حضور کمرنگ خصوصی‌ها در صنعت ریلی

قرار است با حضور پررنگ‌تر بخش خصوصی در حوزه حمل و نقل ریلی، شاهد افزایش سهم این بخش در حمل و نقل باشیم. این موضوعی است که از مدت‌ها قبل مورد توجه قرار گرفته و هدف‌گذاری برای اجرایی شدن آن صورت گرفته است.

به گزارش تین‌نیوز، حضور کمرنگ خصوصی‌ها در صنعت ریلیگروه راه و مسکن: قرار است با حضور پررنگ‌تر بخش خصوصی در حوزه حمل و نقل ریلی، شاهد افزایش سهم این بخش در حمل و نقل باشیم. این موضوعی است که از مدت‌ها قبل مورد توجه قرار گرفته و هدف‌گذاری برای اجرایی شدن آن صورت گرفته است.

با این حال اگر یک نگاه کلی به وضعیت حضور بخش خصوصی در بخش ریلی کشور داشته باشیم، متوجه می‌شویم که هنوز بخش قابل توجهی از هدف‌گذاری‌های انجام شده، عملیاتی نشده و رنگ واقعیت به خود نگرفته‌اند. با گذشت بیش از یک دهه از آغاز خصوصی‌سازی در صنعت ریلی کشور، این مسئله در راه‌آهن کشور با موفقیت جدی همراه نبوده، چراکه به گفته فعالان بخش خصوصی، اعمال سیاست‌های نادرست موجب شده حمل‌ونقل ریلی نتواند سهم قابل توجهی از جابه‌جایی بار و مسافر کشور داشته باشد.

محقق نشدن برنامه دولت‌های متمادی برای خصوصی‌سازی صنعت ریلی، دولت یازدهم و دوازدهم را بر آن داشت برای تحقق این مسئله به‌طور جدی اقدام کرده و طرح تحول در ساختار حمل‌ونقل ریلی و شرکت راه‌آهن را تهیه کند. بخش خصوصی اگرچه قسمت‌هایی از طرح‌های پیش‌بینی شده مبنی بر حضور دولت در حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای و قطارهای پرسرعت را می‌پذیرد اما با بخشی که اجازه تشکیل شرکت‌های دولتی باری و مسافری از سوی راه‌آهن را می‌دهد، مخالفت است زیرا این کار، علاوه بر افزایش مسئولیت‌های تصدی‌گری دولت، آن را به رقیبی برای بخش خصوصی تبدیل می‌کند که از امکانات دولتی و قدرت بیشتری برخوردار است.

به گزارش تجارت آنلاین، اگرچه واگذاری بخش‌های مختلف راه‌آهن جمهوری اسلامی‌به بخش خصوصی از حدود سال‌های ۸۰ و ۸۱ به‌صورت رسمی‌آغاز شد و ۱۰ سال نیز ‌طول کشید، اما این واگذاری در بخش‌های مختلف همواره با اما و اگرهایی مواجه بوده است. برخی کارشناسان معتقدند که بخش‌های زیربنایی قابل واگذاری نیستند و اساسا بخشی از این واگذاری‌ها شتاب‌زده و بدون انجام بسترسازی‌های لازم بوده است، اما همین متخصصان می‌گویند واگذاری‌ها در بخشی از امور همچون تعمیر و نگهداری و خطوط، ناوگان و بخش علائم و ارتباطات بسیار موفق بوده است.

    سهم اندک حمل و نقل ریلی از حمل بار

در همین حال رییس انجمن صنفی حمل‌ونقل ریلی ایران با بیان اینکه انجمن از زمان شکل‌گیری خود توانسته رابطه مطلوبی با بخش حاکمیتی حمل‌ونقل ریلی برقرار کند. گفت: یکی از انتظارات بخش خصوصی در حوزه ریلی افزایش نرخ بازگشت سرمایه است. محمدرضا رجبی در گفتگو با صما گفت: اتخاذ تدابیر و سیاست‌های لازم در راستای تشویق صاحبان حمل‌ونقل ریلی به سرمایه‌گذاری در بخش بار و مسافر و تعامل و همکاری با انجمن‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط در جهت ارتقای بهره‌وری بخشی از وظایف انجمن به شمار می‌آید و در حال حاضر انجمن به دنبال افزایش حضور و مشارکت جدی‌تر در حوزه‌های تصمیم‌گیری است.

مدیرعامل رجا با اشاره به تشکیل جلسات مختلف با بخش‌های مختلف راه‌آهن در جهت پیگیری مسائل و مشکلات مربوط به شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی، گفت: بازنگری در بخش بار و مسافر تعرفه‌ها و مدیریت سطح فضای رقابتی از دیگر حوزه‌های است که نیازمند برنامه‌ریزی و بررسی است رجبی با در ادامه بابیان اینکه برای تعامل بخش خصوصی و حاکمیت قانونی خاص ریل تصویب‌شده است. گفت: حدود 13 سال پیش این قانون توسط مجلس برای دولت تصویب و ابلاغ‌شده بود. مسئول اجرای این قانون با عنوان قانون دسترسی به شبکه ریلی، شرکت راه‌آهن ایران بود؛ و در مفاد این قانون حدود و اختیارات بخش خصوصی دیده شده است.

