مانع مصلحتی جابه‌جایی ارزی

 
همزمان با یکسالگی توافق هسته‌ای یا برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در 23 تیر ماه 94 در شهر وین اتریش، سیدعباس عراقچی رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام در گفت‌وگوی ویژه خبری سیما، دستاوردها، نقض عهدها و چالش‌های پیش روی توافق را مورد بحث و بررسی قرار داد. معاون وزیر خارجه در این برنامه از یک مانع مصلحتی بر سر راه برجام خبر داد که آن دریافت پول‌های بلوکه شده ایران در بانک‌های خارجی است. عراقچی با بیان اینکه برخی از کشورها همچون هند و عمان در پرداخت پول‌هایشان با برخی مشکلات مواجه‌اند به دلایل این موانع مصلحتی اشاره کرد. در واقع پرداخت یکجای مطالبات به دلیل حجم زیاد اولا باعث ایجاد شوک در اقتصاد کشور میزبان سپرده‌ها خواهد شد و از سوی دیگر به دلیل سیاست‌های حسن همجواری ایران نمی‌خواهد که این مانع منجر به طرح اختلافات سیاسی شود. بنابراین در یک توافق قرار بر این شده است تا برخی کشورها و از جمله هند و عمان در یک بازه چند ماهه بدهی‌های خود را به ایران تسویه کنند. پیش از این، از تحریم‌های اولیه مانند تحریم‌ دلاری و همچنین جهانی نبودن ارز‌های میزبان سپرده‌های ایران به‌عنوان مانع اصلی انتقال منابع ایران به کشور یاد می‌شد.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، عباس عراقچی در ابتدای این گفت‌وگو در ارزیابی خود از اجرای تعهدات طی یک سال از پس از توافق برجام گفت یک سال از توافق برجام و 6 ماه از اجرایی شدن آن می‌گذرد و در این 6 ماهی که برجام اجرایی شده دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد و گمان می‌کنم الان بعد از گذشت یک سال از توافق برجام و 6 ماه بعد از اجرایی شدن مقداری گرد و غبارهای سیاسی فروکش کرده و با آرامش بیشتری می‌شود به گذشته نگاه کرد.

عراقچی با بیان اینکه از زوایای مختلفی می‌توان این مساله را بررسی کرد، گفت: یک زاویه اصلی این است که طرفین به توافق برجام پایبند بودند یا نه که از این منظر باید گفت هر دو طرف برجام به اجرای تعهداتشان پایبند هستند و هم ما تعهدات خود را اجرایی کردیم و هم آنها تعهداتی که باید اجرا می‌کردند، قوانینی که باید تغییر می‌دادند، قطعنامه‌هایی که باید در شورای حکام آژانس و شورای امنیت لغو می‌کردند و هم پی ام دی را که ‌باید می‌بستند را همه انجام دادند، ولی اینکه آیا انجام تعهدات آنها اثر عملیاتی خودش را بر صحنه گذاشته و رفع تحریم‌ها آن‌طور که انتظار داشتیم خود را نشان داده است یا نه؟ موضوع دیگری است.»

رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام ابراز کرد: «در نشان داده شدن و بهره‌مندی از آثار برجام لزوما فقط طرف مقابل ملاک نیست، بلکه فعالیت‌هایی را نیز ما باید انجام دهیم، ضمن اینکه محدودیت‌هایی نیز بیرون از برجام وجود دارد که خودش را تحمیل می‌کند و یکسری محدودیت‌هایی وجود دارد که ناشی از تحریم‌هایی است که هنوز برداشته نشده است.» او با تاکید بر اینکه تعهداتی که آنها باید انجام می‌دادند را انجام داده‌اند، بیان کرد: «اگر آنها تعهدات خود را انجام نمی‌دادند، لغو برجام اتفاق می‌افتاد و ما مساله را در قالب مکانیزمی که طراحی شده بود پیگیری می‌کردیم.»

