دومین مصوبه شورای حمل و نقل همگانی؛ " ضرورت تغییر نگرش در مورد سیستم های ریلی درون شهری "

تین نیوز |   در مورد اینکه کدامیک از دو سیستم مترو و مونوریل برای شهرهای ما مناسب تر هستند، مطالب زیادی مطرح شده است. طرفداران هر یک، نقاط قوت یکی را گفته و به نقاط ضعف دیگری حمله کرده اند. قرار شد این موضوع بیطرفانه از ابعاد مختلف به بحث گذارده شود تا به نتیجه واحد برسیم.
مراحل طی شده برای این بررسی :
1-انجام پژوهش هائی توسط شرکت طراحان تردد پارس در مورد جنبه های مهم مربوط به مترو و مونوریل.
2-ارائه نتیجه پژوهش مزبور در کارگروه شورای حمل و نقل همگانی با حضور آقایان بهره دار،  محمدی،  ظهراب زاده،  علیقارداشی،  امیری پور و تقی زاده و  بحث و بررسی مفصل.
3-ارائه نتیجه بررسی در جلسه شورا در تاریخ 25/2/1392
4-ارائه مواردی دیگر از نتیجه مطالعات شرکت مپنا در مورد انواع مونوریل در دنیا و مقایسه هائی با مترو در جلسه شورا و ارائه نکاتی در مورد مونوریل قم که این شرکت در دست اجرا دارد.
5-بحث و بررسی در شورا و دستیابی به نتایج مشترکی که مورد تایید همه اعضاء شورا می باشد.
جمعبندی :
گرچه جمعبندی زیر شاید بدیهی به نظر برسد،  اما همین مطالب بدیهی را اغلب در بحث های کارشناسی، مدیریتی و مصاحبه ها رعایت نمی کنیم . به همین علت سعی در شفاف سازی کامل شده است تا بین همه توافق نسبی ایجاد گردد :
1) مترو و LRT به عنوان قطارهای شهری الزاماً زیرزمینی نیستند و می‌توانند به صورت زیر زمینی، هم سطح و در ارتفاع (هوایی) یا ترکیبی از این موارد  احداث شوند . نمونه های آن در سایر کشورها بسیار است. حتی مترو تهران و تبریز هم هر سه وضعیت فوق را در خود دارند.
2)لزوماً همه مونوریل ها هوایی نیستند و مونوریل صرفاً بیانگر نوعی از ریل و بوژی متفاوت است. درحقیقت مفهوم مونوریل بیشتر دارای جنبه مکانیکی است تا حمل و نقلی. البته این خاصیت مکانیکی ، قابلیت حرکت در مسیرهای با شیب و فراز 6% را ایجاد می کنند، در حالیکه قطارهای متداول (با دو ریل فلزی) شیب و فراز کمتری را می توانند پاسخگو باشند.
3)در حال حاضر به اشتباه مفهوم مونوریل مترادف با قطار هوایی مطرح می گردد، در حالیکه این مساله صحیح نیست. درصورت نیاز به احداث بخش و یا تمامی مسیر ریلی درون شهری به صورت هوایی، الزامی به استفاده از ریل و بوژی مونوریل نیست و قطارهای متداول می توانند به راحتی به صورت هوایی مورد استفاده قرار گیرند، مگر جائی که به لحاظ جنبه های امکان پذیری،  فنی،  اقتصادی و بصری و ..... نیاز به استفاده از مونوریل باشد .
4)تعریف یک خط ریلی درون شهری به صورت فقط زیرزمینی و یا فقط هوایی از همان ابتدای بررسی صحیح نیست. بلکه یک کریدور ریلی در طول مسیر خود با توجه به توپوگرافی مسیر و فشردگی کاربری ها و سایر عوامل می تواند ترکیبی از مسیر همسطح، زیرزمینی و هوایی باشد. (نمونه آن در بسیاری کشورها اجرا شده است و خطوط متروی دبی و برخی خطوط متروی پاریس و بسیاری شهرها به صورت ترکیبی از هوایی، همسطح و زیرزمینی احداث شده است). پس تاکنون استدلال هائی که در ارتباط با رد مترو به دلیل ساخت آن در زیر زمین و در نتیجه هزینه بالای آن و ....... می شد ، صحیح نبوده و استدلال هایی که در رد منوریل به علت الزام به هوایی بودن آن و تخریب منظر شهری (زیرا مترو هم می تواند هوایی باشد و منظر شهری را بیش از مونوریل تخریب کند) و ...... شده نیز درست نبوده است (در تمام این استدلال ها به صورت پیش فرض الزاما منوریل را سیستم ریلی هوایی و مترو را زیرزمینی می پنداشته اند).
