معلولان و حمل‌ونقل «غیرعمومی»

حتی اگر خیل عظیم جمعیتی که قصد دارد به یکباره خود را در اندک فضای خالی باقیمانده در واگن‌های مترو جا دهد، کنار رود و راه را باز کند، باز هم زن ویلچرنشین نمی‌تواند سوار مترو شود، زیرا سکو و کف مترو، با یکدیگر اختلاف ارتفاع دارند؛ به خاطر همین است که عطای سوار شدن به مترو را به لقایش می‌بخشد و راه آمده را بازمی‌گردد.

به گزارش روزنامه گسترش تجارت، اصلا اینکه او چطور توانسته تا سکوی مترو بیاید، جای تعجب دارد. کمتر ایستگاه مترویی را سراغ دارم که ورودی مناسب برای معلولان- آسانسور ویژه- داشته باشد. اگر به عقب‌تر بازگردیم، باید این پرسش را مطرح کنیم که زن ویلچرنشین اصلا چطور چاله‌چوله‌های این شهر با پیاده‌روهای مملو از خودرو را پشت سرگذاشته و خود را به مترو رسانده است؛ اما از آنجا که قصه مشکلات معلولان با شهر، سر دراز دارد، در این مجال فقط به بیان کاستی‌های حمل‌ونقل عمومی در زمینه تردد معلولان خواهیم پرداخت. مشکلاتی که به گفته یکی از فعالان حوزه معلولان، یکی دو تا نیستند و موجب شده‌اند فاصله زیادی با استانداردهای جهانی در این زمینه داشته باشیم؛ مشکلاتی که به گفته برخی مسئولان، هرسال موجب ترک تحصیل تعدادی از دانش‌آموزان معلول می‌شود...

به گزارش گسترش‌تجارت، سخن گفتن از دشواری‌های حضور معلولان در جامعه، موضوع تازه‌ای نیست اما وقتی رئیس انجمن دفاع از حقوق معلولان ایران می‌گوید «هرسال گزارش‌های متعددی در زمینه ترک تحصیل دانش‌آموزان معلول به دلیل نبود خدمات حمل‌ونقل مناسب گزارش می‌شود»؛ یعنی این دشواری‌ها هنوز باید بارها و بارها گفته و به مسئولانی که می‌توانند کاری برای تسهیل در تردد ۱۲ میلیون جمعیت معلول کشور انجام دهند، یادآوری شود.

محمود کاری، رئیس هیات مدیره و مدیرعامل انجمن ندای معلولان ایران در پاسخ به «گسترش‌تجارت» با انتقاد از وضعیت فعلی حمل‌ونقل عمومی در خدمات‌رسانی به معلولان گفت: اگر معتقدیم حمل‌ونقل عمومی باید فراگیر و برای همه دسترس‌پذیر باشد، باید گفت سامانه حمل‌ونقل عمومی ما شرایط و استانداردهای لازم را برای استفاده افراد دارای معلولیت ندارد. او ادامه داد: به‌عنوان نمونه به جز برخی ایستگاه‌های اتوبوس تندرو (بی‌آرتی)، هیچ‌یک از ایستگاه‌های اتوبوس برای استفاده افراد ویلچردار مناسب نبوده و آنها امکان رفتن روی سکوی ایستگاه را ندارند. از سوی دیگر، سطح سکوی ایستگاه‌ها با ارتفاع کف اتوبوس هماهنگی ندارد و به همین دلیل افراد ویلچردار نمی‌توانند سوار اتوبوس شوند.

کاری با اشاره به ضعف‌های سامانه تاکسیرانی در جابه‌جایی معلولان گفت: متاسفانه فعالان تاکسیرانی ما هم آموزش لازم را ندیده‌اند و با تصور اینکه گذاشتن ویلچر فرد معلول در صندوق عقب و کمک کردن به او برای سوار شدن به خودرو، اقدامی زمان‌بر است، تمایلی به سوار کردن این افراد ندارند. درواقع رانندگان تاکسی آموزش لازم را در این زمینه ندیده‌اند و به همین دلیل همکاری لازم از سوی تاکسیرانی با معلولان انجام نمی‌شود این درحالی است که سامانه تاکسیرانی باید انعطاف بیشتری نسبت به این افراد داشته باشد.

