◄ سهم وزارت بهداشت در کاهش تصادفات رانندگی

مرتضی شمسی*:وظایف و مسئولیت‌های گم‌شدهٔ وزارت بهداشت و درمان در حوزه کنترل و پیشگیری از تصادفات رانندگی هزینه سنگینی بران سازمان تحمیل کرده است. حدود ۳۵ درصد بودجه سلامت کشور صرف درمان مجروحین تصادفات رانندگی در کشور می‌شود. لذا واگذاری سلامت جسمی و روانی افراد در جامعه به وزارت بهداشت و درمان و مشارکت آن در کنترل و پیشگیری از تصادفات رانندگی از هزینه درمان آن می‌کاهد..

در بررسی علل تصادفات رانندگی همه کارشناسان و متخصصین این حوزه معتقدند که عوامل انسانی حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد در کلیه تصادفات رانندگی نقش دارد و بیشترین  درصد علل تصادفات رانندگی ما را به خود اختصاص داده است. با توجه به این موضوع عقل و منطق نیز حکم می‌کند که در بحث کنترل و پیشگیری از تصادفات رانندگی باید بیشتر روی عامل انسانی متمرکز شد..

حال سؤال این است که در مورد عامل انسانی چه اقداماتی در کشور صورت گرفته است؟ شایع‌ترین علل تصادفات ناشی از عوامل انسانی چیست؟ و وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی چه وظایف و مسئولیت‌های گم‌شده‌ای در کنترل و پیشگیری از تصادفات رانندگی دارد؟ برای پاسخ به این سؤالات لازم است به‌طور مختصر علل تصادفات ناشی از عوامل انسانی را مرور کرد..

بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که شایع‌ترین علل تصادفات ناشی از عوامل انسانی ضعف شدید فرهنگ ترافیکی به علت عدم آموزش و فرهنگ‌سازی در کشور است که بر روی سایر عوامل نیز سایه افکنده است. برای اینکه یک رانندگی، ایمن و بدون نقص باشد لازم است فردی که پشت فرمان اتومبیل می‌نشیند از سلامت جسمی و روانی مناسبی برخوردار باشد و توجه و هوشیاری کامل در طول رانندگی داشته باشد، پس تمام عوامل که سلامت جسمی و روانی و هوشیاری فرد را تحت تأثیر قرار دهد منجر به‌تصادف خواهد شد.

از بیماری‌های جسمانی می‌توان به سه بیماری خیلی شایع در جامعه بیماری دیابت و فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی اشاره کرد که نشانه‌های آن در پشت فرمان مانند افت یا افزایش قند خون و یا فشارخون و سکته قلبی و مغزی فوق‌العاده خطرناک بوده و همچنین ضعف بینایی و یا ضعف و ناکارآمدی برخی از اندام‌های مؤثر در رانندگی و.... درصدی از تصادفات رانندگی ما را به خود اختصاص می‌دهد..

از بیماری‌های اعصاب و روان می‌توان به اضطراب و افسردگی و اسکیزوفرنی و اعتیاد به مواد مخدر و محرک و یا الکل اشاره کرد و همچنین رفتارهای پرخاشگرانه و رانندگی تهاجمی، خشم و عصبانیت و استرس که زمینه را برای بروز تصادفات رانندگی فراهم می‌کند.کارشناسان معتقدند که عوامل روانی در بروز تصادفات رانندگی در ایران نقش پررنگ‌تری دارد.

همچنین خستگی و خواب‌آلودگی که طبق گزارش‌ها پلیس راهور ناجا حدود ۴۰ درصد علل تصادفات رانندگی سفرهای نوروزی امسال نیز بوده است. با توجه به اینکه در یادداشت قبلی به خستگی و خواب‌آلودگی به‌طور مفصل اشاره‌شده است در اینجا فقط به چند نکته اشاره می‌شود. حدود ۷۱ درصد علل تصادفات رانندگی ناشی از خواب‌آلودگی مربوط به سندرم وقفه تنفسی (اپنه) حین خواب و نارکولپسی است. همچنین اختلالات خواب که در جامعه ما خیلی شایع است و ۹۵ درصد تشخیص داده نشده در جامعه باقی می‌ماند از دیگر علل خستگی و خواب‌آلودگی محسوب می‌شود..