5)اصولا این مقایسه صحیح نبوده و طبق آنچه در UITP آمده است ؛ مترو و LRT هر دو شیوه هایی از حمل و نقل ریلی درون شهری هستند که در زیر مجموعه هر یک تکنولوژی‌هایی در دسترس می باشند که منوریل نیز یکی از این تکنولوژی ها است. مسلما هر یک از این تکنولوژی ها جایگاه خود را دارند و اصولا مخالفت یا موافقت با مترو یا منوریل یا تراموا و ..... مفهومی ندارد، زیرا بسته به شرایط شهر، ظرفیت جابجایی مورد نیاز،  شیب و فراز، بودجه اولیه، طرح جامع حمل و نقل شهر و .....  باید متخصصان مربوط سیستم های متناسب یک شهر را پیشنهاد دهند.
6)باید مراقب باشیم تا تنوع سیستم های ریلی که بکار می گیریم به نحوی باشد که هزینه های نگهداری و بهره برداری ما را بهینه سازد و این سیستم ها را همواره بتوانیم در سطح خوب برای سرویس دهی به مردم حفظ کنیم.
7)عبارت مونوریل به عنوان "نوع ریل و بوژی" دارای مفهومی تکنولوژیکی است همانند مواردی چون "استفاده از قطارهای خودکششی و یا دارای لکوموتیو"، "شبکه انتقال بالاسری و یا ریل سوم"، "ریل گذاری به شیوه بالاست یا اسلب"، "دارای راننده بودن یا نبودن سیستم" و ..... که همه موارد فوق ابعاد تکنولوژیک کار را بیان می‌کنند. لذا در طرح‌های کلان شهری می بایست از پرداختن به جنبه‌های تکنولوژیکی مسیر ریلی خودداری گردد و شایسته است این موارد که بیشتر جنبه فنی داشته (نه برنامه ریزی حمل و نقل)، در مطالعات تفصیلی مشاورین در چارچوب مطالعات بالادست تعیین شوند. لذا طرح موضوع مونوریل و لحاظ آن در طرح‌های کلان شهری و الزام به احداث یک مسیر "مونوریل" در طرح جامع حمل و نقل ریلی صحیح نیست.  بدین ترتیب در پاسخ به پرسشی مانند "مترو اولویت دارد یا مونوریل" از مسئولین و متخصصان،  بهتر است بیان شود "اصولا مقایسه مستقیم این دو واژه با یکدیگر صحیح نیست و مفهومی ندارد. زیرا مونوریل بیانگر نوعی قطار مجهز به ریل و بوژی خاص و مترو بیانگر شبکه ریلی انبوه بر شهری است". البته بر اساس مشخصات کریدور مورد نظر و ویژگی‌های توپوگرافی و سایر محدودیت‌ها، در مطالعات بعدی مسلما نوع قطار، ریل و ... باید مشخص گردد تا  هر گامی ما را به اجرا نزدیک‌تر کند. اما در برنامه ریزی کلان و تهیه طرح های جامع هرگز نباید وارد جزئیات غیر ضروری شد.
مدیران شهری باید صرفا بر اساس مطالعات مشاوران ذیصلاح تصمیم گیری نمایند و از اعمال سلیقه‌های مدیریتی غیر کارشناسی خودداری فرمایند. باید توجه کنیم که در مذاکرات و صحبت ها و ... سعی کنیم از گفتن این عبارت پرهیز کنیم که: "ما فلان سیستم را می‌خواهیم"،  بلکه باید از اهل فن سوال کنیم که "چه سیستمی برای ما مناسب تر است تا ما را به اهداف برنامه کلان شهرمان و اهداف حمل و نقلی شهر برساند و حداکثر فایده را برای مردم و حداقل ضرر را داشته باشد".