وی همچنین در بیان مشکلات سامانه مترو برای استفاده معلولان توضیح داد: حدود ۵ خط مترو در تهران به‌طور کامل فعال شده و در مجموع این خطوط حدود ۱۶۰ ایستگاه ورودی و خروجی داریم. در بازدیدهای میدانی مشاهده کردیم از بین تمام این ایستگاه‌ها، فقط برای حدود ۱۰ ایستگاه، آسانسورها فعال شده و افراد را از کف خیابان تا ایستگاه قطار می‌برد که همین آسانسورها هم برخی اوقات قفل بوده و قابل استفاده نیستند.

کاری با تاکید بر اینکه سامانه حمل‌ونقل عمومی به هیچ عنوان به کمک افراد دارای معلولیت نمی‌آید، گفت: در شرایط فعلی، سامانه حمل‌ونقل عمومی ما برای استفاده از معلولان امکانات اندک و نامناسبی داشته و بسیار ضعیف است و معلولان شرایط استفاده از حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه اتوبوس و مترو را ندارند و می‌توان گفت درمجموع ۱۰ درصد امکانات لازم برای استفاده معلولان از حمل‌ونقل عمومی فراهم است.

او یادآوری کرد: ما می‌دانیم در ساعت‌های اوج سفرهای درون‌شهری در صبح و بعدازظهر، حمل‌ونقل عمومی بسیار پرتقاضا و مدیریت آن دشوار است اما نباید فراموش کنیم معلولان نیز مایل به حضور در جامعه و کار هستند اما نمی‌توانند از سامانه حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان بخشی از حقوق شهروندی خود، استفاده کنند. این افراد اگر بخواهند برای تردد در شهر، هر روز از تاکسی‌های دربست و آژانس استفاده کنند، باید همه حقوق خود را- اگر مشغول به کار باشند- صرف رفت‌وآمد کنند.

استانداردهای جهانی

به گفته مدیرعامل انجمن ندای معلولان ایران، زیرساخت‌های استفاده معلولان از حمل‌ونقل عمومی در بیشتر کشورها فراهم شده و تردد معلولان در شهر، مسئله‌ای حل شده است. او در این زمینه گفت: به‌عنوان نمونه در اروپا اتوبوس‌هایی با سطح پایین وجود دارد که بعد از توقف، رمپ آن باز شده و فرد معلول به راحتی سوار می‌شود یا در ژاپن، آسانسورهای ویژه معلولان در مترو وجود دارد و با توجه به فرهنگ‌سازی انجام شده، مردم جلوی این آسانسورها تجمع نمی‌کنند و می‌دانند ویژه معلولان است.

در ضمن بعد از اینکه فرد معلول با آسانسور پایین می‌رود، ماموری در مترو با رمپ متحرک، به او کمک می‌کند سوار مترو شود. وی یادآوری کرد: چنین همکاری‌هایی از سوی سامانه حمل‌ونقل عمومی ما با معلولان نمی‌شود و در این زمینه کم‌کاری داریم. درواقع باید گفت درحالی که در دنیا این مسئله حل شده است، در کشورهای جهان سوم حرکت به سوی تسهیل تردد معلولان در شهر دیر آغاز شده و مشکلات حل نشده باقی مانده است.

سامانه ویژه معلولان؛‌ لازم اما ناکافی

آنطور که کاری می‌گوید، با توجه به تلاش و پیگیری‌های چند سازمان مردم‌نهاد در زمینه معلولان، در سال ۹۰ با همکاری شهرداری تهران، سامانه حمل‌ونقل شهری ویژه معلولان و جانبازان راه‌اندازی شد که شامل تعدادی خودرو ون سفیدرنگ است و افراد معلول را با هزینه‌ای اندک در شهر جابه‌جا می‌کند.

او تاکید کرد: اگرچه این سامانه مزیت‌هایی دارد و با این شیوه، شهرداری سعی کرده ضعف حمل‌ونقل عمومی در خدمات‌رسانی به معلولان را جبران کند، اما فقط جوابگوی حدود ۱۵۰۰ نفر است در حالی‌که تهران دست‌کم ۱۰۰ هزار معلول نیازمند این خدمات دارد و درحال‌حاضر فقط حدود ۳ درصد از معلولان از این خدمات استفاده می‌کنند. او یادآوری کرد: از شهرداری تهران انتظار داریم در کنار حمل‌ونقل عمومی که برای استفاده عموم مردم است، دست‌کم در ۴ نقطه شهر تهران پایگاه‌های ویژه حمل‌ونقل عمومی معلولان را راه‌اندازی کند و تا زمانی که شرایط سامانه حمل‌ونقل عمومی شهر برای معلولان مطلوب و قابل استفاده نشده، آنها بتوانند از خدمات ویژه استفاده کنند.

