به نفت تکیه کنیم یا میراثفرهنگی؟!

تین نیوز |   هر از چندگاهی از این  سو و آن سو خبر تخریب یکی از آثار تاریخی؛ یکی از پاره های تن فرهنگ ایران را می‌شنویم.
از دست رفتن آنها همچون برگ ریزان پاییزی است، هر روز شاهد به باد رفتن آنها هستیم. برای هر فردی شنیدن این اخبار تاسف بار حسی را منتقل  می کند در این میان نا امیدی  پر رنگ ترین این حس هاست که بعد از شنیدن تخریب یک اثر به ما دست می دهد. 
نصراله پژمان فر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در پاسخ به پرسش «راه مردم» مبنی بر اینکه چرا میراث فرهنگی در کشور ما بی اهمیت شده است و هر روز شاهد تخریب یکی از این آثار هستیم، گفت: در بحث تاریخی از چند جهت حائز اهمیت است. یک بعد آن فرهنگی است؛ این آثار گذشته ما محسوب می شود و شامل فرهنگ، باورها و ارزش هایی که از گذشتگان برای ما مانده است و باید حفظ شود این آثار نشان میدهد که گذشتگان ما که بودند  چه کردند تا آیندگان و فرزندان ما از تاریخ با ارزش کشور با خبر شوند؛ مجسمه ها و آثاری که نشان دهنده بسیاری چیزهاست؛ نشان می دهد که افرادی برای دفاع از میهنشان چه کرده اند و نماد های به یاد ماندنی برای نسل های آینده اند. این آثار باعث تقویت روحیه  همبستگی و انسجام برای خودمان و نسل های آینده خواهد شد.
او در ادامه  می افزاید: نکته دیگر وجه اقتصادی این آثار است که می توانیم به عنوان بهترین گزینه جایگزین در اقتصاد متکی بر نفت در کشور نقش آفرین باشد و از آنها بهره برداری کنیم. پژمان فر با بیان اینکه بسیاری از کشورها عمده درآمدشان از نفت کسب می شود گفت: بسیاری از کشورها از قبل آثار تاریخی  و توریست درآمدهای بسیاری به دست می آورند.
شاید این حوزه تنها راهی است که برای کسب درآمد است و جالب است که گاهی در بعضی از کشورها وقتی به موزه هایشان می رویم هیچ اثر که قابل مقایسه با آثار تاریخی امروز کشورمان نیست اما  صرفا با رنگ و لعاب دادن به یکسری آثار و حتی ساختمان مجلل آن مورد توجه بسیاری از افراد قرار می گیرد و با جلب توجه بسیار در آمد بالایی را برای خودشان به دست می آورند.
نماینده مشهد و کلات درخصوص می گوید: امروز با توجه به شرایطی که در کشور داریم می توانیم گزینه‌ای برای اقتصاد مقاومتی و به عنوان یکی از بهترین گزینه های جایگزین نفت به آنها بیش از پیش توجه داشته باشیم.قطعا توریست هایی که وارد کشورمان می شوند مبلغ فرهنگ کشورمان هستند و با کسب آشنایی از کشورمان زمانی که به کشور خود بازمی گردند نقل کننده خصوصیات کشورمان و آثار تاریخی و فرهنگمان هستند.
بنابراین میراث فرهنگی امروز کشور ما سرمایه ای است که به آن توجه نمی شود.او در رابطه با این کم توجهی به آثار تاریخی می گوید: نگاه ما به میراث فرهنگی با هنوان یک سرمایه ارزشمند  نیست و اصلا به ابعاد اهمیت آن توجه نمی کنیم.
صرفا توجهمان به کسب درآمد از نفت است و منشاء آن همین است که زمانی ما پشتمان به نفت گرم است دیگر انگیزه ای باقی نمی ماند؛ زمانی که با فروش نفت به یکسری چیزها می رسیم دیگر نسبت  به نگه داشت و حفظ آن هیچ تلاشی نمی کنیم.
انگیزه اقتصادی اهمیت ویژه ای دارد (در صورتی که باید به ابعاد فرهنگی آن هم توجه کرد) فردی که انگیزه اقتصادی داشته باشد تلاش می کند و به این فکر نیست که نفت می تواند مخارج کشور را بر عهده داشته باشد به اعتقاد من این یکی از دلایل مهم است تا برای اثر تاریخی ارزشی قائل نشویم و با غفلت و کوتاهی هر روزشاهد تخریب آنها باشیم.
او در پاسخ به این پرسش حالا که قیمت نفت کاهش یافته  آیا میراث فرهنگی حوزه خوبی برای سرمایه گزاری و توجه محسوب می شود، گفت: صد در صد ؛ منتها میراث فرهنگی به جای اینکه خود را متکی بر دستاوردهای خود کند خودش یک مشکل در مسیر انتقال ظرفیت میراث شده است.
