◄ سند 2030 و صنعت خودرو ایران

صنعت خودرو در سال 2030 یک انقلاب بزرگ را تجربه خواهد کرد. انقلابی که تحولات بزرگی در این صنعت و کسب‌وکار مرتبط با آن ایجاد خواهد کرد. اما سهم خودروسازان داخلی از این انقلاب چقدر خواهد بود؟

برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا نگاهی به سند 2030 صنعت خودرو بیندازیم. سندی که اتفاقاً بخشی از آن شامل «آینده کسب‌و‌کار»، در نشست تخصصی هفته گذشته که در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد برنامه ملی آینده‌نگاری علم و فناوری صنعت خودرو، موردبررسی قرارگرفته است. در این نشست، کارشناسان با ارائه مقاله‌های خود، به بررسی جزئیات مدل‌های جدید کسب‌و‌کار دنیا و اثر آن‌ها بر خودروسازی جهان در افق ۲۰۳۰ پرداختند. کارشناسان در جلسه موردنظر با اشاره به آینده مدل‌های کسب‌و‌کار و اثرات آن بر صنعت خودرو، تأکید کردند که در حالت کلی شاهد تغییر نگرش جامعه در مورد مسائل مختلف هستیم؛ به‌نحوی‌که در حال حاضر حساسیت‌ها روی امنیت سرنشینان خودرو و محیط‌زیست و مواردی ازاین‌دست بالاگرفته و همچنین بحث قوانین مالکیت فکری نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است.

همچنین مسائلی مانند توسعه بازارهای نوظهور و همچنین هوش مصنوعی نیز از دیگر مسائلی هستند که خودروسازی جهان طی بیش از یک دهه آینده به‌شدت متأثر از آن‌ها خواهد شد.

به گفته آن‌ها همچنین تا سال 2030، از هر 3 خودروی تولیدی در دنیا، یک خودرو به‌صورت اشتراکی عرضه خواهد شد و این یعنی «مالکیت شخصی» به‌تدریج کمرنگ و جای خود را به استفاده اشتراکی از خودروها خواهد داد.در این میان اما رفتار مصرف‌کننده‌ها نیز دچار تغییر شده و سیاست‌های حمل‌و‌نقل ملی کمرنگ و سیاست‌های حمل‌و‌نقل منطقه‌ای جایگزین آن‌ها خواهند شد. همچنین خودروهای خودران نیز یکی از اتفاقات ویژه در آینده صنعت خودرو به‌شمار می‌روند؛ به‌نحوی‌که قرار است در چهار سطح روانه بازار شوند. طبق پیش‌بینی‌ها، تا سال 2030، حدود 15 درصد از خودروهای موردنظر، به‌صورت کاملاً خودران و 50 درصد نیز در سطح سه (نیمه خودران) خودران عرضه خواهند شد. 35 درصد باقی‌مانده نیز در دو سطح مختلف دیگر عرضه می‌شوند.

اما مسئله دیگری که کارشناسان در نشست موردنظر به آن اشاره کردند، الکتریکی و هیبریدی شدن خودروها در آینده بود؛ مسئله‌ای که پایه آن روزبه‌روز در حال قوی شدن است. به گفته آن‌ها، تا سال ۲۰۳۰ سهم خودروهای تمام الکتریکی، هیبریدی و دیزلی- الکتریکی بسیار بالا خواهد رفت و این اتفاق می‌تواند حدود ۱۵ درصد از کل آلودگی حاصل از وسایل نقلیه را کاهش دهد. از سوی دیگر اما «اتصال‌پذیری» نیز نقش مهمی در آینده خودروسازی ایفا خواهد کرد؛ به‌نحوی‌که مثلاً اگر یک راننده در خودرو دچار خواب‌آلودگی شود، به اولین پارکینگ هدایت خواهد شد و این تبادل دیتا تا ۵ سال آینده کاملاً اجرایی می‌شود.