محدودیت‌های غیربرجامی وجود دارد
او با بیان اینکه در کنار مساله تثبیت حق غنی‌سازی ما باید تحریم‌ها هم برداشته می‌شد گفت: اینکه آیا در برداشته شدن تحریم‌ها به خواسته‌های خودمان رسیده‌ایم یا نه باید بگویم قرار بود که موانع تحریمی از سر راه اقتصاد ایران برداشته شود، ولی اینکه آیا این موانع برداشته شده واقعیت این است یکسری موانع دیگری که غیربرجامی است در کنار تحریم‌های برجامی وجود دارد که در رابطه با تحریم‌های غیربرجامی می‌توان به تحریم‌های اولیه آمریکا، بحث FATF که مربوط به قوانین پولشویی می‌شود و همچنین زمانبر بودن رفع اثرات تحریمی اشاره کرد.»

عراقچی ابراز کرد: «پیش از تحریم‌ها فروش نفت ما 5/ 2 میلیون بشکه در روز بود که بعد از آن به یک میلیون بشکه رسید و کسی انتظار ندارد که یک شبه یک میلیون بشکه به 5/ 2 میلیون بشکه برسد، چون ما در آن زمان همه مشتریان خود را از دست دادیم و بازارهایمان از دست رفته و تا دوباره بخواهیم بازارهایمان را احیا کنیم قطعا طول می‌کشد.»

رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام اعلام کرد: «در 6 ماه گذشته وزارت نفت موفق شده فروش نفت را از یک میلیون بشکه به 2 میلیون بشکه برساند، ولی هنوز 500 هزار بشکه کم داریم تا به وضعیت قبل از برجام برسیم.» وی افزود: بسیاری از اثرات تحریم‌ها تا به حالت اولیه برگردد زمانبر است.
 
بانک مرکزی در مدیریت منابع ارزی مشکلی ندارد
عراقچی با تاکید بر اینکه بانک مرکزی هم اکنون در مدیریت منابع ارزی خود در خارج از کشور هیچ مشکلی ندارد، گفت: در حال حاضر تخصیص ارز به متقاضیان به روز رسیده در حالی که قبل از برجام اگر کسی متقاضی ارز بود باید 4 ماه در نوبت بود، ضمن اینکه الان بیش از 10 بانک ما هستند که منابع یورویی را جابه‌جا می‌کنند.
 
مشکلات در وصول مبالغ ارزی
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با بیان اینکه از کشورهای مختلف طلب داریم که بخشی از آنها وصول شده است، ادامه داد: «برای بخش دیگر در حال مذاکره هستیم مثلا از شرکت MRI 5 میلیون دلار طلبکار بودیم که آن را دریافت کردیم یا اینکه 6 میلیارد یورو از هند طلبکار بودیم که طی مذاکرات به‌عمل آمده قرار شده است تا در پروسه‌ای 3 ماهه آن را پرداخت داشته باشند.»

عراقچی با اشاره به اینکه 6 میلیارد یورو در زمان تحریم در هند انبار شده بود اعلام کرد: «اکنون این منابع آزاد شده و دولت هند نمی‌تواند آن را یکجا پرداخت کند و قرار است ماهی 2 میلیارد یورو به دولت جمهوری اسلامی ایران پرداخت کند.»

رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام همچنین با بیان اینکه 800میلیون یورو از شرکت‌های نفتی یونان طلبکار بودیم افزود: قرار شده آنها نیز طی مذاکرات به عمل آمده ماهی 100 میلیون یورو پرداخت کنند. وی با بیان اینکه در دوران تحریم عمان همکاری‌های خوبی با ما داشته است عنوان کرد: دولت عمان در پرداخت بدهی خود با مشکل مواجه است و نمی‌تواند آن را یکجا پرداخت کند. عراقچی با اشاره به اینکه ذخایر ارزی عمان 16 میلیارد دلار است گفت: از این رقم یک سوم آن متعلق به جمهوری اسلامی ایران است که اگر آنها یکجا بخواهند پرداخت کنند با مشکلات عدیده اقتصادی مواجه می‌شوند.
 
