◄ کلید پیشرفت صنعت ریلی بهره‌وری درست است

خبر تأمین اعتبار برای فاینانس خارجی پروژه قطار سریع‌السیر اصفهان- تهران از کشور چین، به‌عنوان یکی از پرترددترین خطوط ریلی کشور از مهم‌ترین رویدادهای روزهای اخیر بوده است. راه‌اندازی این خط در آینده‌ای بسیار نزدیک و به‌عنوان دومین خط اقتصادی کشور، با تاکیدات زیادی از سوی مسئولان همراه بوده است. توسعه کریدورها و خطوط اصلی ریلی ایران علاوه‌بر ایجاد امنیت و آرامش بیشتر و حفظ محیط زیست در استفاده از حمل‌ونقل باری و مسافری، به‌عنوان یکی از مسیرهای ترانزیتی مهم جهان نیز مطرح است. بنابه وعده‌های وزیر راه و شهرسازی نیز، حمل‌ونقل ریلی در آینده‌ای نزدیک مهم‌ترین شکل حمل‌ونقل درون و برون‌شهری در کشور خواهد بود که به‌نظر ایشان این نوع شبکه حمل‌ونقلی می‌تواند به‌عنوان کانون اصلی فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیز مطرح باشد.

درواقع با تغییر چهره ریلی کشور بخش زیادی از مسافرانی که از آزادراه‌ها سفر می‌کنند به سمت استفاده از حمل‌و نقل ریلی هدایت می‌شوند اما برای افزایش بهره‌وری از حمل‌ونقل ریلی، لازم است که به فراهم‌آوری امکانات مربوط به آن توجه داشته باشیم، زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم و از خطوط موجود نیز به درستی نگهداری کنیم. امروزه خطوط ریلی کشور در مرزهای شرقی، غربی، شمالی و جنوبی به هزار و 800 کیلومتر می‌رسد که برای تحلیل وضعیت آنها یا تدوین یک برنامه راهبردی، گام اول شناسایی و تحلیل این تهدید و فرصت‌ها و قوت و ضعف‌ها است.

از نقاط قوت صنعت ریلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- پایین‌تر بودن هزینه حمل ریلی بار و مسافر در مقایسه با جاده

- ایمنی بالاتر در مقایسه با جاده (حداقل 5 برابر بهتر در مقیاس نرم بین المللی

- مصرف انرژی کمتر در بخش بار به ازای حمل برابر با جاده بین 2 الی 5 برابر کمتر

- امکان افزایش سرعت قطارهای مسافری در مقایسه با ناوگان جاده‌ای در صورت سرمایه گذاری

- اتصال شبکه ریلی به بخش عمده‌ای از مراکز اصلی تولید و جذب بار و مسافر داخلی، مرزی و ترانزیتی

- وجود قانون دسترسی آزاد به شبکه ریلی

- هم‌سویی مسیرهای ریلی با کریدورهای ترانزیتی

- نظم پذیرتر بودن سیستم، اتوماسیون و مدیریت یکپارچه

- توانایی طراحی و ساخت خطوط ریلی توسط نیروی داخلی

- امکان جابه‌جابی انبوه مسافر و بار

از نقاط ضعف صنعت ریلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- پایین بودن نرخ حمل جاده‌ای

- فرسوده بودن خطوط ریلی و در نتیجه کاهش سرعت سیر قطارها که به گفته کارشناسان راه‌آهن همه این مشکلات در حال حل و بررسی هستند

- روند ناقص برنامه خصوصی‌سازی مانند سایر حوزه‌های اقتصادی

- وجود نگرش‌های کوتاه‌مدت در فقدان طرح جامع حمل‌ونقل در توجه بیشتر تصمیم گیران به حمل‌ونقل جاده‌ای

- مصرف بخشی از منابع مالی ملی در طرح‌های عمرانی فاقد اولویت برای حمل‌ونقل ریلی

- ناهماهنگی امور حمل‌ونقل برون‌شهری و درون‌شهری

- مسدود بودن برخی خطوط ترانزیتی به علت اختلاف‌های سیاسی کشورهای آذربایجان، ارمنستان و ترکیه

اقدامات اجرایی توسط وزارت راه و شهرسازی و راه آهن ج.ا.ا برای رفع مشکلات:

- تخصیص حداقل 50 درصد از بودجه‌های عمرانی به حمل‌ونقل ریلی

- اجرایی کردن قانون برنامه پنجم مبنی بر اخذ و افزایش عوارض استفاده از شبکه جاده‌ای برای حمل بار از میزان ناچیز فعلی به تناسب هزینه‌های تعمیر و نگهداری شبکه جاده‌ای

- تهیه لایحه قانون جامع ریلی برای پی‌ریزی ساختاری پیشرفته و کارا در حمل‌ونقل ریلی و رفع مشکلات این حوزه

- پیگیری تکمیل مقررات و ضوابط لازم برای خصوصی‌سازی فعالیت‌های ریلی

- ارائه مکانیزم‌های تشویقی برای جذب مشارکت بخش خصوصی در ساخت و برقی‌کردن زیر بناهای حمل‌ونقل ریلی با استفاده از مشارکت‌های عمومی

- پیگیری در دولت برای اختصاص یارانه و تسهیلات به بخش غیردولتی برای نوسازی ناوگان ریلی از طریق تولیدات داخلی

- تعیین متولی حمل‌ونقل حومه‌ای ریلی و نحوه هماهنگی با برنامه‌های حمل‌ونقل ریلی شهرها

- اولویت‌بندی منطقی در اجرای پروژه‌های جدید و تخصیص منابع مالی برای پروژه‌های راهبردی

با این مقدمات، لازم است که در دولت دوازدهم اهتمام و توجه جدی به صنعت حمل‌ونقل ریلی و ایجاد بسترهای موردنیاز برای رشد حمل‌ونقل ریلی ایجاد شود. این اقدامات هم از سوی نهادهای حاکمیتی و هم از سوی مسئولان بخش خصوصی کشور لازم‌الاجرا است.