گام‌های شمرده در مسیر توسعه ریلی مبتنی بر مدیریت انرژی

به گزارش صما، پانزدهم تیرماه سال 1389 بود که مقام معظم رهبری، سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف را تعیین و به روسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کردند. ایشان در بند 7 این ابلاغیه بر «صرفه‌جویی در مصرف انرژی با اعمال مجموعه‌ای متعادل از اقدامات قیمتی و غیرقیمتی به منظور کاهش مستمرشاخص شدت انرژی کشور به حداقل دو سوم میزان کنونی تا پایان برنامه پنجم توسعه و به حداقل یک دوم میزان کنونی تا پایان برنامه ششم توسعه» تاکید کردند.

به گزارش«صما»، مقام معظم رهبری بر این اساس سیاست‌های 9 گانه‌ای را اعلام کردند که اصلاح و تقویت ساختار حمل و نقل عمومی با تأکید بر راه‌آهن درون‌شهری و برون‌شهری به منظور فراهم کردن امکان استفاده سهل و ارزان از وسایل حمل و نقل عمومی، اولویت دادن به افزایش بهره‌وری در تولید، انتقال و مصرف انرژی در ایجاد ظرفیت‌های جدید تولید انرژی، انجام مطالعات جامع و یکپارچه سامانه انرژی کشور به منظور بهینه‌سازی عرضه و مصرف انرژی و پایش شاخص‌های کلان انرژی با ساز و کار مناسب از جمله آنها بوده است.

همچنین تدوین برنامه ملی بهره‌وری انرژی و اعمال سیاست‌های تشویقی نظیر حمایت مالی و فراهم کردن تسهیلات بانکی برای اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف و عرضه انرژی و شکل‌گیری نهادهای مردمی و خصوصی برای ارتقای کارایی انرژی، بازنگری و تصویب قوانین و مقررات مربوط به عرضه و مصرف انرژی، تدوین و اعمال استانداردهای اجباری ملی برای تولید و واردات همه وسایل و تجهیزات انرژی‌بر و تقویت نظام نظارت بر حسن اجرای آنها و الزام تولیدکنندگان به اصلاح فرآیندهای تولیدی انرژی‌بر سیاست‌های ابلاغی دیگر از سوی مقام معظم رهبری به شمار می‌رود.

افزایش بازدهی نیروگاه‌ها، متنوع‌سازی منابع تولید برق و افزایش سهم انرژی‌های تجدید‌پذیر و نوین، گسترش تولید برق از نیروگاه‌های تولید پراکنده، کوچک مقیاس و پر‌بازده برق و تولید همزمان برق و حرارت و بهبود روش‌های انتقال حامل‌های انرژی از جمله حداکثر‌سازی انتقال فرآورده‌های نفتی از طریق خط لوله و راه آهن، بخش‌های دیگر این سیاست‌ها را شامل می‌شوند.

با توجه به گذشت هفت سال از این ابلاغیه، ضروری است تا میزان تحقق و نحوه اجرایی شدن آن را در حوزه صنعت ریلی و راه‌آهن کشور بررسی کرده و نقاط قوت و همچنین موانع احتمالی برای عقب ماندن از این مسیر را به بحث بگذاریم.

برقی‌ کردن قطار ناحیه شمال در قراردادی با روس‌ها

در این زمینه یوسف گران پاشا، مدیرکل راه‌آهن شمال در گفتگو با خبرنگار «صما»، گفت: در راه‌آهن ناحیه شمال برای برقی کردن قطارها قدم برداشته شده است که این کار با توجه به ورود بار از قزاقستان و ترکمنستان به واسطه درگاه اینچه‌برون و همچنین بهره‌برداری بندر امیرآباد در نیمه دوم سال جاری موجب افزایش حجم بار تا حدود 5 تا 7 میلیون تن در سال می‌شود.

وی با یادآوری اینکه هم‌اکنون ظرفیت خط برای جابه‌جایی بار، 2.5 میلیون تن است، تصریح کرد: در راستای پیگیری برای برقی شدن خط، در حال انعقاد قراردادی با روس‌ها هستیم که به دنبال انجام این کار، همه دیزل‌هایی که با سوخت گازوئیل کار می‌کنند، جمع‌آوری می‌شوند.

