گاز طبیعی؛ راهی برای هوایی پاک: خودروهای گازسوز

 تین نیوز | یكی از مشكلات موجود در كشور، مصرف زیاد سوخت‌های بنزین و گازوئیل است كه علاوه بر آلوده كردن هوای شهرها، سالانه هزینه‌های ارزی بسیاری بر اقتصاد كشور تحمیل می‌كند. در صورتیكه خودروها با همین كیفیت ساخته شوند و هیچ‌گونه بهینه‌سازی در موتورها و در مصرف سوخت صورت نگیرد تا چند سال آینده تعداد خودروها به چند برابر افزایش خواهد یافت.

در ابتدا در گاز سوز كردن خودروها از گاز مایع به عنوان سوخت خودروها استفاده می‌شد كه این سوخت به خاطر آلایندگی زیست محیطی و همچنین هزینه حمل‌ونقل آن از بنادر به نقاط مصرف شرایطی همانند بنزین داشت بنابراین اجرای آن متوقف شد. اما در حال حاضر از گاز طبیعی برای سوخت خودروها استفاده می‌كنند كه استفاده از آن دارای مزایایی است از عمده‌ترین مزایای آن پایین‌تر بودن قیمت گاز طبیعی نسبت به بنزین است و آلودگی زیست محیطی ایجاد نمی‌كند.

ذخایر عظیم گاز طبیعی در ایران، ارزان بودن آن نسبت به سوخت های مایع، شبكه گسترده گازرسانی در كشور و مصرف بسیار بالای سوخت های معمول، انتخاب این سوخت را به عنوان سوخت جایگزین از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر می سازد. كاهش هزینه های درمان و مرگ و میر ناشی از كاهش آلاینده ها درصورت استفاده از گاز طبیعی در خودروها را كه بالغ بر میلیون ها دلار می گردد را نباید فراموش كرد.

كاهش آلاینده های محیط زیست به خصوص در شهرهای بزرگ یكی دیگر از اثرات استفاده از سوخت گاز طبیعی می باشد كه نباید ازنظر دور داشت. از آنجایی كه درصد بسیار بالایی از گاز طبیعی را متان تشكیل می دهد، هیدروكربن های نسوخته در موتورهای گاز طبیعی سوز نیز عمدتا متان می باشند كه گازی بی اثر بوده و میل به واكنش دهی بسیار پایین آن باعث كاهش واكنش هایی می گردد كه منجر به تولید مه دود فتو شیمیایی (smog) در محیط می شود. نسبت كربن به هیدروژن (C/H) در متان از هر هیدروكربن دیگری پایین تر است كه موجب كاهش انتشار منواكسیدكربنCO) ۵۰ تا ۷۰ درصد) گردیده و نشر دی اكسید كربن (CO۲) را به میزان حدود ۲۵ درصد موتور گازسوز نسبت به موتور پایه بنزینی در یك بازده یكسان موتور پایین می آورد. لذا كاهش انتشار این گاز گلخانه ای، در روند نزولی پدیده گرم شدن زمین می تواند موثر واقع شود. قابلیت كاهش اكسیدهای نیتروژن (NOx) بسته به طراحی موتور و مبدل شیمیایی كاتالیستی به كار رفته نسبت به مشابه بنزینی آن ۲۰ تا ۵۰ درصد است .

سابقه استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت خودرو به سال های اولیه دهه ۱۹۳۰ در ایتالیا برمی گردد. بحران های نفتی، تلاش برای امنیت انرژی، ارزانی گاز طبیعی در مقایسه با سوخت های فسیلی مایع، بحران آلودگی هوای شهرهای بزرگ و عوامل متعدد دیگر مهمترین دلایل روی آوردن به این سوخت از سوی برخی ازكشورهابه عنوان رایج ترین سوخت جایگزین در خودروها بوده است .

هم اكنون نزدیك به چهار میلیون و هفتصد هزار خودروی گاز طبیعی سوز (CNG) در سراسر جهان تردد می كنند كه آرژانتین با ۵/۱ میلیون، برزیل با یك میلیون، پاكستان با ۷۰۰ هزار و ایتالیا با ۳۸۲ هزار خودروی گازسوز دارای بالاترین آمار خودروهای گازسوز درحال تردد در جهان می باشند.
در ایران نیز سابقه استفاده از گاز طبیعی فشرده در خودروها به سال ۱۳۵۴ برمی گردد كه با تبدیل ۱۲۰۰ دستگاه تاكسی در شیراز آغاز و در سال ۱۳۶۲ با تبدیل ۱۲۰۰ دستگاه دیگر تاكسی در مشهد ادامه یافت. در همان سال ها در شهرهای مزبور جایگاه هایی نیز برای عرضه گاز طبیعی احداث گردید.