قرار نبود تحریم‌های غیرهسته‌ای رفع شود
عراقچی در بخش دیگری از گفته‌های خود با بیان اینکه از روز اول که وارد مذاکرات شدیم یعنی از توافق ژنو عنوان شد که تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای لغو شود، چون اقداماتی که باید ایران انجام می‌داد مربوط به بحث هسته‌ای بود، گفت: «بخشی از تحریم‌ها به خاطر بحث موشکی است و تغییر در سیاست موشکی خود ندادیم که انتظار داشته باشیم تحریم‌های مرتبط با آنها برداشته شود، یکسری از تحریم‌ها نیز تحریم‌های اولیه آمریکا است که بعد از حادثه گروگانگیری مطرح شد و مربوط به روابط دوجانبه ایران و آمریکا است و با توجه به این که ما تغییری در روابط ندادیم، تحریم‌های یکجانبه برداشته نشده‌اند، همچنین بخشی از تحریم‌ها نیز به حمایت ما از جنبش‌های مقاومت برمی‌گردد که در این رابطه ما تغییری در سیاست‌هایمان ندادیم که انتظار داشته باشیم تحریم‌های مرتبط با این موضوع نیز برداشته شود.»
 
سیستم مالی آمریکا جزو تحریم‌های اولیه است
او در ادامه این گفت‌وگوی خبری درباره قانون تحریم دلار نیز ابراز کرد: تحریم دلار و تحریم استفاده از سیستم مالی آمریکا جزو تحریم‌های اولیه است و از قبل هم وجود داشت و گمان می‌کنم سال 1995 بود که این تحریم که به‌خاطر بحث‌های هسته‌ای گذاشته شده بود را تعلیق کردند که در سال 2008 وقتی بحث‌های هسته‌ای اوج گرفت آن تعلیق را برداشتند، بنابراین اصل قانون تحریم دلار تحریم اولیه است که در مقطعی تعلیق شده بود و در سال 2008 مجددا به حال اولیه خود بازگشت.»

عراقچی ادامه داد: «جالب است ما که همیشه به‌دنبال آزاد کردن خودمان از دلار بودیم و خودمان سیاست فروش نفت به ارزهای غیردلاری را به ژاپنی‌ها دنبال کردیم، حالا خودمان شاکی هستیم که چرا نمی‌توانیم از سیستم دلار استفاده کنیم در حالی که این موضوع خواست ما بوده ضمن اینکه موضوع استفاده از سیستم مالی آمریکا جزو تحریم‌های اولیه بوده که در طول مذاکرات نیز آن را مطرح کردیم ولی از آنجا که آمریکایی‌ها عنوان کردند قانون تحریم دلار جزو تحریم‌های اولیه است و آنها انتظار داشتند در ازای لغو این تحریم امتیازات دیگری از ما بگیرند که این موضوع جزو خطوط قرمز ما بود به همین دلیل تحریم‌های مربوط به این حوزه در جای خود باقی ماند.» رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام تاکید کرد: بر این اساس اقتصاد ما همیشه مایل بوده خود را از دلار جدا کند و هم به دلیل اینکه دادگاه‌های آمریکا احکامی را علیه ایران به‌خاطر [ادعاهای واهی] مشارکت در تروریسم و مسائل دیگر مطرح می‌کردند باعث شده که حدود 90‌میلیارد دلار دادگاه‌های آمریکا علیه ایران احکام قضایی صادر کنند که متقابلا دادگاه‌های ما نیز علیه دولت آمریکا احکام قضایی صادر کرده که تا الان حدود 50 میلیارد دلار شده که با توجه به اینکه یکسری شکایت‌های جدید هم در راه است گمان می‌کنم تا بالای صد میلیارد دلار احکام قضایی علیه دولت آمریکا صادر شود.
 
آمریکا در حفظ تحریم‌های اولیه جدی است
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با اشاره به اینکه آمریکا در حفظ تحریم‌های اولیه جدی است، تاکید کرد: درجلساتی حضور داشتیم و ما از آمریکایی‌ها پیام‌های متناقضی را دریافت کردیم این در حالی است که می‌گویند برجام برداشته شده و مراقب باشید که اشخاص آمریکا درگیر تعامل با ایران نشوند. او با بیان اینکه تحریم‌های اولیه خارج از برجام است، اما می‌تواند تاثیراتی بر برجام بگذارد، ادامه داد: نباید پیام غلط به جامعه جهانی داد. عراقچی با اشاره به اینکه حدود 200، 300 فرد حقیقی و حقوقی در لیست تحریم‌ها مانده‌اند، افزود: آمریکایی‌ها به همه بنگاه‌های اقتصادی در دنیا گفته‌اند وقتی می‌خواهید معامله انجام دهید باید مواظب باشید که در لیست تحریم نباشید.
 