گران پاشا در تکمیل توضیح خود اضافه کرد: برقی شدن راه‌آهن شمال یکی از اقدامات برای کاهش مصرف سوخت به شمار می‌رود زیرا دیزل‌ها بیشترین سوخت را مصرف می‌کنند.

افزودن یک خط باری به ایستگاه نکا

مدیرکل راه‌آهن شمال همچنین به اضافه شدن یک خط برای بارگیری گندم از سیلوی ایستگاه نکا اشاره کرد و توضیح داد: افزودن این خط موجب دو برابر شدن بارگیری از سیلوی گندم شده است و به این ترتیب موفق شدیم که حجم بار بیشتری را از طریق ریل حمل کرده و ماشین‌های داخل جاده را کاهش دهیم.

گران پاشا با اشاره به افزایش 200 درصدی حمل بار در راه شمال نسبت به سال 95، اظهار کرد: این افزایش بارگیری ریلی به معنای کاهش مصرف سوخت در جاده‌هاست که به طور عادی راه‌آهن یک هفتم آن را مصرف می‌کند.

وی از دیگر اقدامات انجام شده برای کاهش مصرف انرژی و اصلاح الگوی مصرف به استفاده از پنل خورشیدی در داخل برخی از ایستگاه‌ها اشاره کرد و افزود: همچنین اقداماتی در حوزه ساختمانی در داخل ایستگاه‌ها برای کاهش برق توسط همکاران‌مان انجام شده است.

جایگزینی ریل‌باس به جای قطارهای محلی

مدیرکل راه‌آهن شمال در حوزه جذب مسافر به استفاده از قطار نیز گفت: واگن‌ها را به جز قطار ساری به مشهد، عوض کرده‌ایم همچنین ریل‌باس جدید وارد ناوگان خود کرده و حتی ریل‌باس‌هایی را جایگزین قطارهای محلی فاقد سیستم تهویه مناسب کرده‌ایم که مورد استقبال مردم نیز قرار گرفته‌اند؛ همچنین یکسری از ناوگان‌های قدیمی و فرسوده را جمع‌آوری کرده و ناوگان نو جایگزین آنها کرده‌ایم.

در حوزه استفاده از توان تولیدی و تجهیزات داخلی نیز، مدیرکل راه‌آهن شمال (ساری) اظهار کرد: بر اساس سیاست‌گذاری راه‌آهن، در مرکز حدود 100 درصد خریدهایمان از تولیدات داخلی است و قطعات یدکی برای دیزل و واگن را نیز که در حیطه خرید شرکت‌هاست.

کاهش 7 برابری سوخت قطار نسبت به خودرو

علی خدایی دومین مدیرکلی است که پاسخگوی سئوالاتمان شد. وی به عنوان مدیرکل راه‌آهن منطقه شمال غرب کشور با بیان اینکه سیستم حمل و نقل ریلی از الگوهای حمل و نقلی است که فرمایش مقام معظم رهبری را به طور کامل اجابت می‌کند، تصریح کرد: کاهش 7 برابری مصرف سوخت، ایمنی بیش از 50 برابری، آلودگی کمتر از 50 برابری به ازای هر تن بار و کاهش فوق‌العاده اشغال سطح زمین از جمله مزایای حمل و نقل ریلی به شمار می‌رود.

خدایی در گفت‌وگو با خبرنگار«صما» با تاکید بر اینکه پارامتر کاهش 7 برابری سوخت قطار نسبت به خودرو ارتباط مستقیم با کاهش مصرف انرژی دارد، یادآور شد: علاوه بر این موارد، با تکیه بر فرمایش مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه باید سیاست مدیریت مصرف را در راس برنامه‌های اساسی و در سطوح مختلف اعمال کنیم، یکسری سیاست‌گذاری‌ها را در منطقه خود داشته‌ایم.

