◄ قوانین گردشگری دریایی پوسیده‌اند

«گردشگری دریایی» در کشور ما اصطلاح مهجوری است. این ادعا نیازی به اثبات ندارد. اگر در کوچه و خیابان از مردم بخواهید یک کلمه به «گردشگری» اضافه کنند، شاید به سختی بتوانید «گردشگری دریایی» را از آنها بشنوید. حق هم دارند. اساسا، این حوزه وجود نداشته که بخواهد وارد زندگی آنها شود. اما گردشگری دریایی سال‌هاست که یکی از مهم‌ترین حوزه‌های گردشگری و پایه‌های اقتصادی در کشورهایی است که به دریا دسترسی دارند. در دولت یازدهم سرانجام، به این حوزه توجه و قدم‌هایی برای آن برداشته شده است. حمید سلیمانی از فعالان بخش خصوصی در حوزه گردشگری دریایی است که سال‌ها به شکل تخصصی در این بخش حضور دارد. او در این گفتگو به تفصیل از مشکلات و البته گشایش‌های گردشگری دریایی گفته است...

***

سواحل با سازمان‌های و ارگان‌های زیادی مرتبط است. تعامل آنها با گردشگری دریایی چگونه است؟

حدود 24 سازمان در حوزه دریا توانایی تصمیم‌گیری و تأثیرگذاری دارند. اجازه بدهید مرور کنیم. سازمان آب منطقه‌ای را در نظر بگیرید. چطور می‌توانید در کنار یک تالاب یا رودخانه باشید، اما این سازمان دخیل نباشد. شیلات و صنعت نفت هم مهم است. باورکردنی نیست که صنعت نفت چقدر در این حوزه دخالت دارد. دخالتی که می‌توانست خوب باشد و نیست. در مقابل، در سال‌های اخیر شیلات میتوانست مثبت باشد و شد. ارتش هم همین­طور.

با وجود این­ همه متولی تعامل میان آنها چگونه است؟

مثالی می­زنم. مثلا، سازمان منابع طبیعی همچنان آماده همکاری است، اما کسی منابع طبیعی را در جلسات و سیاست‌گذاری‌ها دعوت نمی‌کند. چطور ممکن است میراث فرهنگی که هیچ علمی در این حوزه ندارد، حضور داشته باشد، اما منابع طبیعی نباشد. باید سازمان‌ها را همسو کنیم و الان بهترین زمان است. هم­اکنون، میراث فرهنگی ادعای متولی بودن دارد. این خوب است، اما باید همه سازمان‌ها در کنار هم باشند. ما طبق یک قرار شیوه‌‌نامه‌ای را برای میراث فرهنگی تدوین کردیم، اما نحوه برخورد میراث به گونه‌ای بود که ترجیح دادیم اصلا تعامل نکنیم.

شهرداری‌ها و شواراهای شهر هم هستند

شهرداری چه سازوکار دریایی و گردشگری دارد؟ شهرداری درباره مبلمان شهری بهتر از همه می‌داند، اما درباره اسکله، سواحل، امواج و مهندسی دریا چه می‌داند؟ آنها فقط شهر، شهروند و مبلمان شهری را می‌بینند و به گردشگری فکر نمی‌کنند. سواحل یک پدیده ملی است، فراتر از شهر، فراتر از شهرداری و شورای شهر. علاوه بر اینکه آنها تخصص، علم و به تجربه دیده‌ام که شوق آن را هم ندارند.

شما از همه تکه‌های این پازل گفتید. اما گردشگری دریایی و اساسا گردشگری، بدون مردم معنایی نخواهد داشت. مردم کجای این موضوع هستند؟

نکته این است، آنچه درست مقابل چشم مردم است و می‌تواند به توسعه سواحل نگاه کند، درست به یک ضد ارزش تبدیل شده است. به سواحل شمال نگاه کنید، چه چیزی برای دفاع وجود دارد؟ سواحل جنوب هم به این درد مبتلا می‌شود. همه‌ جای جهان، سواحل، گران‌ترین مناطق هستند. لوکس‌ترین شهرهای جهان در سواحل هستند و بیشترین تراکم جمعیت در خط ساحلی است.

ولی در ایران این­طور نیست.

دقیقا! در ایران کمترین سهم را از سواحل داریم و علاوه بر این باید هزینه هم بکنیم. در واقع، دولت باید هزینه کند. اما واقعا، یک بلال‌فروش یا سمبوسه­فروش کنار ساحل بیش از دولت از سواحل درآمد دارد. واقعا، دولت چه سهمی از گردشگری سواحل دارد؟ چرا دولت باید هر سال در سواحل هزینه کند؟ چه خدماتی و با چه کیفیتی؟ چرا بخش خصوصی نباید این کار را بکند؟ بخش خصوصی هزینه کند و درآمد هم داشته باشد. کدام مکتب و قانونی حاضر است به این موضوع فکر کند؟ چه کسی می‌خواهد راهکار بدهد؟ شورای شهر؟

در جایگاه بخش خصوصی، چه تجربه‌ای از همکاری با شوراهای شهر و شهرداری‌ها داشته‌اید؟

