حمل‌ونقل ریلی، پیشران توسعه اقتصادی

این نماینده مجلس می گوید: در حوزه حمل ونقل ریلی بسیار عقب هستیم، چرا که هنوز هیچ یک از خطوط کشورمان ازنعمت سوخت برقی بهره مند نشده است. ازسوی دیگر واگن‌ها و کشنده‌ها فرسوده هستند وحتی ازرده خارج شده‌اند.

به گزارش تجارت آنلاین،  قطاربه عنوان یکی از«ارزان‌ترین» و«ایمن‌ترین» وسایل حمل و نقل بین شهری به حساب می‌آید،کشور ما از 80 سال گذشته از نعمت صنعت ریلی برخوردار بوده است.

ساخت خطوط ریلی در کشور پهناورمان گام بلندی درصنعت گردشگری برای جابه جایی آسان تر مسافر،کاهش تلفات جاده ای براثرحوادث خودرویی،سرعت بخشیدن به جابه جایی کالای داخلی و خارجی محسوب می‌شود، به همین منظورتمام دولت‌ها درتوسعه این صنعت حمل و نقل تلاش‌هایی را انجام داده‌اند،اما ازهمان روزهای نخست که این صنعت در کشورمان مورد بهره برداری قرارگرفته باهزینه بالا برای زیرساخت‌های صنعت ریلی مواجه بوده است، به طوری که مساحت ریلی کشورباید طبق برنامه چهارم توسعه که تا سال 1404 تعریف شده است به 25 هزار کیلومترریل برسد، اما درحال حاضر ریل موجود درکشور از13 هزار کیلومترمساحت برخورداراست وبرای رسیدن به این چشم انداز باید سالانه به طورمیانگین یک هزارکیلومترریل ساخته شود که درحال حاضرتوان 200کیلومترساخت ریلی درکشور وجود دارد، درگزارش پیش رونگاهی به این صنعت حمل ونقل می‌اندازیم ونظرتعدادی ازاعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی‌را جویا می‌شویم:

آمارها چه می‌گوید

طبق آمارها در حال حاضر بیش از 13 هزار کیلومتر شبکه ریلی در کشور وجود دارد و راه آهن جمهوری اسلامی‌ایران در پایان سال 1394 حدود9215 نفر پرسنل داشته است. این شرکت علاوه بر مسئولیت بهره‌برداری از خطوط، مسئول حفظ، نگهداری و تعمیر خطوط نیز است.ایستگاه‌های بین‌المللی راه آهن کشور؛ اهواز، سهلان، تبریز، جلفا، نیک پسندی، مهرآباد، تهران، اصفهان، بندرعباس و سرخس است، آخرین آمارهای منتشر شده مربوط به سال 94 در حوزه مسافروباربه این شکل است، دراین سال 24 میلیون و 500 هزارنفربا قطار در کشور مسافرت کرده‌اند و بیش از 35 میلیون تن بار از نقاط گوناگون کشور از طریق خطوط ریلی جابه جا شده است.طبق تحقیقات خبرنگار«تجارت» خطوط احداث شده (اصلی و فرعی) پس از انقلاب اسلامی‌ بیش از 35 خط است، که طول خط ریلی فرعی404 کیلومتر، طول خط اصلی یک هزار و734 کیلومتر و طول محور‌های جدید نزدیک به 3هزارو400 کیلومتر است، که در مجموع بیش از 5 هزار و 500 کیلومتر ریل سازی صورت گرفته است، البته این حجم ریل سازی به جزمحدوده ایستگاهی است.طبق تحقیقات خبرنگار«تجارت» خطوط اصلی احداث شده قبل از انقلاب اسلامی‌تنها 12 خط و در مجموع طول ساخت ریلی کشور 4565 کیلومتر بوده که طولانی‌ترین خط با مساحت 928 کیلومتر در محور تهران_ بندر امام و کوتاه‌ترین خط ریلی قبل از انقلاب 80 کیلومتر در محور زرند- کرمان ساخته شده بود.در حال حاضر ۴۵درصد از ظرفیت ناوگان ریلی کشور به مسیر پرتردد ریلی تهران- مشهد اختصاص یافته است و روزانه ۲۵ تا۲۸ هزار نفر در مسیر ریلی تهران- مشهد تردد دارند.