پس می‌توان نتیجه گرفت که بسیاری از علل تصادفات رانندگی ما ناشی از عوامل انسانی مربوط به عدم وجود سلامت جسمی و روانی و هوشیاری کامل در رانندگی است و درصد زیادی از تصادفات ما را به خود اختصاص داده است بدون اینکه سازمان‌های مربوطه گام‌های مؤثری در این زمینه بردارند. جالب ابن جاست با توجه به اینکه سلامت جسمی و روانی افراد در کشور مربوط به وزارت بهداشت و درمان است و این سازمان می‌تواند نقش مؤثری در کنترل و پیشگیری از تصادفات رانندگی داشته باشد هنوز بعد از دهه‌ها کشتار و معلولیت و تلفات سنگین در کشور وظایف و مسئولیت‌های این سازمان در حوزه پیشگیری و کنترل تصادفات رانندگی تابه‌حال از سوی دولت‌ها و مجالس گذشته مشخص و اعلام‌نشده است

لذا به نظر می‌رسد سیاست‌ها درزمینهٔ کنترل و کاهش تصادفات رانندگی در کشور تابه‌حال ناقص و غیر کارشناسی و اشتباه بوده است تمام سازمان‌ها و ارگان‌ها و نهادها در این زمینه وظایف و مسئولیت‌هایی دارند که نه خودشان می‌دانند و نه به انحا از سوی دولت‌ها اعلام‌شده است.

با توجه به اینکه امداد و نجات و کمک‌های اولیه و انتقال مصدومیم تصادفات رانندگی به مراکز درمانی و درمان انحا مربوط به وزارت بهداشت و درمان است ولی درزمینهٔ پیشگیری و کنترل تصادفات هیچ مسئولیتی به او واگذار نشده و از این بابت هزینه سنگینی را متحمل می‌شود. لذا مشارکت در امر پیشگیری قطعاً هزینه این سازمان را کاهش می‌دهد. لذا واگذاری سلامت جسمی و روانی افراد جامعه به وزارت بهداشت و درمان خیلی از مشکلات را درزمینهٔ تصادفات رانندگی حل خواهد کرد و به کاهش تصادفات رانندگی در کشور کمک خواهد

در ادامه به برخی از راهکارهای پیشنهادی کنترل و کاهش تصادفات رانندگی مربوط به وزارت بهداشت و درمان اشاره می‌شود.

تشکیل پرونده پزشکی الکترونیکی برای تک‌تک هم‌وطنان و ثبت تمام اطلاعات پزشکی افراد ازجمله سوابق بیماری و نتیجه معاینات و اقدامات پارا کلنیکی در آن. خوشبختانه این طرح ظاهراً از قبل شروع‌شده است. این سازمان می‌تواند با همکاری سازمان‌های دیگر گام‌های مؤثری را در کنترل و کاهش تصادفات رانندگی بردارد. لذا افرادی که صلاحیت رانندگی نداشته باشند به‌راحتی در آن سامانه شناسایی و حذف می‌شود.

مشارکت جدی در امر آموزش و اختصاص چند واحد درسی در دانشگاه‌های خود برای دانشجویان درزمینهٔ بهداشت و ایمنی  در رانندگی و فرهنگ ترافیک. برگزاری کلاس‌های آموزشی درزمینهٔ بهداشت و ایمنی در رانندگی، مهارت‌های کنترل خشم و عصبانیت، امداد و نجات و کمک‌های اولیه، خستگی و خواب‌آلودگی، استرس در رانندگی، روانشناسی در رانندگی، اعتیاد به مواد مخدر و محرک و الکل و مصرف برخی داروهای خواب‌آور و نقش انحا در تصادفات رانندگی و ..... برای اقشار مختلف در سطح جامعه.

غربالگری بیماری‌هایی که در تصادفات رانندگی نقش دارند و ارائه خدمات مشاوره‌ای، آموزشی و درمانی جهت کنترل و پیشگیری از عوارض انحا.

ایجاد کلینیک‌های خواب و روان‌پزشکی در سطح کشور و ارائه مشاوره‌های لازم برای خانواده‌ها و افرادی که مشکلات روانی دارند.

شناسایی افرادی که اختلالات شخصیتی دارند و رانندگی تهاجمی انجام می‌دهند. و ارائه آموزش و مشاوره روانشناسی و یا روان‌پزشکی.

بهتر است این سازمان در مورد سلامت جسمی و روانی در جامعه به دولت و مجلس راهکار ارائه دهد تا با اجرای آن بتواند به کمک سازمان‌های دیگر سطح سلامت عمومی را در جامعه ارتقاء بخشد.

امیدوارم دولت محترم دوازدهم و مجلس شورای اسلامی بتوانند با اتخاذ تصمیمات صحیح و سیاست‌های جدید و کارآمد گام‌های مؤثری در راستای کاهش تصادفات رانندگی در کشور بردارند. لازم به ذکر است در این راستا باید وظایف و مسئولیت‌های تمام سازمان‌ها و ارگان‌ها و نهادها درزمینهٔ پیشگیری و کنترل تصادفات رانندگی تهیه و به انحا ابلاغ شود.

*پژوهشگر حوزه حمل‌ونقل، ترافیک و تصادفات رانندگی