یعنی زمانی که میراث را نگاه می کنید می بینید که اخذ اعتبار می کند در صورتی که باید این روند برعکس باشد یعنی میراث فرهنگی اینقدر ظرفیت دارد که می‌‎تواند نه تنها خودش بلکه کشور را اداره کند.
باید بگویم در مدیریت میراث فرهنگی هم اشکالات فراوانی وجود دارد که آنها  مدیریت خود را درقالب اعتبارات دولتی می دانند و دولت هم با توجه به مشکلات در عرصه اداره کشور دارد نمی تواند پاسخ دهد و میراث فرهنگی با توجه به ظریفت هایی که دارد به خود اتکا باشد و همه اتکایش به اعتبارات دولتی است و این باعث می شود هیچ گاه اتفاق خوبی نیفتد.
او در پاسخ به این پرسش که پیشنهاد شما برای این وضعیت چیست، گفت: برای بهتر شدن وضعیت اگربتوانیم بخش خصوصی را در ارتباط با میراث فرهنگی قرار دهیم و بخش خصوصی در این زمینه فعال شود می توانیم وضعیت بسامان تری داشته باشیم.زند در ادامه می گوید: با توجه به مسئولیتی که در مجلس در ارتباط با میراث فرهنگی؛ پیگیری مسائل میراث فرهنگی بر عهده بنده است.
حرفی را که با عنوان یک فرد مطلع می گویم: همه آثار فرهنگی و تاریخی ما امروز به دلیل عدم رسیدگی یابه طور کامل در معرض آسیب است و یا آسیب های جدی متوجه آنهاست و این اختصاص به شهر و استان خاصی ندارد در هر کم و بیش جایی دیده می شود. او خاطرنشان می کند: در برخی جاها توجه بیشتری شده مانند اصفهان و در برخی جاها توجه کمتری شده مانند خراسان؛ خصوصا شهر توس که یک میراث ارزشمند وملی است امروز بخشی از آن توسط افراد سو استفاده گر در حال از بین رفتن است.

از نفت سیراب می شویم!
جعفر زند کارشناس میراث فرهنگی در قوه قضائیه در پاسخ به این پرسش که چرا در کشور ما وضعیت آثار تاریخی به اینجا رسیده است، می گوید: مسئله تخریب میراث فرهنگی گاهی دانسته و گاهی نادانسته و ناآگاهانه است. ناآگاهانه به صورتی که ما نقش، ارزش  و اهمیت آنها را نمی دانیم و بهمین علت به تخریب آنها دست  می زنیم.
دانسته آن نیز به صورتی ست که ما  برای پیشبرد منافع شخصی خود چشممان را بر روی اهمیت بالای این آثار می بندیم و آنها را به نابودی می کشیم که دلیل عمده آن همین است.این کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه ایران از ظرفیت های بسیاری در زمینه گردشگری برخوردار است، می گوید: علاوه بر کشورهای اروپایی کشورهای خاورمیانه مانند مصر،هند ، ترکیه و غیره که با ما هم مرز هم هستند. ما بخاطر داشتن نفت اهمیتی به این آثار و جنبه های کسب درآمد از این آثار را نداریم به علت اینکه نفت داریم و فکر می‌کنیم به اینها احتیاجی نداریم. اگر کشوری که هم جوار ماست که نفت ندارد و  اقتصادش بیشتر بر اساس جذب توریست است مانند ترکیه توجه کنیم می بینیم که به تمام آثارشان اهمیت می دهند و هیچ تخریبی در انها صورت نمی گیرد اما در کشور ما هم منافع شخصی و هم برای پیشبرد مقاصدمان کمر به تخریب این آثار می بندیم مثلا میخواهیم خیابان کشی کنیم و یا خط مترو بزنیم راحت ترین راه را انتخاب می کنیم و به دلیل عدم اطلاع و آگاهی از اهمیت آنها تخریبشان میکنیم. البته در جامعه افرادی هستند که بیدارند و دلسوز که حمایت می کنند اما متاسفانه می بینیم فایده ای ندارد.
اهمیت ندادن به فرهنگمان لطمه سنگینی به کشور وارد می کند. بیشتر آثارمان حتی آنها که ثبت شده در معرض تخریب است چه رسد به آنهایی که نه ثبت تاریخی شده اند و گمنام هستند و روزانه شاهد تخریب تمامی آنها  در تمام استان های کشور هستیم.
