◄ جای خالی راه‌آهن کرمانشاه در لجستیک بحران زلزله

پس از وقوع زلزله کرمانشاه در هفته گذشته و سرازیر شدن کمک‌های دولتی و مردمی به سمت غرب کشور انتظار این بود که عملیات امدادرسانی با برنامه‌ریزی‌های راهبردی‌تری انجام شود؛ اما ترافیک شدید جاده‌های منتهی به نقاط زلزله‌زده و در برخی موارد محدودیت در تردد خودروها مشکلاتی در این راه به وجود آورد.

پس از اتفاقات رخ داده در لجستیک حمل‌ونقل پس از بحران، این سوال مطرح شد که اگر تابه حال راه‌آهن به کرمانشاه رسیده بود، با توجه به مزایای رقابتی شبکه ریلی چه اقدامات عاجلی برای جلوگیری از آسیب بیشتر مردم می‌توانست صورت دهد؟ 

رضا دارایی، کارشناس لجستیک بحران در زمینه ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻧﺠﺎم‌ﺷﺪه در این خصوص گفت: اﻧﻮاعﺣﻮادث اﻋﻢ از روﻳﺪادﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ و روﻳﺪادﻫﺎی ﺣﺎﺻـﻞ از ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻤﻮاره در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ. وﻗـﻮع ﺣـﻮادث ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈـﺮه ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌـﻲ، ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻣﻮارد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ وﻗﻮع ﺑﺤـﺮان در ﺳـﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌـﻪ شود. از اﻳـﻦرو موضوع ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان بهﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻤﻲ-ﻛﺎرﺑﺮدی ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻣـﺮوزه ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ، ﺑﻪ آن ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺷﺪه‌اند.

دارایی با بیان این‌که در ﺑﺴﻴﺎری از ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ همچون کانادا و ژاپن همواره ﻣﺮاﻛﺰی ﺑﺮای اﺳﺘﻘﺮار فعالیت‌های ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان ﺑﻪ ﻧﺎم  «ﻣﺮﻛـﺰ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ بحران» وﺟﻮد دارند ﻛﻪ همه ﻣﺮاﺣﻞ و ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در اﻳﻦ ﻣﻜﺎنﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد، ادامه داد: موفقیت و ﭘﺎﻳﺪاری اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺮاﻛﺰ در ﮔﺮو اﻳﺠﺎد و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﺮش مسئولان اﻣﺮ ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان است. به نحوی که این موضوع صرفا در ﻣﺤﺪوده برنامه‌های ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻛﻮﺗﺎه‌ﻣﺪت ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎید در گستره‌ای وسیع‌تر و اﻓﻖ ﻃﻮﻻﻧﻲ به آن توجه ﺷﻮد.

این کارشناس لجستیک بحران در تعریف مدیریت بحران گفت: ﺑﺤـﺮان ﺣﺎدﺛـﻪ‌ای اﺳـﺖ ﻛـﻪ در اﺛـﺮ رﺧﺪادﻫﺎ و ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎی طبیعی ﺑﻪ‌ﻃﻮر ناﮔﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد می‌آﻳـﺪ و ﻣـﺸﻘﺖ و ﺳﺨﺘﻲ را ﺑﻪ ﻳﻚ مجموعه و ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺤﻤﻴل می‌ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﻃﺮف ﻛـﺮدن آن ﻧﻴـﺎز ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت اﺿﻄﺮاری، ﻓﻮری و ﻓﻮق‌اﻟﻌﺎده دارد که از مثابه این وقایع، به زلزله می‌توان اشاره کرد.

این کارشناس لجستیک بحران همچنین یکی از رکن‌های اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان موفق، چیزی که در حادثه اخیر در کشور ما وجود نداشت را ﻧﻴﺮوی اﻧﺴﺎﻧﻲ آﻣﻮزش‌دﻳﺪه و ﻛﺎرآﻣﺪ، ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ دﻗﻴﻖ و ﻣﻄﻤـﺌﻦ، ﺗﺠﻬﻴـﺰات و ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻟﺠـﺴﺘﻴﻚ ﻛﺎرآﻣﺪ ﺟﻬﺖ اﺟﺮای ﻳﻚ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﮔﺴﺘﺮده و ﻣﻨﺴﺠﻢ می‌داند و معتقد است که ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ، ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻠﻲ ﺑﺮای ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ لجستیک ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺑـﺮوز ﺑﺤـﺮان اﻣـﺮی ﻣﻬـﻢ اﺳﺖ.

دارایی گفت: از طرفی از این واقعیت نباید غافل بود که لجستیک بحران، علم جدیدی است که هنوز در کشور ما آموزش‌های لازم درمورد آن برای مقابله درست با حوادثی همچون زلزله داده نشده است. چراکه لجستیک بحران شامل برآورد میزان خسارات، تامین و برنامه ریزی برای مقابله با آسیب ایجادشده، حمل ونقل، نگهداری و توزیع کالاها، تجهیزات، خدمات و همه نیازهای آسیب دیدگان و تیم های امداد، هدایت عملیات در کمترین زمان ممکن و با روشی علمی و دقیق با مدیریتی دقیق برای به حداقل رساندن میزان خسارات و افزایش پایداری تیم‌های امدادرسان است که در کشور ما آموزش‌های لازم درباره آن داده نشده است.

دارایی ادامه داد:مدیران بحران باید از تخصص و هوشیاری، تجربه، درایت، توانایی پیش‌بینی و انعطاف‌پذیری برخوردار باشند. چراکه در مدیریت بحران داده‌های خام چندان کاربرد ندارد و نیازمند پردازش دانش و تبدیل آنها به اطلاعات هستیم.

نقش اساسی همه اشکال حمل‌ونقل در مدیریت بحران

علی فرامرزیان، مدیر طرح راه‌آهن کرمانشاه نیز در پاسخ به این سوال که اگر خط ریلی کرمانشاه در زمان وقوع زلزله راه می‌افتاد، چه تاثیری در مدیریت بهتر بحران داشت و دلایل عدم آماده‌سازی این امکان، پاسخ روشنی نداد و مرتبا یادآور می‌شد که گفتن یا نگفتن این موارد تاثیر خاصی بر اصل ماجرا یعنی وقوع زلزله نداشته است.

فرامرزیان اما بر این نکته که دسترسی به انواع شیوه‌های حمل‌ونقل در کنترل بحران و کمک به آسیب‌دیدگان احتمالی، نقش اساسی دارد تاکید کرد و گفت: البته که همه شیوه‌های حمل‌ونقل می‌توانند در کمک به آسیب‌دیدگان احتمالی نقش کمک‌رسان داشته باشند اما آغاز به‌کار خط آهن نقش ویژه‌ای در امدادرسانی زلزله ندارد.