جایگزینی لامپ کم مصرف، ایجاد موتورخانه و گازسوز کردن

خدایی در ادامه به توضیح برخی از اقدامات انجام شده در حوزه تحت مدیریت خود پرداخت و اظهارکرد: با توجه به طول وسیع خط که شامل چهار استان قزوین، زنجان، آذربایجان غربی و نیمی از آذربایجان شرقی می‌شود و ایستگاه‌های بسیار زیاد موجود در منطقه راه‌آهن شمال غرب، مصرف برق بسیار قابل توجه است.

وی با یادآوری اینکه با هدف کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در مصرف انرژی، بخش قابل توجهی از اعتبارات سال جاری را در راستای اصلاح الگوی مصرف برق هزینه کرده‌اند، گفت: در این راستا از لامپ‌های کم مصرف و ال‌ای‌دی استفاده کرده‌ایم و قصد داریم تا پایان سال ایستگاه‌های باقی‌مانده را نیز به این لامپ‌ها مجهز کنیم.

مدیرکل راه‌آهن منطقه شمال غرب کشور استفاده از پنجره دوجداره برای کنترل سرمایش و گرمایش همه ساختمان‌های اداره کل، مدیریت مصرف انرژی در تامین و تولید سرمایش و گرمایش و نور ساختمان‌ها با استفاده از تاسیسات کنترلی اتوماتیک در موتورخانه‌ها، استفاده از منابع خورشیدی در برخی از ایستگاه‌های طول خط به صورت پایلوت و برنامه‌ریزی برای گسترش آن و جایگزینی گاز به جای نفت برای گرمایش ایستگاه‌های طول خط را از جمله اقدامات انجام شده عنوان کرد.

بهره‌برداری از پروژه دو خطه شدن مسیر تا پایان سال

خدایی در توضیح اقدامات انجام شده در حوزه اصلاح و تقویت ساختار حمل و نقل ریلی در منطقه تحت مدیریت خود نیز توضیح داد: از 519 کیلومتر ابلاغی در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در راستای ارتقای خدمات ریلی، 315 کیلومتر از تهران تا زنجان در حوزه ادارات کل شمال غرب و تهران قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه از این میزان حدود 170 کیلومتر در حوزه کاری منطقه شمال غرب و مابقی در حوزه اداره کل تهران قرار دارد، تصریح کرد: در این 170 کیلومتر تحت مدیریت خود در حال دو خطه کردن مسیر هستیم که تا پایان سال به بهره‌برداری خواهد رسید.

این مقام مسئول در توضیح مزیت‌های دو خطه شدن این مسیر 170 کیلومتری، اظهار کرد: ایجاد خط دوم در کنار خط قدیمی موجب افزایش ظرفیت برای قطارها و مسیر و افزایش سرعت و ایمنی قطارها می‌شود.

برقی شدن منطقه پس از پروژه شمال

نکته دیگری که خدایی به آن اشاره کرد، مسئله برقی کردن خط منطقه شمال غرب کشور است: برقی کردن خط شمال غرب کشور در برنامه‌های راه‌آهن است که پس از محور شمال که قرارداد برقی کردن آن بسته شده است، محور شمال غرب نیز برقی خواهد شد.

اینکه چه برنامه‌های رفاهی برای جذب مسافر به استفاده از قطار برای سفر دارند، سئوال دیگری است که مدیرکل راه‌آهن منطقه شمال غرب کشور به آن پاسخ داد: روزانه 4 قطار حومه‌ای از قزوین به تهران داریم که برای ترغیب استفاده مسافران حرکت این قطارها را نسبت به سایر قطارها اولویت داده‌ایم تا مردم سفر به موقعی را به تهران و در مسیر برگشت فقط با سه هزار تومان داشته باشند.

نکته دیگری که به آن پرداخته شد مسئله میزان استفاده از تولیدات داخلی است. وی با یادآوری اینکه راه‌آهن عهده‌دار حیطه حاکمیتی حمل و نقل ریلی است و همه واگن‌های مسافری و باری را به بخش خصوصی واگذار کرده‌ است و آنها به دنبال خرید واگن و دیزل هستند، اظهار کرد: با این حال ما در راستای حمایت از تولید داخلی از برزین‌های (اتوبوس‌های خطی) و قطارهای حومه‌ای تولید داخل و همچنین واگن‌های باری داخلی استفاده می‌کنیم.