نکته دیگری که کارشناسان در نشست تخصصی برنامه ملی آینده‌نگاری علم و فناوری صنعت خودرو به آن پرداختند، تأثیر فنّاوری بر نمایندگی‌های فروش خودروسازان و تغییر فرهنگ خرده‌فروش‌ها و دیجیتالی شدن آن‌ها بود. به گفته آن‌ها، صنعت خودرو جهان با درآمدی بالغ‌بر ۸۰ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۶، نسبت به سال ۲۰۰۸، حدود ۱۵ درصد از نمایندگی‌های خود را حذف کرده است. در این میان اکثر شرکت‌های خودروسازی به‌دنبال تجارت الکترونیک برای فروش بالاتر و ارتباط بهتر با مشتریان هستند.

بنابراین با چند رویداد تازه مواجه هستیم؛ به‌طوری‌که تحت عنوان خریدوفروش خودروهای نو و دست‌دوم، افراد جدیدی وارد کسب‌و‌کار خودرو می‌شوند و به‌دلیل نداشتن هزینه‌های مربوط به خرید و اجاره مکان، خودروهای دست‌دوم را باقیمت پایین‌تری عرضه خواهند کرد. کارشناسان بر این نکته مهم نیز تأکید کردند که طبق بررسی‌ها، تقریباً هر مشتری ۱/ ۲ بار به سراغ نمایندگی می‌رود؛ اما به‌صورت آنلاین ۲/ ۲ بار و به شکل آفلاین و پرس‌وجو از سایر مشتریان، ۶/ ۱ مرتبه در مدت مشابه اطلاعات کسب می‌کند؛ با این حساب مشخص می‌شود که استفاده آنلاین طرفدار بیشتری دارد.

از همین رو خودروسازان جهانی نیز برای جذب مشتریان، خدمات متفاوتی را در حوزه دیجیتالی ارائه کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال، تویوتا از مدیریت هزینه انرژی برای خودروهایش خبر می‌دهد و BMW نیز سیستم عیب‌یاب خودکار روی محصولات خود نصب‌کرده است که در صورت بروز مشکل، نمایندگی‌های این شرکت را در جریان می‌گذارد. همچنین فولکس‌واگن نیز اطلاعات ترافیکی و نزدیک‌ترین رستوران را به مشتریان خود معرفی می‌کند.

اما مسئله بسیار مهم دیگری که در نشست هفته گذشته به آن اشاره شد، تلاش بر فروش مستقیم و بی‌واسطه بود. به اذعان کارشناسان حاضر در جلسه، در حال حاضر خودروهای اشتراکی بیش‌ازپیش موردتوجه مشتریان قرارگرفته و پیش‌بینی می‌شود با ورود بازیگران جدیدی مانند بیمه و لیزینگ، پدیده خودروهای اشتراکی تا سال 2030 بسیار تقویت شود. معنای ساده خودروهای اشتراکی این است که مشتریان عملاً با چیزی به اسم مالکیت فردی خودرو مواجه نبوده و خودروها به‌نوعی در مقاطع زمانی مختلف بین آن‌ها دست‌به‌دست می‌شود. به‌عبارت بهتر، یک مشتری به‌جای اینکه خودرویی را خریداری و سال‌ها از آن استفاده کند، طعم رانندگی با انواع خودروها را خواهد چشید، بی‌آنکه مالک آن‌ها باشد.

اما سرویس‌های مکان محور به‌عنوان یکی از اجزای اصلی شهر هوشمند نیز از دیگر مواردی بود که کارشناسان از آن به‌عنوان مؤلفه‌ای اثرگذار بر صنعت خودرو جهان طی سال‌های پیش رو یادکردند.