8سال دیگر به چشم انداز راه آهن می‌رسیم

حمل و نقل ریلی بر اساس سند چشم انداز باید به ۱۸ درصد برسد، اما این سهم در حال حاضر فقط ۸ درصد است. اگر چه از نظر تخصصی توان ساخت هزارکیلومتر راه آهن درسال وجود دارد،اما برای ساخت هر کیلومتر راه آهن بیش از ۳ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که با توجه به این رقم بسیار سنگین ومحدودیت بودجه دولتی امکان تامین اعتبار برای این حجم ساخت ریل وجود ندارد.۷ هزار و۵۰۰ کیلومترراه آهن درکشوردردست احداث است که در سال جاری ۲۵۰ کیلومترآن به بهره برداری می‌رسد.سرعت حرکت قطارها درکشور پایین است وقابل رقابت با سایر حوزه‌های حمل و نقل نیست. درحال حاضرسرعت حرکت قطارها بالای ۲۵۰ کیلومتر درساعت است، اما درکشورما خط جدید درحال ساخت کرج-هشتگرد سرعت ۹۰ کیلومتردرساعت طراحی شده است که قطعا مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. مقایسه شاخص‌های مهم حمل ونقل نظیر نسبت طول خطوط به مساحت و جمعیت، نسبت تعداد لوکوموتیو به طول خطوط و نسبت واگن به جمعیت در۱۶ کشورمهم منطقه شامل کشورهای همسایه،خاورمیانه، آسیای میانه و حوزه قفقاز نشان می‌دهد ایران از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.میانگین ۱۶ کشورمنطقه رقم ۱۹۵ را به خود اختصاص داده که ایران با میانگین ۱۰۳ در ردیف نهم قرار دارد، قزاقستان دارای میانگین ۹۲۸ وعربستان میانگین ۳۹ را داراست که بیشترین و کمترین رقم در این مورد هستند. اما اغلب کشورهای آسیای میانه و حوزه قفقاز به همراه ترکیه و سوریه دارای موقعیت بهتری نسبت به ایران هستند.بر اساس سند چشم انداز تا سال ۱۴۰۴ باید دارای ۲۵ هزار کیلومتر خط ریلی باشیم که برای تحقق این هدف باید سالانه هزار کیلومتر خط ریلی احداث شود، اما متوسط توان ساخت درحال حاضر2۰۰ کیلومتربیشتر نیست.ازسال۱۹۰۳ تا امروز فناوری برقی وارد سیستم حمل و نقل شده وقطارهای با سرعت بالا ساخته شده است و بیش از۵۰ سال است که سرعت قطارها در برخی کشورها به۲۵۰ کیلومتر درساعت افزایش یافته است ودرحال حاضر کشوری نظیر چین درحال ساخت ۱۵هزارکیلومتر خط آهن با سرعت ۲۵۰کیلومتر درساعت است.هزینه ساخت هر کیلومتر با سرعت بالای۲۵۰ کیلومتردرساعت تقریبا ۱۵میلیون دلار می‌شود، درحالی که درایران خط پرسرعت نداریم واین سرمایه گذاری بدون کمک دولت وبخش خصوصی و سرمایه گذاری بانک‌ها امکان پذیرنیست.

