جایی برای پیاده ها نیست

تین نیوز | کاهش تراکم خودروهای در گذر یکی از خواسته های مهم شهروندان شهرهای بزرگ از جمله پایتخت کشور است. خواسته های به حقی که می‌تواند منجر به کاهش ترافیک و کاهش آلودگی هوا، صوت و... شود. لازمه رسیدن به چنین وضعیتی چیست؟ آیا توسعه حمل و نقل عمومی می‌تواند منجر به کاهش ترافیک و آلودگی هوا شود و تهران و شهرهای بزرگ را محلی مناسب تر برای زندگی کند؟ پاسخ به این سوال ساده اما چند بعدی است.
افزایش کیفیت حمل و نقل عمومی مانند گسترش مترو و اتوبوس می‌تواند منجر به استفاده مردم از این امکانات و در نتیجه علاوه بر کاهش هزینه های شخصی و کاهش مصرف سوخت، می‌تواند شهری کم ترافیک و کمتر آلوده را به ارمغان آورد. اما آیا گسترش زیر ساخت های حمل و نقلی مانند ساخت بزرگراه و اتوبان و تعریض خیابان ها منجر به کاهش کیفیت زندگی و کاهش حضور انسان نمی‌شود؟
در روز هوای پاک و در انتظار آسمان آبی، رئیس جمهوری و وزاری دولت از مترو و وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کردند تا علاوه بر اینکه تبلیغی برای استفاده همگانی از وسایل حمل و نقل عمومی باشد، زمینه آشنایی مسئولان با مشکلات زیر ساختی و همینطور امکانات و پتانسیل های شهری فراهم شود. چرا که یکی از مهمترین مشکلات توسعه امکانات زیر ساختی مثل توسعه مترو، کمبود بودجه و دعواهای دائمی شهرداری و دولت بوده است.
در دولت محمود احمدی نژاد، پرداخت نشدن سهم توسعه مترو از سوی دولت و جدال بی حاصلی که دولت پیشین با شهرداری تهران داشت تا حدودی توانست توسعه مترو و حمل و نقل عمومی را کاهش دهد. شهرداری تهران اما تلاش کرد با جبران این کاستی دولت روند توسعه را متوقف نکند اما آیا دولت حسن روحانی که قابل مقایسه با دولت قبلی نیست توانسته سهم مترو و اتوبوس و دیگر وسایل حمل و نقل عمومی را به شهرداری تهران و دیگر شهرهای کشور پرداخت کند؟
یک کارشناس حمل و نقل شهری می‌گوید: تهران زیر ساخت بسیار نا مناسبی دارد و هر چه توسعه بیشتری اتفاق بیفتد باز هم کم است. تهران نیاز به توجه بیشتری دارد چرا که تراکم بسیاری از جمعیت و خودرو و سازمان و نهاد و... در این شهر وضعیت آن را خاص کرده است.
امیر علی عرفانی به ابتکار می‌گوید: شهرداری تلاش کرده وضعیت شهر را با ساخت اتوبان و توسعه زیر ساخت های شهری به سامان کند و بتواند خدمات بهتری به شهروندان ارائه دهد. به همین دلیل روندی توسعه ای و عمرانی در دستور کار شهرداری تهران است. اما در شهرهای دیگر روند اینطور نیست و انگار در کنار توسعه بر مبنای عمران و ساخت و ساز زمینه های دیگر بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
توجه به توسعه بدون حضور مردم خود مشکلی است که البته منتقدانی دارد. چرا که بسیاری بر این باورند با توسعه زیر ساختهای حمل و نقلی مثل بزرگراه به خودی خود زمینه حضور بیشتر ماشین ها و در نتیجه گسترش ترافیک و آلودگی هوا و مشکلات دیگر از جمله عوارض بهداشتی درمانی و زیست محیطی برای شهروندان بوجود می‌آید.
مسعود کاوند کارشناس حوزه شهری  بر این باور است: اگر فقط از منظر توسعه حمل و نقل نگاه کنیم، هر جمعیتی را با برنامه ریزی مشخص و از قبل تعیین شده در شهری مانند تهران می‌توان جا داد. شهر توکیو الان بیش از 30 میلیون نفر جمعیت دارد. جابجایی این جمعیت عظیم به چه صورتی است؟ بی شک با حمل و نقل و زیر ساخت هایی که در این شهر فراهم شده این جمعیت با کمترین مشکل جابجا می‌شوند.
به گفته وی یکی از مشکلات شهر تهران نبود برنامه ریزی برای توسعه زیر ساخت ها است چرا که از ابتدایی که بنیان تهران به عنوان یک شهر مدرن گذاشته شده برای مثال مناطق مسکونی و تراکم جمعیتی در شرق برنامه ریزی شده و توسعه کارخانجات و... در غرب تدارک دیده شده است. حالا اگر شما شالوده حمل و نقل تهران را در نظر بگیرید بر اساس توجه به اتومبیل بوده و اصلا مردم در این فرایند دیده نشده اند.
کاوند می‌افزاید: زیر ساخت های حمل و نقل شهری ضعیف است. البته نگرش شهرداری تهران و دیگر شهرها در ایران نگرشی بر مبنای تئوری «پیش بینی و فراهم کردن» است پارادایمی که تا سال 1980 بیشتر مورد استفاده شهرهای مدرن نبوده است. اما تهران هنوز بر پایه این اصل مدیریت می‌شود، به این معنی که بر اساس تقاضای سفر درون شهری برنامه ریزی و خدمات رسانی زیر ساختی می‌شود.