به گفته آن‌ها، شرایط به شکلی است که پیش‌بینی می‌شود طی سال 2022 بالغ‌بر 80 میلیون دلار درآمد از ناحیه سیستم‌های موردنظر، کسب شود. این سیستم‌ها که درواقع نوعی شبکه درهم‌تنیده شامل امداد، اورژانس، ناوبری، گردشگری، تاکسی، لجستیک و... را دربرمی‌گیرند، نقش بسیار مهمی در تشکیل شهرهای هوشمند آینده و خدمت‌رسانی به خودروها و سرنشینانشان خواهند داشت. در حال حاضر به‌ازای هر نفر در کشورهای درحال‌توسعه، یک دستگاه و در کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا نیز به ازای هر نفر ۵/ ۲ دستگاه ارتباطی تعبیه‌شده است. این در شرایطی است که در ایران، نقشه‌های ارائه‌شده از شرکت‌های خارجی مانند google به‌نوعی ناکارآمد از آب درمی‌آید؛ زیرا در کشور ما ساختار آدرس‌دهی متفاوت است. همچنین دسترسی به اطلاعات محلی نیز برای شرکت‌های موردنظر چندان امکان‌پذیر نیست.

سهم ایران از سند ۲۰۳۰ خودرو

اما سند ۲۰۳۰ در حالی تحولاتی عظیم را برای صنعت خودرو جهان پیش‌بینی می‌کند که به اعتقاد کارشناسان داخلی، خودروسازی ایران نیز می‌تواند با عبور از مسیری میانبر، خود را به اهداف این سند نزدیک کند. نکته مهمی که کارشناسان بر آن تأکید می‌کنند این است که صنعت خودرو کشور می‌تواند به‌واسطه همکاری با شرکت‌های معتبر دنیا، آینده خود را در ۱۲‌سال آینده رقم بزند.

آن‌طور که حسن کریمی‌سنجری، کارشناس خودرو کشور عنوان می‌کند: در سند 2030 خودرو بر تغییر کسب‌و‌کارها به‌واسطه چهار محور «خودروهای برقی و هیبریدی»، «خودروهای خودران»، «نفوذ دیجیتال» و «روش‌های متنوع در سفرهای شهری و بین‌شهری» تأکید شده است و خودروسازی ایران نیز برای داشتن سهمی از بازارهای آتی، باید خود را با این تغییرات هماهنگ کند. وی با تأکید بر لزوم همکاری مشترک با خودروسازان صاحب فناوری‌های جدید ازجمله خودروهای برقی می‌افزاید: هرچند در حال حاضر اقداماتی برای ساخت پلتفرم‌های اختصاصی در حال انجام است، بااین‌حال اگر خودروسازان داخلی مستقیم وارد ماجرا شوند و از همان ابتدا به سراغ پلتفرم‌های جدید (غیر فسیلی‌ها) بروند، می‌توانند جزو پیشروها در این حوزه باشند. این کارشناس ادامه می‌دهد: در دنیای آینده خودروسازی مشخص‌شده که چیزی به اسم سوخت فسیلی دیگر معنا ندارد و از همین رو شرکت‌ها به سمت ساخت و توسعه پلتفرم‌های برقی و هیبریدی رفته‌اند و ما نیز می‌توانیم از مسیری میانبر به آن‌ها نزدیک شویم.

کریمی می‌گوید: اگر بتوانیم از همین حالا دانش فنی پلتفرم‌های هیبریدی و برقی را کسب کنیم، خیلی بهتر از این است که به سراغ پلتفرم‌های فسیلی برویم؛ زیرا شاید نتوان از این مدل پلتفرم‌ها (پایه فسیلی‌ها) برای تولید محصولات برقی و هیبریدی استفاده کرد. وی اما در مورد جایگاه ایران در دیگر بخش‌های سند ۲۰۳۰، به پدیده خودروهای اشتراکی اشاره و تأکید می‌کند: این موضوع زمانی در ایران ارزش پیدا خواهد کرد که خودرو باقیمتی پایین عرضه شود و در عوض، هزینه‌های نگهداری مانند پارکینگ و همچنین مالیات‌های دریافتی افزایش یابد. به گفته کریمی، اگر چنین شرایطی پیش بیاید، آن گاه خودروسازان داخلی می‌توانند محصولاتی خاص را به‌عنوان «خودروهای اشتراکی» تولید و بی‌آنکه آن‌ها را بفروشند، در اختیار مشتریان قرار دهند تا به‌صورت «اشتراکی» مورداستفاده قرار گیرد.