروهای مسلح وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است.

بر اساس آنچه مدیرکل فرودگاه‌های سیستان و بلوچستان درباره آخرین وضعیت ساخت فرودگاه چابهار می‌گوید، استعلام‌های لازم برای تملک زمین‌های مورد نیاز فرودگاه چابهار دریافت شده و مالکان آنها مشخص شده، با این حال هنوز زمینی به تملک شرکت فرودگاه‌ها درنیامده است، بنابراین انتخاب پیمانکار و گفت‌وگو با گروه‌های خارجی و داخلی برای ساخت فرودگاه، مربوط به پس از حل مشکل زمین و جانمایی فرودگاه می‌شود.

حسن اعرابی‌مقدم در گفت‌وگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی در بیان مشکلات ساخت فرودگاه چابهار توضیح داد: منطقه آزاد چابهار مدت زیادی است در تلاش برای ساخت فرودگاه در منطقه است اما به دلیل نظامی بودن منطقه تعیین‌شده، این اجازه صادر نشد. سال‌های طولانی است هر منطقه‌ای برای ساخت فرودگاه چابهارانتخاب می‌شود با مشکل روبه‌رو است و گفته می‌شود این منطقه نظامی است و جلوی ساخت فرودگاه گرفته می‌شود. او با تاکید بر اینکه استعلام برای زمین‌های مورد نیاز دریافت شده، تاکید کرد: هنوز زمین به ما واگذار نشده و فقط مشخص‌شده است. پس از واگذاری آن به شرکت فرودگاه‌ها تازه می‌توان برای ساخت فرودگاه برنامه‌ریزی کرد. آنطور که اعرابی‌مقدم می‌گوید، اداره کل فرودگاه‌های استان سیستان و بلوچستان و فرمانداری چابهار، در تلاش هستند هرچه زودتر زمین‌های مورد نیاز را به تملک شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران درآورند. به گفته مدیرکل فرودگاه‌های سیستان و بلوچستان، فرودگاه جدید چابهار در ۱۳ کیلومتری مرکز این شهر جانمایی شده و با فرودگاه دهم شکاری کنارک، بیش از ۶۰ کیلومتر فاصله دارد.

وی ادامه داد: مساحت زمین در نظر گرفته شده، ۲۵۰۰ هکتار است. اگرکارهای زمین انجام شود و به تملک شرکت فرودگاه‌ها درآید، بعد از آن مذاکره با گروه‌های خارجی و داخلی برای انتخاب پیمانکار آغاز خواهد شد. مدیرکل فرودگاه‌های استان سیستان و بلوچستان با تاکید بر اینکه راه‌اندازی فرودگاه جدید، یکی از ارکان توسعه این منطقه است، افزود: حمل‌ونقل ترکیبی مدنظر دولت و سیاست‌هایی که دنبال می‌شود به ساخت این فرودگاه بستگی دارد. همین حالا سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی داخلی و خارجی برای سفر به چابهار از فرودگاه نظامی کنارک در ۳۵کیلومتری این شهر استفاده می‌کنند.

او معتقد است ساخت این فرودگاه زمینه حضور سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را تسهیل می‌کند و از سوی دیگر، برقراری پروازهای کوتاه بین مناطق و شهرهای همجوار، رفاه حال ساکنان را به دنبال خواهد داشت. با راه‌اندازی فرودگاه جدید، به دلیل افزایش ورود سرمایه‌گذاران، زمینه برای توسعه و افزایش سرعت دیگر طرح‌های توسعه‌ای در بخش جاده و دریا نیز بیشتر فراهم می‌شود.

پیگیری مشکلات

با توجه به اهمیت راه‌اندازی فرودگاه مستقل در چابهار، این موضوع مورد توجه نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز قرار گرفته است.

علیم یارمحمدی، نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در این زمینه به «گسترش تجارت» گفت: در نشستی که به تازگی نمایندگان استان سیستان و بلوچستان با وزیر راه و شهرسازی داشتند، مشکلات فرودگاه چابهار مطرح شد و گزارشی درباره وضعیت تملک زمین از سوی مسئولان مربوط به وزیر ارائه شد.