از مهم ترین چیزهایی که در حال تخریب است خانه های تاریخی است یعنی در خانه های تاریخی در شهرهایی مانند شیراز، اصفهان، یزد و کرمان است در حال تخریب است. نمونه آن  خانه های تاریخی که اخیرا در شیراز تخریب شد در اصفهان نیز در منطقه ‌ای دائم این خانه های تاریخی به مجتمع های مسکونی تبدیل می شوند. به راحتی برای آنها مجوز می گیرند و تخریب می کنند اینها روندی است که بنده شاهد هستم  ضمن اینکه ما مترو را داریم که در اصفهان راهی که پیش گرفته باعث تخریب بسیاری از آثار شده و در اینده هم خواهد شد. بسیاری از آثار تاریخی نیز به  علت اینکه مرمت آگاهانه ای صورت نمی گیرد تخریب می شوند(مثلا بافت های تاریخی به  طور مثال در شیراز و اصفهان در حال نابودی است).میراث فرهنگی و ارگان های دیگر در کنار هم مسئول این تخریب ها هستند نمی توان یک ارگان را در نظر گرفت و گفت او اشتباه عمل کرده؛ همه در کنار هم موجب این وضعیت و حال متشنج آثار باستانی شده اند.میراث فرهنگی هم از لحاظ بودجه و هم پرسنل دچار ضعف است.
یک اثر تاریخی بزرگ مانند شهر استخر تنها یک نگهبان دارد و یا شهر تاریخی دارابگرد یک نگهبان با یک موتور سیکلت این کافی نیست و طبیعیه که نمی تواند از همه اینها محافظت و مراقبت کند. از طرفی قاچاقچیان تخریب میکنند و از طرفی هم جاده کشی و...همکاری نکردن ارگان های دیگر مثل شهرداری، اداره راه و غیره.. باعث میشود این آثار رو به تخریب بروند. باید یک بسیج همگانی در در رابطه با حفظ آنها داشته باشیم نه یک ارگان با تعداد انگشت شمار پرسنل...حتی گاهی اوقات آدرس یک اثر تاریخی را از آنها بپرسم نمی دانند و اگر یک عکس هم بخواهیم از آن اثر در آرشیو خود ندارند.

عدم آگاهی مسئولین لطمه بزرگی می زند
امروز تمام دنیا به این نتیجه رسیده اند که می توان بالاترین درآمد را از آثار تاریخی کسب کرد. اما مسئله اینجاست که ما چقدر آثار تاریخی را بشناسیم و به آن اهمیت دهیم.
او تاکید کرد: این درست نیست که بگوییم میدان نقش جهان در اصفهان فقط اثر تاریخی است و بقیه آثار مهم نیستند! بزرگترین مشکل ما عدم آگاهی برخی مسئولان ماست نه فقط عامه مردم؛ مسئولانی که اصلا نسبت به آثار تاریخی کوچیکترین شناختی ندارند یعنی حتی نمی دانند چه هستند. مسئولان  کارشناس نیستند و فکر می‌کنند اگر یک آثار تاریخی تخریب شد باز هم آثار دیگری در کشور وجود دارد!

زمانی  که مسئولان توجهی نمی کنند مردم هم فکر می‌کنند حتما اهمیتی ندارد بنابراین شاهد افزایش قاچاق (اشیا عتیقه و حفاری غیر مجاز) آثار تاریخی در کشورمان هستیم. زمانی که جریمه ی سنگینی قرار داده نشود این مسئله  بی اهمیت جلوه داده می شود که این موضوع موجب می شود هر روز با آمار قابل توجهی از تخریب آثار تاریخی که فرهنگ کشور ماست روبه رو شویم.
چندی پیش نیز مدیر کل سابق برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی اردشیر عروجی با بیان اینکه در حال حاضر دنیا معتقد است که باید خانه‌های خودکفا و خانه‌های سبز ایجاد کنند که با توجه به انرژ‌ی‌های پیرامونی بتواند خود را اداره کند، اظهار داشت: ما از صدها سال پیش این خانه‌ها را در ایران در شهری همچون یزد داریم که از انرژی‌های پیرامون خود استفاده می‌کردند و زندگی روزمره خود را می‌گذراندند.
وی افزود: در طبس بهشت گلشن را ایجاد کردیم به گونه‌ای که در کویر سوزان و داغ، قنات و آب را ایجاد کردیم. حال باید گفت که نگه داشتن این آثار نشان دادن همین ظرفیت بالای ایرانیان است. آیا این اتفاق، به انسان امروزی ایران نیرو نمی‌دهد و آیا حیف نیست که این نیروها از بین بروند.
عروجی تصریح کرد: از طرف دیگر این بناهای تاریخی سرمایه‌های هر منطقه هستند که وقتی ما روی این بناهای تاریخی هزینه می‌کنیم در اصل نوعی سرمایه‌گذاری انجام داده‌ایم تا هم برای نسل‌های جدید و آینده درس گرفتن باشد و هم به کمک جذب گردشگر بتوانیم فرهنگ خود را از طریق دیدن به آنها منتقل کنیم.