هشدار به آمریکایی‌ها
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با اشاره به قانون پولشویی و مقابله با منابع مالی تروریسم گفت: به آمریکایی‌ها گفته‌ایم که به بهانه تحریم‌های اولیه کشورها را از تعامل با ایران نترسانند.
 
او با اشاره به FATF گفت: گروهی از کشورها نهادی تشکیل دادند تا با پولشویی و تامین منابع مالی تروریسم مقابله کنند. عراقچی گفت: حدود 5، 6 سال پیش دولت ایران تصمیم گرفت قوانین مربوطه را اجرا کند و بنابراین قانون مبارزه با پولشویی در دولت قبل تصویب شد و از سوی دیگر هم نیز قانون تامین منابع تروریسم در اسفند سال گذشته به تصویب رسید. رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با اشاره به اینکه قانون مبارزه با منابع تروریسم بین مجلس و شورای نگهبان، رفت و آمد شد، گفت: در نهایت این قانون توسط شورای نگهبان به تصویب رسید. عراقچی ادامه داد: ما در تعریف تروریسم در برخی گروه‌ها مانند داعش، النصره و طالبان با FATF تعریفمان مشترک است، اما در برخی شمول دیگر در تعریف تروریسم با ما مشکل دارند، بنابراین با آنها در چارچوب قانون اساسی نیز همکاری خواهیم کرد.» رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با اشاره به اینکه قانون مقابله با منابع مالی تروریسم تصویب شده است، افزود: این قانون یک تبصره دارد و آن هم مربوط به این مساله می‌شود که گروه‌هایی که با اشغالگری، استعمار و نژادپرستی مبارزه می‌کنند تروریست محسوب نمی‌شوند.
 
حزب‌الله را قربانی هیچ چیز نمی‌کنیم
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با اشاره به اینکه اولویت‌ها و خط قرمزهایمان مشخص است و حزب‌الله را قربانی هیچ چیزی نمی‌کنیم، اعلام کرد: بسیاری از کشورهای دیگر هم نیز در تعریف تروریسم با FATF مشکل دارند و در این مساله ما تنها نیستیم و این موضوع را مشکل حادی نمی‌بینیم اگر هم مشکلی باشد اولویت‌های جمهوری اسلامی ایران درباره حمایت از مقاومت تغییرناپذیر است. او ادامه داد: ما به مذاکرات خود برای رسیدن به تفاهم ادامه خواهیم داد اما اگر به تفاهم هم نیز نرسیدیم امنیت ملی خود را فدا نخواهیم کرد.
 
راه‌های دیگری برای ارسال پول وجود دارد
عراقچی با اشاره به اینکه لزوما هر کاری از طریق نهادهای بانکی صورت نمی‌گیرد، تاکید کرد: در سال‌های قبل مثلا اگر برای آقای ایکس پولی ارسال می‌کردیم به‌صورت بانکی نبوده، بنابراین هیچ‌گاه به این لیست‌ها پایبند نبوده‌ایم، وقتی راه‌های دیگری هم برای ارسال پول وجود دارد. رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با اشاره به اینکه برخی از افراد در لیست تحریم شورای امنیت هستند، گفت: هیچ‌وقت به لیست‌ها مقید نبوده‌ایم و دلیلی ندارد که بانک‌های خودمان را به دست خودمان گیر بیندازیم.
 