10 سال پیش از این، تجربه چنان بد بود که ترجیح دادم هرگز سراغ آن نروم، اما حالا وضع فرق کرده است. بعد از 10 سال، با آنها کار می‌کنم و عالی است. من این تجربه را در بوشهر داشته‌ام. شهرداری بوشهر تغییر کرده و افرادی روی کار آمده‌اند که حاضرند بشنوند. حرف و طرح را می‌بینند و مایلند همکاری کنند. پیش از این، نه تنها همکاری نبود، بلکه حتی حاضر نبودند بشنوند. این تغییر بسیار امیدوارکننده است. من این را در بوشهر می‌بینم که شواری شهر و شهرداری به دنبال این هستند که کسی بیاید که کار را بهترین شکل انجام بدهد. امیدوارم این تجربه را در شهرهای ساحلی دیگر هم داشته باشیم.

ظاهرا در هرمزگان‌ هم، چنین تلاش‌هایی صورت گرفته است.

بله، در هرمزگان هم نشانه‌هایی از این تغییر هست. سازمان بنادر یک بندر فوق‌العاده چندمنظوره به اسم نخل ناخدا ساخته است. همه‌چیز آماده است. 4 کیلومتر موج‌شکن وارد دریا شده و این یک کار بی‌نظیر است. سازمان بنادر تعامل خوبی را با بخش خصوصی آغاز کرده است. امروز، بهترین وقت است که اختلاف‌ها را کنار بگذاریم. با هم باشیم. بخش خصوصی، دولت، سازمان­های مردم­نهاد و انجمن‌ها همه با هم می‌توانند کار را پیش ببرند و این تحول در حوزه گردشگری دریایی ایجاد شود.

ظرفیت اشتغال‌زایی را در گردشگری دریایی و با توجه شرایط  و ظرفیت‌های ایران چگونه می‌بینید؟

گردشگری دریایی نه تنها معضل بیکاری در سواحل را از بین می‌برد، بلکه قاطعانه می‌گویم، از استان‌های دیگر هم وارد همکاری خواهند شد و برای استان‌های دیگر هم اشتغال‌زایی ایجاد می‌کند. در این صورت، می‌توانیم با تورهای خارجی رقابت کنیم و بحث خروج گردشگر را حل کنیم. باید گردشگری کشور را از تکرار خارج کنیم. ماهیت گردشگری دریایی یافتن مکان مناسب برای استفاده از طبیعت است.

و آیا ما ظرفیت‌های منحصربه­فردی در گردشگری دریایی داریم که رقابت ایجاد کند؟

5 هزار کیلومتر مرز آبی داریم که هر وجب از آن یک ظرفیت طلایی است. چه ظرفیتی در سرتاسر خلیج فارس می‌تواند با جنگل‌های حرا رقابت کند؟ فقط کافی است امکاناتی را برای مردم ایجاد کنیم. یعنی بهداشت، امنیت و امکانات ایجاد کنیم. مردم از هتل‌های رنگارنگ خسته شده‌اند. نیاز دارند کنار طبیعت بنشینند و هیچ طبیعتی به اندازه دریا در جهان بکر نمانده است. به تخریب جنگل‌ها نگاه کنید، همه‌چیز هست جز جنگل. اما در دریا جز دریا نمی‌بینید.

موضوع دیگری که باید از آن حرف بزنیم، قوانین است. نه فقط در گردشگری دریایی، بلکه در همه حوزه‌های سرمایه‌گذاری و توسعه قوانین یکی از مشکلات همین است. قوانین در بخش گردشگری دریایی کارآمد است؟

قوانین ما مربوط به سال 42  پیش است. کهنه است. باید اصلاح شود. شرایط موجود با سال42 بسیار متفاوت است. چه کسی می‌خواهد اصلاح کند؟ کدام نماینده؟ نماینده‌های شمال مدام به استاندارها و شهردارها غر می‌زنند، در حالی که گره کار به دست خودشان باز می‌شود. قوانین اجازه توسعه را نمی‌دهند. باید خود نماینده‌ها کارگروه تشکیل دهند و دولت و بخش خصوصی را دعوت کنند. می‌توانیم این را بگویم که به حدی وضع بحرانی است که باید میدانی جلو برویم. حتی وقت و فرصت کارشناسی نیست. عقب هستیم. تا بخواهیم بگوییم چه باید بکنیم، کشورهای دیگر وارد پدیده‌های دیگری شده‌اند.

منظورتان چیست؟

گردشگری دریایی تا به حال ساحلی و سطحی بوده و حالا زیرسطحی شده است. گردشگری دریایی تونل‌های شیشه‌ای زیر آب شده است. دیگر غذاخوردن در کشتی جذاب نیست و مردم ترجیح می‌دهند زیر آب غذا بخورند. ما هنوز از سطح استفاده نکرده‌ایم، مردم دنیا به زیر آب رفته‌اند.

می‌توانید بخش دیگری از این گفتگو را در هفته‌نامه حمل‌ونقل بخوانید.