تونل اتوبان و... ساخته می‌شود و حتی گاهی پیاده روها کوچک می‌شوند تا درخواست های سفر قابل اجرا باشد.این کارشناس مدیریت شهری اضافه می‌کند: در دوره های جدید مدیریت شهری پارادایم «پیش بینی و جلوگیری» مد نظر است. یعنی تقاضای سفر از سوی مدیریت شهری مدیریت و کنترل می‌شود.
در این روش برای سفر ها و پاسخ به آنها برنامه ریزی نمی‌شود بلکه با توسعه در حوزه هایی مانند آی تی به درخواستها پاسخ داده می‌شود. بسیاری از سفرهای درون شهری مانند فعالیت های بانکی و... می‌تواند با توسعه وایرلس شهری قابل مدیریت باشد.
امروزه این خدمات در تهران در حال گسترش است و همین می‌تواند منجر به کاهش سفرها و در نتیجه کاهش تراکم جمعیتی و کاهش حضور خودروها و... شود. البه باید به کاهش بروکراسی در شهرها نیز اشاره کرد چرا که ایجاد زمینه های اتوماسیون از بروکراسی در نهادها جلوگیری کرد.
به باور کاوند پهنه های شهری در تهران اکثرا تک کاربره هستند و این خود یکی از مشکلات شهر تهران است. منطقه نارمک تنها پهنه ای برای سکونت است و در ساعاتی مردم باید با هم از منطقه خارج شوند و سر کار بروند و برای این وضعیت زیر ساخت هایی وجود ندارد یعنی مدیریت تقاضای سفر تعریف نشده است.
جمعیت تهران اگرچه در روز از 14 تا مرز 18 میلیون براورد شده است اما بخش مهمی از این جمعیت مقیم پایتخت نیستند و به دلیل تراکم نهادی و اینکه همه چیز کشور در این شهر خلاصه شده است، جمعیت زیادی روزانه برای پگیری کارهای شخصی و اداری خود به تهران می‌آیند ولی به نظر می‌رسد هیچ برنامه ریزی برای کاستن از تراکم جمعیتی و بی نیاز بودن پایتخت به توسعه زیر ساخت های شهری مانند حمل نیست.
اما کارشناسان بر این باورند شهرداری عملا دارد به جای اینکه مردم را به سمت استفاده از حمل و نقل عمومی سوق دهد با ساخت و ساز بسیار و توسعه اتوبان ها و پهن کردن خیابان ها به نفع سواره ها جای شهروندان پیاده را تنگ می‌کند.
 
گفتگوی روحانی با مردم در واگن های مترو
رئیس جمهوری با تأکید بر این‌که دستیابی به هوای سالم و مطلوب نیاز به کمک همه مردم دارد، گفت:‌ مشکلات زیست‌محیطی فراوانی وجود دارد که در یکسال و نیم گذشته اقدامات فراوانی برای حل آنها انجام شده، اما برای رسیدن به نقطه مطلوب نیاز به حضور و کمک همه مردم داریم.
حسن روحانی روز دوشنبه و به مناسبت روز هوای پاک پس از حضور در قطار شهری «مترو» برای رسیدن به محل کار اظهارداشت: پیش از این و در دوران قبل از ریاست جمهوری گاهی اوقات از وسیله نقلیه عمومی استفاده می‌کردم و مترو وسیله خوبی است که در اختیار مردم قرار گرفته و سالیان بسیاری برای راه‌اندازی آن تلاش شده است.
رئیس جمهوری پیش از شرکت در جلسه شورای عالی محیط زیست، افزود: استفاده مسئولان از وسایل حمل و نقل عمومی به مناسبت روز هوای پاک نمادین است، برای اینکه مردم توجه کنند که باید به یک هوای سالم و مطلوب برسیم و یکی از راه‌های رسیدن به این نقطه استفاده از وسایل نقلیه عمومی و استفاده کمتر از وسایل نقلیه شخصی است.
روحانی ضرورت توجه به زمین، آب و هوای پاک را خاطر نشان ساخت و اظهار امیدواری کرد که این روز آغاز توجهی از سوی مردم و مسئولان برای مبارزه با آلودگی هوا و تلاش همگانی و دلسوزانه برای رسیدن به نقطه مطلوب باشد.رئیس جمهوری در پاسخ به سوالی در خصوص صحبت‌های رییس‌ جمهور با مردم در داخل قطار شهری، گفت: این اتفاق بسیار خوب بود که ناگهان با جمعیتی روبه‌رو شویم که خواسته‌هایی دارند و از پیش درباره اولویت‌هایشان نیز فکر نکرده‌اند.
برخی از این خواسته ها که مطرح شد، قابل پیگیری است.روحانی گفت: برخی راجع به سیاست خارجی نظر داشتند و می‌خواستند که مذاکره ادامه داشته باشد، برخی راجع به شرایط مترو و ازدحام و شلوغی بیش از حد در برخی ساعات گلایه داشتند، برخی راجع به دانشگاه و کنکور و مشکلات مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نظراتشان را مطرح کردند و خانمی راجع به اخلاق عمومی در جامعه و اقداماتی که باید انجام شود، سخن گفت.در این حضور سرزده، رئیس جمهوری به همراه معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست، حد فاصل ایستگاه آزادی تا ایستگاه امام علی(ع) را با قطار شهری طی کردند و رئیس‌ جمهوری با قرار گرفتن در کنار مردم، پای صحبت‌های آنها نشست و دیدگاه‌هایشان را درباره مسایل روز شنید.