خرید آب سنگین
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام در پاسخ به سوال دیگری پیرامون آب سنگین گفت: 130 تن آب سنگین را به‌عنوان ذخیره طبق برجام نگه می‌داریم به‌طوری که تولید کارخانه آب سنگین به سالی 25 تن رسیده است. رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با بیان اینکه ذخیره آب سنگین در عمان تصمیم سازمان انرژی اتمی بوده است، ادامه داد: کارخانه آب سنگین مانند چشمه‌ای است که تولید می‌کند، بنابراین نیاز فوری به آب سنگین نداریم. او با بیان اینکه در برجام نیاز اراک حدود 80، 70 تن بود گفت: احتیاطا تا 130 تن در نظر گرفته‌ایم و در داخل کشور این مقدار را داریم و مقداری را نیز به انبارهای عمان فرستاده‌ایم.
عراقچی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برجام را همین موضوع دانست و عنوان کرد: 32 تن به آمریکا آب سنگین فروخته‌ایم و پولش را دریافت کرده‌ایم بنابراین اکنون به‌عنوان فروشنده آب سنگین از سوی آمریکایی‌ها شناخته می‌شویم. او در پاسخ به سوال دیگری پیرامون اظهارات اخیر علی‌اکبر صالحی درباره توطئه علیه ایران اضافه کرد: ما همیشه باید مراقب باشیم تا توطئه‌ای صورت نگیرد بنابراین این مساله یک امر پذیرفته شده است که باید هوشیار باشیم. عراقچی با اشاره به اینکه روزی که بوی توطئه به مشام نرسد باید شک کنیم، افزود: توطئه دشمنان ما توهم نیست بلکه واقعیت است پس باید ابعاد توطئه را به خوبی بشناسیم.
 
تلفن تند ظریف به بان‌کی‌مون
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام با اشاره به اینکه پیش‌نویس بان‌کی‌مون غیرمتوازن و غیرمنصفانه است، گفت: به دبیرکل سازمان ملل اعتراضمان را اعلام کرده‌ایم، به‌طوری که ظریف تلفن تندی را در روز عید فطر به بان‌کی‌مون در این باره زده است و اعلام کرد که باید گزارش متوازن شود.
او با اشاره به اینکه امیدوارم بان‌کی‌مون گزارش خود را تصحیح کند و گزارشی متوازن ارائه دهد، اضافه کرد: بان‌کی‌مون نقشی در برجام ندارد و حق ندارد با گزارش‌های نادرست به برجام ضربه بزند. عراقچی با اشاره به اینکه برخورد محکم سیاسی را با بان‌کی‌مون در صورت عدم تصحیح این پیش‌نویس خواهیم کرد، گفت: فشار آمریکا بر ایشان موثر بوده است، بنابراین به‌شدت با هر حرکتی که بخواهد برای برنامه موشکی چالش ایجاد کند مقابله می‌کنیم. رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام تصریح کرد: برنامه موشکی ایران نقض قطعنامه نیست و به‌شدت با هر برنامه‌ای که بخواهد برنامه‌مان را دچار چالش کند برخورد می‌کنیم.
 
قانون ویزا
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام در پاسخ به سوال دیگری پیرامون قانون ویزا اظهار کرد: نگرانی اصلی‌مان درباره قانون ویزا در این بود که کسانی که به‌دنبال ارتباط اقتصادی با ایران هستند به دلیل این قانون از سفر به ایران منصرف شوند که دولت آمریکا این قسمت را اصلاح کرد. او قسمت مهم دیگر قانون ویزا را در افرادی دانست که برای فعالیت‌های علمی درصدد آمدن به ایران هستند و عنوان کرد: از سوی دیگر قسمتی هم مربوط به گردشگران می‌شود بنابراین آمریکایی‌ها قسمت‌هایی که مربوط به برجام می‌شود را تلقی به نقض کردند.
 
کانال خرید
او کانال خرید را یکی از ارکان جدی برجام دانست و تاکید کرد: «همه تجهیزات دارای کارکرد دو منظوره قبل از برجام خریدشان ممنوع شده بود و آیین‌نامه‌ها و فرم‌های مربوط به این کانال نوشته شده است و بعد از تایید خریدها به کانال می‌رود و بنابراین طبق آمار دو مورد گواهی بهره‌برداری صادر شده و درخواست‌ها برای خرید آغاز شده است.»