باورهای کهنه درسیاست خودکفایی اقتصادی
تین نیوز | دولت‌ها هرگاه توانسته‌اند وارد کرده‌اند کاهش مقطعی واردات با شرایط زمانی محقق شد نه رسیدن به خود کفایی .
برخی از کارشناسان بر این باورند که هر آنچه نیاز داخل است باید در داخل کشور تولید شود و با بستن درهای کشور به روی کالاهای خارجی در تمام زمینه‌ها به خودکفایی دست یابیم. البته این‌که بتوانیم این کار را انجام دهیم، یک آرمان و ایده‌آل است. اما در دنیای کنونی و با گسترش ارتباطات که جهان را به یک دهکده تبدیل کرده و دیگر در هر نقطه از جهان می‌توان محصولی از آن سوی دیگر جهان یافت کرد. بستن درهای تجارت به روی دنیای خارج تا حدودی بی‌معنی و بسیار سخت است. در واقع باید گفت در جهان امروز نمی‌توان کشوری را پیدا کرد که در زمینه تجارت بی نیاز از سایر کشورها باشد
و به تنهایی بتواند تمام محصولات موردنیاز خود را تولید کند. البته شاید برخی از کشورها بدلیل داشتن منابع غنی، آب و هوای مناسب و متنوع برای تولیدات کشاورزی، نیروی کار متخصص و صد البته اقتصادی قدرتمند و دارای منابع مالی برای سرمایه‌گذاری توان این کار را داشته باشند، اما برای همچون کشوری نیز تولید تمام محصولات صرفه اقتصادی ندارد. بر همین اساس اقتصادهای قدرتمند سعی می‌کنند تنها درآنچه مزیت تولید رقابتی دارند فعالیت کنند و تولید کالاهایی را که برای آنها مزیت ندارد به دیگران بسپارند. این روش باعث می‌شود که تولید رقابتی در اقتصاد شکل گیرد و تولیدات بدون مزیت که
تنها هزینه در بردارد از چرخه تولید خارج شود.
نوسان واردات در ٢ سال اخیر
نگاهی به رقم واردات ایران طی ٢ سال گذشته بیانگر این است که در ابتدای دوره مورد بررسی، یعنی سال‌های ٧٢ و ٧٣ رقم واردات کشور با منفی ٣٢ و منفی ٤٢درصد کاهش نسبت به سال‌های قبل مواجه بوده است. دلیل آن را نیز می‌توان در سیاست‌های دولت وقت که سازندگی ویرانی‌های بعد از جنگ تحمیلی را در اولویت داشت، جست‌وجو کرد. دولت پنجم درست بعد از جنگ تحمیلی و در سال ٦٨ سر کار آمد و با در پیش گرفتن سیاست سازندگی که البته در آن زمان بسیار مهم بود، کار خود را آغاز کرد. همین موضوع باعث شد تا واردات طی این سال‌ها و حتی در سال‌های ابتدایی دولت ششم در اولویت‌های بعدی
قرار گیرد. البته در دو‌سال آخر دولت ششم، واردات مقداری رشد کرد به طوریکه میزان واردات کشور درسال‌های ٧٤ و ٧٥ به ترتیب ٩ و ٢٥درصد افزایش یافت. اما با شروع به کار دولت محمد خاتمی که در رأس دولت هفتم قرار داشت، در سال‌های ٧٦،٧٧ و ٧٨ با کاهش واردات مواجه شدیم. در این سه‌سال واردات به ترتیب با رشد منفی ٦,٦، صفر و منفی ١٤درصد، مواجه شد. در این مقطع کاهش قیمت نفت در کنار افزایش قیمت دلار که از سال ٧٢ آغاز شد اجازه واردات بیشتر را به دولت نمی‌داد. علاوه براین رشد تولید کارخانه‌ها و صنایع که بعد ازجنگ کم‌کم به مدار تولید بازگشته بودند هم تا حدودی مانع
رشد واردات شد. اما در ادامه و در دولت هشتم رشد قیمت نفت که تقریبا از سال‌های ابتدایی دهه ٨ خورشیدی آغاز شد، دست دولت را برای واردات تا حدودی باز کرد. در مجموع طی سال‌های ٧٩ تا ٨٥ واردات با رشد همراه بود اما درسال ٨٥ این رقم با اندکی کاهش همراه شد. ولی افزایش چشمگیر قیمت نفت در بازارهای جهانی و در نتیجه افزایش درآمدهای نفتی ایران هنگام آغاز به کار دولت نهم باعث شد تا رقم واردات درسال ٨٦ با رشد ١٧درصدی از٤١میلیارد دلار سال ٨٥ به ٤٨میلیارد دلار درسال ٨٦ برسد. این روند تا سال ٩ که واردات کشور به رقم ٥٧میلیارد دلار رسید ادامه داشت، اما
درسال‌های ٩١ و ٩٢ با توجه به رشد فزاینده قیمت ارز و همچنین اعمال تحریم‌های غرب علیه ایران رقم واردات با کاهش ١ درصدی درسال ٩١ و کاهش ٣درصدی درسال ٩٢ مواجه شد. به نظر می‌رسد نوساناتی که دراین سال‌ها در مورد واردات شاهد بودیم بیشتر ناشی از شرایط زمانی باشد تا این‌که بگوییم رویه‌ای مناسب در خصوص منع واردات و رسیدن به تولید رقابتی و خودکفایی شکل گرفته باشد.
