فرهنگ، حلقه مفقوده توسعه مناطق آزاد
تین نیوز | تئوری مناطق آزاد ظاهرا نخستین بار در ممالكی ارایه شد كه دارای اقتصادی بسته بودند، درواقع در مرزهای این ممالك، برخی مناطق جهت فعالیت های آزاد اقتصادی در نظر گرفته می شد.
در كشورهایی كه دولت سكاندار اقتصاد هستند این تئوری می تواند روش مفیدی برای توسعه اقتصادی باشد اما همان طور كه می دانیم توسعه اقتصادی اولابه تنهایی نمی تواند موجب توسعه باشد و از سوی دیگر این روش ممكن است درصورت عدم پیروی از برنامه یی مدون و هدفمند، موجب رشد و توسعه ناهمگن كشور شود. تئوری مناطق آزاد قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران مطرح شد و نخستین بار در سال ١٣٣٦ بعد از انتخاب بندر عباس به عنوان مركز صادرات و واردات كشور، اندیشه ایجاد منطقه آزاد تجاری به عنوان یك ضرورت اقتصادی مورد توجه قرار گرفت. اندكی قبل از انقلاب اسلامی جزیره كیش به عنوان مركز تجاری و
توریستی معرفی شد، اما تشكیل یك منطقه آزاد تجاری با تعاریف مصطلح عملابعد از اتمام جنگ تحمیلی و در سال ١٣٦٨ براساس قانون برنامه اول توسعه كشور صورت گرفت، نخستین مناطق آزاد تجاری ایران عبارت بودند از كیش، قشم و چابهار. این مناطق در فاصله برنامه های دوم تا چهارم به هفت منطقه افزایش یافت. درواقع مناطق آزاد تجاری در مرزهای مشترك كشور با كشورهای همسایه تاسیس شدند و عمده ترین اهداف آنها عبارت بودند از: ایجاد صنایع تولیدی صادراتی، انتقال دانش فنی و صنعتی به كشورهای دیگر، فراهم آوردن زیرساخت های توسعه بازرگانی، پیوند اقتصاد ملی با اقتصاد جهانی، ایجاد قطب های علمی بین
المللی، جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی، ایجاد فضایی مناسب جهت انجام طرح های آزمایشی برای تعمیم آن در سطح كشور و اهداف فرهنگی، گردشگری و اجتماعی متناسب با سند چشم انداز و افق ١٤ ٤.
یكی از مسائل مهمی كه با وجود پیش بینی های لازم در قانون و برنامه های پنج ساله پیرامون مناطق آزاد مغفول مانده بود، بحث فرهنگ به عنوان زیربنای توسعه همه جانبه بود، هرچند كه برخی را گمان بر این است كه طرح تاسیس مناطق آزاد تاحدودی موفقیت آمیز بوده است، اما برخی نیز معتقدند منطق آزاد تجاری نتوانسته اند اهداف مورد نظر را محقق سازند مع الذلك توسعه فرهنگی مناطق آزاد ایران نتوانسته همگام با توسعه اقتصادی و صنعتی این مناطق پیشرفت كند، در واقع فرهنگ اقوام میزبان در طول سه دهه فعالیت این مناطق همواره در تعارض محسوسی با فعالیت های اقتصادی و تجاری مناطق آزاد بسر برده است، در
تحقیقی كه در شماره ٦١ فصلنامه مطالعات ملی سال ١٣٨٦ منتشر شده، فعالیت های اقتصادی مناطق آزاد جنوب كشور موجب تضعیف هویت ملی و بومی منطقه دانسته شده است، از سوی دیگر دروازه باز مناطق آزاد بالفطره امكان تلاقی و برخورد فرهنگ میهمان و میزبان را فراهم آورده، شاید فقدان یك نظام نامه فرهنگی جامع در سرلوحه فعالیت های صنعتی، اقتصادی و تجاری عامل ایجاد اینگونه تنش ها باشد، همان بحثی كه مقام معظم رهبری از آن به عنوان پیوست فرهنگی طرح های عمرانی و اقتصادی یاد كردند. به هرحال در طول حیات دولت های گذشته به این مهم توجه كافی صورت نگرفته است (برگرفته از سخنان دبیر شورای عالی
مناطق آزاد كشور در جمع ائمه جمعه مناطق آزاد، پاییز ١٣٩٣) قشم اما اخیرا در رسانه های كشور خبر ضرورت ایجاد معاونت های فرهنگی در مناطق آزاد نوید بخش توجه ویژه دولت یازدهم به این مساله است. ازسوی دیگر اختصاص ٦٤ درصد بودجه مناطق آزاد به فعالیت های فرهنگی و هنری نیز نشان از اهتمام دبیر شورای عالی مناطق آزاد دارد.