باید بخش خصوصی وارد کار شود

برای اینکه وضعیت ریلی کشوررا بیشتر بررسی کنیم، به سراغ تعدادی ازنمایندگان مجلس شورای اسلامی‌رفته‌ایم،«صدیف بدری» نماینده شهر اردبیل که درکمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی‌مشغول به کاراست، در این باره به خبرنگار«تجارت»می‌گوید:« راه آهن یکی ازمهم‌ترین وسایل حمل ونقل کالا و مسافراست که درکشورهای پیشرفته بسیار مورد استفاده قرارمی‌گیرد،کشور ما نیز از این حمل و نقل نزدیک به 80 سال است که بهره مند شده وبعد ازپیروزی انقلاب اسلامی‌اقدامات بسیار خوبی صورت گرفته است و در سند برنامه توسعه چهارم، پنجم و ششم اقدامات مناسبی درنظر گرفته شده است، اما متاسفانه در اجرای برنامه چهارم که چشم انداز راه آهن مشخص شده است بسیار عقب هستیم و برای جبران این عقب ماندگی سالانه بیش از یک هزار کیلومتر راه آهن باید ساخته شود که این حجم ریل کشی بسیار بالاست و در حال حاضر توان این مساحت ساخت ریلی در کشور وجود ندارد.»این نماینده مجلس شورای اسلامی‌در ادامه می‌افزاید:« در سال جاری اعتبار خوبی برای فعالیت عمرانی ریلی کشور در بودجه در نظر گرفته‌ایم، اما 90 درصد بودجه کشور در حوزه‌امورات جاری دولت هزینه می‌شود و تنها 10 درصد بودجه صرف فعالیت‌های عمرانی کشور می‌شود که این 10 درصد نیز برای انبوهی از فعالیت‌های عمرانی در نظر گرفته می‌شود. از سوی دیگر در حوزه ریل گذاری به دلیل بالا بودن هزینه ساخت اعتبار بسیار زیادی را می‌طلبد.»او در پاسخ به سوال خبرنگار «تجارت» درباره اینکه در حال حاضر چه راهکاری وجود دارد که به سند چشم انداز ریلی کشور برسیم؟ می‌گوید:« ساخت راه آهن و ریل گذاری نیازمند اعتبار بسیار زیاد است و درآمد زایی آن در بلند مدت اتفاق می‌افتد، به همین دلیل دولت‌ها توان اجرای تمام قسمت‌های ریل گذاری و توسعه راه آهن را ندارند، به همین منظور طبق اصل 44 (خصوصی سازی) باید از بخش خصوصی استفاده شود، یعنی به شکل مشارکت در ساخت از بخش خصوصی کمک گرفت وحتی در این حوزه می‌توان از سرمایه گذاری کشورهای دیگر استفاده کرد، به این شکل که بخش خصوصی وارد کار شود و به جای هزینه ای که برای ریل گذاری و توسعه راه آهن انجام می‌دهد درآمد بهره برداری در مدت زمان مشخص را در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم.»به گفته این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی‌جابه جایی کالا از سوی راه آهن برای صادرات داخلی و خارجی بسیار به صرفه است، ارزان بودن هزینه انتقال کالا و ایمن بودن جابه جایی کالا باعث به وجود آمدن درآمد برای شرکت راه آهن و رضایت بازرگانان و از سوی دیگر ایجاد اشتغال ثابت می‌شود.»وی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار ما درباره اینکه شرکت راه آهن کشورمان چند درصد از حجم جابه جایی کالا و مسافر را برعهده دارد؟ می‌گوید:« درحال حاضر 11 درصد حجم جابه جایی مسافر و کالای کشور از سوی شرکت راه آهن صورت می‌گیرد، طبق برنامه چهارم که چشم انداز راه آهن ترسیم شده است باید 25تا30 درصد حجم جابه جایی کالا و مسافر از سوی شرکت راه آهن صورت بگیرد، که متاسفانه هنوز در حوزه ساخت ریل که در برنامه چهارم توسعه گنجاند شده محقق نشده است.» این نمایند مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی‌می‌گوید:« خط راه آهن اردبیل بیش از 12 سال است که کار ساخت آن آغاز شده‌اما هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته و در حال حاضر پیشرفت 45 درصدی داشته است.»