یارمحمدی با تاکید بر اینکه حل کل مشکلات مربوط به تملک زمین، به وزارت راه و شهرسازی مربوط نمی‌شود، افزود: واگذاری بخشی از زمین‌ها مربوط به وزارت راه و شهرسازی و بخشی دیگر مربوط به منابع طبیعی است که در تملک این زمین‌ها مشکلی وجود ندارد اما بخشی از زمین‌ها که گفته می‌شود متعلق به بخش‌های نظامی یا افراد حقیقی است، باید ارزش‌شان برآورد شده و با پرداخت هزینه، به تملک فرودگاه درآید. مشکل اصلی فرودگاه چابهار در این بخش است اما این مشکلات به گونه‌ای نیست که اصل ساخت فرودگاه را زیرسوال ببرد.

به گفته این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، یکی دیگر از مشکلاتی که موجب طول کشیدن کار ساخت فرودگاه چابهار شده، آماده نبودن مطالعات و نقشه‌های فرودگاه بوده که درحال‌حاضر کار این بخش نیز به پایان رسیده است. یارمحمدی ادامه داد: بعد از تملک زمین‌ها، باید کار ارزش‌گذاری و مناقصه برای واگذاری فرودگاه به پیمانکاران انجام شود.

فرودگاه چابهار باید در محدوده منطقه آزاد باشد

عبدالرحیم کردی- مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار: پیش از جانمایی قرار بود فرودگاه در محدوده منطقه آزاد چابهار باشد اما بعد از جانمایی و مجوز کارگروه فضایی فرودگاه خارج از محدوده قرار گرفت و منطقه آزاد اگر بخواهد خارج از محدود خود فرودگاهی داشته باشد، برایش ۴ یا ۴۰ کیلومتر فرقی نمی‌کند و ما ترجیح می‌دهیم از همان فرودگاه فعلی که در ۴۵ کیلومتری منطقه آزاد قرار دارد، با انجام زیرساخت‌های جدید و در نظر گرفتن امکانات بیشتر استفاده کنیم. یکی از الزامات منطقه آزاد چابهار و نگرانی‌های جدی این منطقه مسئله فرودگاه در محدوده خود است و فرودگاهی که درحال‌حاضر در کنارک مورد استفاده قرار می‌گیرد در ۴۵ کیلومتری منطقه آزاد چابهار بوده و یک فرودگاه نظامی است.

از ۲ سال پیش پیگیری‌های جدی برای دریافت مجوز ایجاد یک فرودگاه بین‌المللی درون منطقه آزاد چابهار مدنظر قرار گرفت و در نهایت از سوی کارگروه فضایی مجوز یک فرودگاه بین‌المللی صادر شد اما بر اساس جانمایی انجام شده، این فرودگاه در ۴ کیلومتری خارج از محدوده منطقه آزاد قرار دارد.

فرودگاه جدیدی که قرار است در ۴ کیلومتری منطقه آزاد تاسیس شود، در محدوده منطقه آزاد نبوده و خارج از آن جانمایی شده است. بر این اساس متولی این فرودگاه منطقه آزاد چابهار نیست و مربوط به وزارت راه و شهرسازی و شرکت فرودگاه‌های کشور می‌شود که آنها نیز در حال پیشبرد کار هستند.

اگر منطقه آزاد چابهار درون محدوده خود فرودگاه نداشته باشد، بسیاری از کارکردهای منطقه معنا پیدا نمی‌کند. به دنبال این هستیم محدوده منطقه را توسعه دهیم تا محدوده‌ای که فرودگاه قرار دارد، درون منطقه آزاد تعریف شود. فرودگاه جدیدی که قرار است در ۴کیلومتری منطقه ساخته شود، همچنان در مرحله طراحی، انجام مطالعات و مسائل تملک است.