در خصوص پیوست فرهنگی طرح های اقتصادی، بازرگانی و صنعتی در مناطق آزاد یا تدوین نظامنامه های فرهنگی این مناطق باید توجه داشته باشیم كه اولااین پیوستها نباید صرفا به اجرای برنامه های فرهنگی نظیر مسابقه ها، جشنواره ها و نمایشگاه ها یا ایجاد كتابخانه بسنده كند، بلكه باید در آنها همه ابعاد مهندسی فرهنگی در نظر گرفته شود چرا كه بناست مناطق آزاد به عنوان الگوهای سبك زندگی و به صورت طرح های آزمایشی برای تعمیم به كل كشور باشد.
در این پیوست ها بهتراست به سیمای فرهنگی و مبلمان شهری و روستایی مناطق آزاد، ارتقاء شاخص های فرهنگ عمومی منطقه فحمایت از تنوع فرهنگی جوامع میزبان منطقه، حمایت از هویت فرهنگی، زبان، آداب و رسوم و سنت ها و صنایع دستی و هنری هر منطقه و ارتقا سطح شاخص های فرهنگ رسمی، در كنار فرهنگ عمومی، نظیر گسترش فضاهای فرهنگی، توسعه فرهنگ كتاب و كتابخوانی، حمایت از هنرهای بومی و ملی و تعظیم و بزرگداشت مفاخر و مشاهیر دینی، علمی و فرهنگی منطقه یی و ملی پرداخته شود.
شایسته است برای هر منطقه آزاد یك الگوی فرهنگ ایرانی واسلامی ارائه شود تا بتوان توسعه اقتصادی و صنعتی را در یك بستر سالم فرهنگی هدایت كرد و به سوی افق های روشن پیشرفت پیش برد. چراكه در غیر این صورت پدیده های زشت اجتماعی و فرهنگی نظیر قاچاق كالاو ارز، رشوه، تقلب، سوءاستفاده، رانت خواری تملق، قانون گریزی، ثروت اندوزی و... چهره این مناطق را نامناسب خواهد كرد.
هرچند كه خوشبختانه مسیر توسعه این مناطق و همت و تدبیر مردان و زنان خدمتگذار در ایران اسلامی حاكی از فداهای طلایی این مناطق و كل ایران است. مناطق آزاد توانسته است فرصت هایی ارزشمند در اختیار كشور قرار دهد ازجمله امكان معرفی و صدور هوشمندانه فرهنگ غنی ایرانی- اسلامی، امكان تحقق مقوله اقتصاد فرهنگ و هنر و امكان آزمایش طرح های فرهنگی، هنری و آموزشی در مناطق به عنوان پایلوت و چنانچه نتوان ازاین فرصت ها به درستی استفاده كرد جای خودرا به تهدیدات فرهنگی نظیر تضعیف فرهنگ بومی و ملی، تغییر سبك زندگی به مدل های بیگانه و جایگزینی تشتت فرهنگی بجای تنوع فرهنگی خواهد داد. لذا
در این راستا برای اغتنام فرصت ها پیشنهاد می شود:
١- تدوین سند جامع توسعه فرهنگی مناطق آزاد
٢- ایجاد بانك های اطلاعاتی هنرمندان، نویسندگان و مشاهیر و مفاخر علمی و فرهنگی
٣- بررسی وضعیت موجود شاخص های فرهنگ عمومی با همكاری شورای فرهنگ عمومی مناطق آزاد
٤- تهیه الگوهای ایرانی اسلامی مبلمان شهری و ساماندهی فضاهای فرهنگی وتابلوهای تبلیغاتی اصناف و نامگذاری معابر و میادین و ارایه الگوی مناسب تبلیغات شهری.
٥- ایجاد ایستگاه های فرهنگی كتاب و مطبوعات
٦- گسترش فضاهای فرهنگی
٧- تدوین نظامنامه فرهنگی مناطق
٨- اهتمام برامر اقتصاد فرهنگ و هنر و امكان فروش، نمایش و تبلیغ تولیدات فرهنگی در مناطق آزاد .
*مدرس دانشگاه و كارشناس فرهنگی
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.