پیگیری مشکلات در شورای شهر

اگرچه در مدت زمان کوتاهی که از عمر شورای پنجم شهر تهران می‌گذرد، این شورا هنوز مسئله حمل‌ونقل معلولان در شهر را در دستور کار خود قرار نداده، اما رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای پنجم شهر تهران می‌گوید با توجه به اهمیت تردد معلولان در شهر، باید برنامه‌ریزی‌های لازم را برای تسهیل در رفت و آمد این افراد و استفاده آنها از امکانات عمومی شهر فراهم کرده و شورای شهر نیز به این موضوع خواهد پرداخت.

زهرا صدراعظم‌نوری در پاسخ به «گسترش‌تجارت» توضیح داد: افراد معلول و ناتوان جسمی حدود ۱۵ درصد جامعه را تشکیل می‌دهند اما درحال‌حاضر شاهد این هستیم که این بخش از جمعیت، چندان جایی در برنامه‌ریزی‌ها ندارند و امکانات و تجهیزات موجود در شهر، متناسب با شرایط آنها نیست این درحالی است که این افراد نیز باید مانند سایر شهروندان از تسهیلات استفاده و نیازهای خود در سطح شهر را برطرف کنند.

او با تاکید بر لزوم توجه به نیازهای معلولان در برنامه‌ریزی‌ها به‌ویژه برای تردد و حمل‌ونقل آنها در شهر گفت: در شورای شهر تلاش خواهیم کرد سازوکاری فراهم کنیم که معلولان هم در بحث ساخت‌وسازها هم در زمینه حمل‌ونقل عمومی، بهتر و بیشتر دیده شوند و البته در این زمینه باید نظارت قوی‌تری نیز اعمال شود. صدراعظم نوری توضیح داد: به‌عنوان نمونه در ساخت‌وسازها می‌بینیم که اگرچه الزاامات قانونی وجود دارد، اما به‌نظر می‌رسد نظارت کافی در این زمینه وجود ندارد و به همین دلیل بیشتر ساختمان‌ها به‌ویژه ساختمان‌های عمومی، برای استفاده از معلولان مناسب نیستند.

بر همین اساس، در زمینه حمل‌ونقل عمومی نیز باید شیوه‌نامه‌هایی تدوین شود که فراهم کردن شرایط استفاده بهتر از وسایل همگانی برای معلولان فراهم شده و امکان نظارت بهتر بر انجام این مسئله فراهم شود.

رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای پنجم شهر تهران با ابراز امیدواری درباره اینکه تسهیل تردد معلولان در شهر هرچه زودتر در دستور کار کمیسیون‌های تخصصی شورای شهر به‌ویژه کمیسیون سلامت و نیز کمیسیون حمل‌ونقل قرار گیرد، گفت: با توجه به عمر کوتاهی که از آغاز به کار شورای شهر پنجم می‌گذرد، هنوز این موضوع در شورا مطرح نشده اما به‌طور قطع در دستور کار قرار خواهد گرفت.

به گزارش گسترش‌تجارت، اگرچه هر از چند گاهی اخباری مبنی بر مناسب‌سازی ایستگاه‌های اتوبوس و مترو برای استفاده معلولان منتشر و گفته می‌شود امکاناتی مانند صفحه نمایش راهنما با خط بریل، خطوط برجسته حرکتی و... در ایستگاه‌های مختلف ایجاد شده، اما در ساماندهی وضعیت حمل‌ونقل معلولان در جامعه، لزوم ساماندهی وضعیت کلان حمل‌ونقل عمومی را نباید از یاد برد زیرا در شرایطی که اتوبوس‌های تندرو و مترو با انبوهی از جمعیت ایستگاه‌ها را یکی بعد از دیگری ترک می‌کنند، حتی اگر معلولان به ایستگاه‌های مترو و اتوبوس دست یابند، تضمینی نیست بتوانند از این وسایل استفاده کنند.