سالانه 10درصد به خطوط ریلی کشور اضافه می‌شود

«سید احسن علوی» رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی‌نیز در این باره به خبرنگار «تجارت» می‌گوید:« براساس زمان و امکانات بعد از پیروی انقلاب اسلامی‌در توسعه شبکه ریلی کشور بسیار خوب پیش رفته‌ایم و پاسخگوی نیاز جابه جایی مسافر و کالا تا حدی بوده‌ایم، چرا که با وجود جنگ تحمیلی، رشد جمعیت و تحریم‌ها اقدامات خوبی انجام شده است، اما در حال حاضر نزدیک به 90 درصد جابه جایی مسافر و کالا در کشور ما به شکل جاده ای انجام می‌پذیرد که باید با توسعه راه آهن درصد تردد جاده ای کشور را کاهش دهیم.»رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی‌می‌افزاید:« سالانه حدود یک هزار و 500 کیلومتر باید ریل گذاری در کشور انجام شود که متاسفانه در این حوزه زیر ساختی بسیار عقب هستیم چرا که در حال حاضر سالانه بین 150 تا200 کیلومتر ریل گذاری انجام می‌شود، یعنی نزدیک به 10 درصد از برنامه چهارم توسعه در سال محقق می‌شود.»«علوی» درپاسخ به سوال خبرنگار «تجارت» درباره اینکه کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی‌چه برنامه ای برای کمبود بودجه ساخت ریل گذاری انجام داده است؟ می‌گوید:« اعضای کمیسیون تمامی‌تلاش شان را انجام داده‌اند تا اعتبارات عمران شرکت راه آهن را افزایش دهند و از سوی دیگر جلسات گوناگونی با حضور مسئولان شرکت راه آهن، مسئولان دیوان محاسبات، ادارات گمرک، وزارت نفت و دیگر نهاد‌ها برگزار کرده‌ایم تا بتوانیم طلب شرکت راه آهن را از برخی نهادهای دولتی دریافت کنیم که خوشبختانه در این جلسات توانستیم اعتبارات خوبی را برای شرکت راه آهن به دست آوریم، حتی بدهی گمرک ووزارت نفت به شرکت راه آهن (حدود 900 میلیارد تومان )دریافت شده است،البته بخشی از این بدهی به خزانه دولت رفته است که درحال رایزنی با آقای نوبخت رئیس سازمان برنامه وبودجه هستیم تا بدهی نهادها به شرکت راه آهن که به حساب خزارنه واریز شده به حساب شرکت راه آهن بازگردانده شود.»این نماینده مجلس شورای اسلامی‌در ادامه صحبت‌هایش می‌افزاید:« در حوزه حمل ونقل ریلی بسیار عقب هستیم، چرا که هنوز هیچ یک از خطوط کشورمان ازنعمت سوخت برقی بهره مند نشده است و باید در کنار توسعه راه آهن به وضعیت محیط زیست نیز توجه داشته باشیم وازسوی دیگرواگن‌ها و کشنده‌ها فرسوده هستند وحتی ازرده خارج شده‌اند که تجهیز کردن آنها نیازمند اعتبار بسیار زیاد است، بنابراین جا دارد دولت با همکاری مجلس شورای اسلامی‌بستری را برای ورود بخش خصوصی مهیا کند تا به سهولت بخش خصوصی وارد کار شود و اقدام به توسعه و بازسازی حمل و نقل ریلی کشور کند،البته این مشکلات در حمل و نقل هوایی هم وجود دارد گاهی اوقات هواپیماهای شرکت‌های هوایی کشورمان بیش ازحد مجازپرواز می‌کنند که باعث به وجود آمدن حوادث هوایی می‌شوند.»او درپاسخ به سوال خبرنگار «تجارت» درباره اینکه کشورچین به تازگی اعلام کرده است قصد دارد با هزینه دولت چین در کشورهایی که جاده ابریشم از آن‌ها عبور می‌کند خطوط ریلی بسازد و تمامی‌کشورهایی که جاده ابریشم از آن ‌ها عبور می‌کند را به خطوط ریلی بین الملل متصل کند، کشورمان ازاین ایده چینی‌ها استقبال کرده است؟ می‌گوید:« کشور مان از سرمایه گذاری خارجی درحوزه زیرساخت‌ها استقبال می‌کند، البته درداخل کشورمان شرکت‌های بخش خصوصی بسیاری وجود ندارد و ما ازلحاظ علمی‌وفنی کمبودی نداریم وتنها به دنبال سرمایه گذارهستیم، چند ماه پیش به همراه آخوندی وزیر راه و شهرسازی به کشورچین سفر داشتیم و در جلساتی که با چینی‌ها داشتیم موضوع سرمایه گذاری در راه‌اندازی خطوط ریلی مطرح شد، اما به دلیل مشکلات بانکی نتوانستیم آن طور که باید سرمایه گذاران چینی را جذب کنیم. درحال حاضر کارشناسان در تلاش برای برطرف کردن این مشکلات هستند تا از همکاری چینی‌ها در حوزه حمل و نقل ریلی بهره مند شویم این نماینده مجلس شورای اسلامی‌ می‌افزاید:« با راه‌اندازی خط راه آهن تهران- ساوه-همدان- سنندج حجم جابه جایی کالا ومسافرازطریق خطوط ریلی بالا خواهد رفت و به چند هزار خطوط ریلی کشور اضافه خواهد شد.»