541 کیلومتر راه‌آهن دو خطه در شمال شرق

همچنین فرشاد زادخور، مدیرکل راه‌آهن شمال شرق یک نیز در گفتگو با خبرنگار «صما» با اشاره به ظرفیت ریلی منطقه تحت مدیریت خود، گفت: راه‌آهن شمال شرق کشور، مجموعه‌ای شامل 541 کیلومتر راه‌آهن دو خطه اصلی است که در حقیقت هزار و 82 کیلومتر را در بر می‌گیرد، همچنین بیش از 180 کیلومتر نیز خطوط تجاری داریم.

وی با بیان اینکه حدود 10 درصد شبکه کل کشور در حوزه شمال شرق کشور تعریف می‌شود، اظهار کرد: حدود یک چهارم حمل و نقل مسافربری کشور در حوزه راه‌آهن شمال شرق اتفاق می‌افتد به گونه‌ای که روزانه بیش از 80 رام قطار مسافری در مسیر تهران- مشهد تردد می‌کند که قرارگیری بیش از 65 درصد مسیر راه‌آهن تهران- مشهد در حوزه سرزمینی این منطقه، وظایف ما سنگین‌تر است.

تردد روزانه 30 هزار مسافر ریلی معادل تردد 900 دستگاه اتوبوس

زادخور با اشاره به بستر ایجاد شده، خبر از تردد روزانه حدود 30 هزار مسافر با قطار داد و گفت: عملکرد حمل و نقلی ما با تردد روزانه 30 هزار مسافر در مسیر تهران- مشهد، برابر با تردد 900 دستگاه اتوبوس در روز می‌شود که با توجه به یک هفتم بودن مصرف انرژی در حوزه بار و مسافر در ریل، این خود صرفه‌جویی در هزینه‌ها و انرژی به شمار می‌رود.

وی همچنین به عملکرد راه‌آهن منطقه در حوزه حمل بار ریلی نیز گریز زد و افزود: روزانه بیش از 30 هزار تن بار جابه‌جا می‌شود که معادل فعالیت 800 دستگاه تریلر می‌شود که در مجموع فعالیت راه‌آهن منطقه شمال شرق کشور به اندازه هزار و 700 دستگاه ماشین سنگین شامل اتوبوس و تریلر در روز است.

مدیرکل راه‌آهن شمال شرق کشور در ادامه به بخش دیگری از اقدامات مجموعه خود اشاره و تصویب کرد: از ظرفیت‌های گپ شبکه برای توسعه حمل و نقل مسافری و باری با رویکرد حمل بار ترانزیت استفاده کرده‌ایم هدوی خود را از نیم ساعت به 10 تا 15 دقیقه کاهش داده‌ایم که این امر ظرفیت شبکه را به دو تا سه برابر افزایش داده است.

حذف گذرگاه‌های هم‌سطح با هدف افزایش ایمنی و سرعت

وی در تکمیل توضیحات خود اضافه کرد: اقدام به حذف گذرگاه‌های هم سطح کرده‌ایم و آنها را به 4 دستگاه رسانده‌ایم که تا آخر سال به یک دستگاه کاهش داده و در پایان سال 97 نیز جشن حذف گذرگاه هم سطح را می‌گیریم که ایمنی و سرعت را افزایش می‌دهد.

به گفته زادخور برنامه افزایش 30 درصدی قطارهای باری را در دستور کار دارند که موجب افزایش 30 درصدی راندمان حمل و نقل باری می شود که در مدیریت مصارف انرژی هم تاثیرگذار است زیرا لوکوموتیوها در زمان توقف نیز سوخت مصرف می‌کنند که اگر زمان حمل و نقل را کوتاه کنیم در مصرف انرژی تاثیر می‌گذارد.