رویای خودکفایی در گندم
نگاهی به میزان تولید و واردات گندم ایران بیانگر این است که باوجود وعده‌های مختلف برای خودکفایی در گندم، اما هنوز وارد‌کننده هستیم و با واردات گسترده این محصول در چند‌سال گذشته عملا موضوع خودکفایی زیر سوال رفته است. بر اساس آماری که فائو ارایه کرده است ایران در سال ٢ ٩ یعنی‌سال ١٣٨٨ به پنجمین وارد‌کننده گندم جهان بدل شد. البته مسئولان طی چند‌سال اخیر به کرات از خودکفایی در گندم صحبت کرده‌اند اما همین آمار نشان می‌دهد به‌رغم تمام این سخنان در سال ٢ ١٢ یعنی سال ١٣٩١ ایران به چهارمین وارد‌کننده گندم جهان تبدیل شد و یک گام دیگر از
خودکفایی فاصله گرفت. بنابراین خودکفایی درگندم تنها یک رویا بوده و تلاش‌های احتمالی انجام‌شده در این زمینه به جایی نرسیده است. نگاهی به آمارهای‌سال ١٣٩١ نشان می‌دهد هرچند در این‌سال بالغ بر١٣,٢میلیون تن گندم در کشور تولید شده اما تقریبا به اندازه نیمی از این میزان یعنی ٦.٦میلیون تن گندم وارد کشور شده است.
سیمان تجربه‌ای موفق
با وجود این که برنامه‌های خودکفایی در گندم موفق نبوده است اما باید گفت سیمان به‌عنوان یک تجربه موفق در زمینه خودکفایی مطرح است و با توجه به رشد تولید طی چند‌سال اخیر می‌توان ادعا کرد که درحال حاضر ایران از واردات بی‌نیاز شده و به خودکفایی رسیده است. البته رکود ساخت‌وساز در این چند‌سال عامل دیگری است که برخی از کارشناسان آن را دلیلی برای توقف واردات می‌دانند. اما در هر صورت رشد تولیدات سیمان در چند‌سال اخیر به اندازه‌ای بوده که بتوان برآن اساس ادعای خودکفایی داشت. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد درسال جاری تولید سیمان با رسیدن به رقم ١
٥میلیون تن، ٥ درصد نسبت به سال‌های ٩٢ و ٩١ افزایش خواهد داشت. این جهش تولید علاوه بر رفع نیازهای داخلی ایران را به صادرکننده سیمان
تبدیل می‌کند.
فولاد در آستانه خودکفایی
فولاد محصول استراتژیک دیگری است که در زمینه خودکفایی به‌عنوان یک تجربه نسبتا موفق مطرح است. تولید فولاد درچند‌سال اخیر به‌گونه‌ای رشد داشته که پیش‌بینی می‌شود، امسال به خودکفایی برسیم. نگاهی به وضع تولید و واردات فولاد در چند‌سال اخیر حاکی از آن است که در سال ٩١ و ٩٢ به ترتیب ١٤میلیون و ٨١٧هزار تن و ١٥میلیون و ٦٤ هزارتن فولاد تولید شده است. این درحالی است که میزان واردات این محصول در این دو سال به ترتیب ٣میلیون و ٥٣٦هزارتن و ٣میلیون و ٥ هزارتن بوده است. با توجه به ثابت بودن میزان واردات و البته رشد تولید در این
دو سال و همچنین پیش‌بینی دستیابی به تولید ١٨میلیون‌تن در پایان‌سال جاری، می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ای نزدیک در تولید این محصول نیز به خودکفایی برسیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمی‌کند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.