رجبی در ادامه گفت: آیین‌نامه این قانون تا حدودی تهیه شده و قابلیت اجرایی دارد. البته عدم ارائه به‌موقع آیین‌نامه باعث شد که چالشی بین شرکت راه‌آهن و بخش خصوصی ایجاد شود. رییس انجمن صنفی حمل‌ونقل ریلی ایران با اشاره به اینکه تلاش بخش خصوصی این است که نقش اقتصادی خوبی در حمل‌ونقل راه‌آهن داشته باشد. خاطرنشان کرد: در این خصوص قطعاً یک استهکاک منافع بین بخش خصوصی و شرکت راه‌آهن وجود دارد. وحتی در برخی از حوزه‌های مشارکت بخش خصوصی مجبور به گذشت از درآمدهای خود شده است. وی در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر درآمد بخش خصوصی در برخی موارد مرتبط با نظام تعرفه درراه آهن صفر درصد است گفت: بازنگری در بخش تعرفه‌ها خصوصاً در امر فضای باری و مدیریت سطح فضای رقابتی از دیگر حوزه‌های است که نیازمند برنامه‌ریزی و بررسی سازمان ذی‌ربط است.

مدیرعامل رجا همچنین گفت: متاسفانه تاکنون آنطور که لازم بوده در بخش تحقق اهداف حمایتی موفق نبوده‌ایم. حضور شرکت‌های خصوصی در صنعت ریلی بسیار کم‌رنگ است و نیازمند حمایت افراد ذی‌ربط برای حضور صنعتگران بخش خصوصی است. رییس انجمن صنفی حمل‌ونقل ریلی ایران گفت: امروزه از 550 میلیون تن بار در کشور تنها 45 میلیون تن توسط ریل جابه‌جا می‌شود؛ که این رقم کمتر از ده درصد است. درحالی‌که در برنامه‌ها این پیش‌بینی بالای 25 درصد است و شرکت راه‌آهن به جد به دنبال افزایش این رقم است. به گفته رجبی برای دستیابی به اهداف ریلی و افزایش سهم آن در بخش بار و مسافر نیازمند همکاری بیشتر با مجلس و حمایت‌های آن هستیم.

    خصوصی‌سازی حمل و نقل ریلی با همکاری دولت

در همین ارتباط مجید بابایی، دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی در گفتگو با خبرنگار روزنامه «تجارت» گفت: خصوصی‌سازی در بخش ریلی کشور از سال ۱۳۸۴ و با تصویب قانون دسترسی آزاد به شبکه ریلی» به‌طور رسمی‌آغاز شد. با این حال خصوصی‌سازی، نیازمند همکاری کارآمد دولت و بخش خصوصی و این مسئله نیز در گرو برخی اصلاحات و حتی جراحی‌ها در بدنه ساختاری حمل‌ونقل ریلی است.

این فعال حوزه حمل و نقل ریلی ادامه داد: به برخی ناکارآمدی‌ها و رفتارهای غیربهره‌ور در راه‌آهن دولتی کشور و نیز با در نظر گرفتن تجربه موفق دیگر کشورها در توسعه مشارکت بخش خصوصی در حمل‌ونقل ریلی، انتقال مسئولیت‌های تصدی‌گری به بخش خصوصی در دستور کار قرار گرفت اما این خواسته منطقی، با گذشت سال‌ها هنوز به سرانجام مطلوب نرسیده و در طول این سال‌ها، یکی از مسائل مهمی‌که نقش جدی در کند شدن فرآیند خصوصی‌سازی داشته، همین اصلاح نشدن ساختار دولتی بخش ریلی بوده است.

بابایی توضیح داد: در عمل شاهد همان راه‌آهن دولتی پیش از دوران خصوصی‌سازی هستیم که بدون اینکه خود را با شرایط دوران جدید منطبق کند و بدون آنکه حضور بخش خصوصی را نه به‌عنوان یک پیمانکار بلکه به‌عنوان شریک تجاری خود بپذیرد، با همان قوانین و مقررات صلب دولتی و همان ساختار و فرآیندهای سنتی فعالیت می‌کند و همزمان با تقبل مسئولیت‌های حاکمیتی بخش ریلی، مدیریت بر شبکه زیربنایی و نقش تخصیص‌دهنده ظرفیت شبکه به بهره‌برداران خصوصی را نیز دارد. به گفته این کارشناس حمل‌ونقل ریلی، این مسئله در حوزه‌های مختلف مشکلاتی به دنبال داشته که از آن میان می‌توان به دخالت‌های دولت در قیمت‌گذاری تعرفه بخش مسافری، نبود سرعت عمل لازم دولت در شناورسازی حق دسترسی به شبکه براساس رفتار بازار، منسجم نبودن مدیران دولتی در مناطق راه‌آهن و اعمال سلیقه در برخورد با مسائل بخش خصوصی اشاره کرد.