با تاسیس سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت كشور در سال ۱۳۷۹ در مجموعه وزارت نفت، مطالعات مقدماتی طرح گازسوزنمودن خودروها در این سازمان انجام و به منظور دستیابی به كاهش مصرف بنزین و كاهش آلاینده های هوا، طرح مزبور با انعقاد قراردادهایی با خودروسازان و بخش خصوصی برای تولید و تبدیل خودروهای گازسوز از یك طرف و هم چنین ایجاد زیرساخت های لازم و احداث جایگاه های CNG از طرف دیگر، وارد مرحله اجرایی گردید.
 
خودروهای گازسوز با ایمنی بالا
برخلاف تصور عمومی خودروهای گاز طبیعی سوز (CNG) دارای ایمنی بالایی می باشند. به سبب مشخصه های ذاتی گاز طبیعی نظیر سبك بودن آن نسبت به هوا، دمای بالاتر خوداشتعالی گاز طبیعی نسبت به بنزین، امكان اشتعال گاز طبیعی درصورت وجود نشتی های احتمالی در خودروهای گازسوز را كاهش می دهد.
مخازن گاز طبیعی فشرده بدون هیچ گونه فرآیند جوشكاری از لوله های بدون درز و با روش های پیشرفته صنعتی ساخته می شوند. این مخازن دارای استانداردهای سختگیرانه ای بوده و آزمون های متعددی نظیر آزمون آتش، آزمون گلوله، پرتاب از ارتفاع، خستگی و... را می گذرانند و برای استفاده در دوره عمر مخزن كه معمولا ۲۰ سال است، ایمنی كامل را دارا می باشند.
مخازن در طول عمر خود بنا به توصیه های استانداردی و رویه های موجود به طور مرتب و در دوره های منظم مورد بازرسی و كنترل قرار می گیرند تا درصورت وجود هرگونه آسیب احتمالی راهكار مناسب جهت رفع عیب یا تعویض آنها اتخاذ گردد. تجربه استفاده از گاز طبیعی فشرده در خودروها در دنیا كه نزدیك به ۸۰ سال می رسد، شاهد این مدعاست كه استفاده صحیح و رعایت الزامات استانداردی در نصب و نگهداری این سیستم ها، موجب عدم بروز هر حادثه ای می گردد. موارد ایجاد حادثه انفجار و آتش سوزی در این خودروها گزارش نشده است مگر در موارد معدودی كه با دستكاری سیستم از سوی مالكان این گونه خودروها همراه بوده است. این موضوع به نوبه خود حاكی از ایمنی بالاتر خودروهای گازسوز نسبت به خودروهای بنزین سوز و LPG سوز می باشد. تعبیه شیرهای مجهز به سیستم ایمنی دمایی و فشاری روی مخازن CNG این امكان را فراهم می آورد تا حتی درصورت قرار گیری مخزن در آتش و ایجاد فشارهای غیرمعمول داخل مخزن، موجب تخلیه گاز و جلوگیری از هرگونه انفجاری گردد. قطعات كیت CNG نیز استانداردهای بسیار سختگیرانه ای را گذرانده و گواهی ایمنی دریافت می كنند.
همچنین خودروهایی كه در كارخانجات خودروسازی به صورت گازسوز تولید می شوند نیز جهت اخذ مجوزهای تولید انبوه ملزم به رعایت كلی هاستانداردهای مرتبط هستند. الزامات ایمنی نصب مخزن و سیستم گاز، ایمنی در تصادفات، ایمنی در آتش سوزی، عدم نشتی، اصلاح و تغییر برخی مشخصه های خودرو كه تحت تاثیر وزن افزوده مخزن قرار می گیرند ازجمله مواردی است كه در این خودروها رعایت می گردد.
در كارگاه های تبدیل نیز ابتدا نمونه ای از هر نوع خودرو تبدیل و گواهینامه ایمنی اخذ می شود سپس برای تبدیل سایر خودروها اقدام می گردد.
رعایت الزامات نصب مخزن و كیت گاز روی خودرو توسط تكنسین های تبدیل آموزش دیده در كارگاه های تبدیل، بازرسی منظم از كارگاه ها و بازرسی دوره ای مخزن و سیستم گاز خودرو باعث می گردد كه ایمنی خودروهای CNG تضمین گردد.
اشغال فضای مفید صندوق عقب ناشی از نصب مخازن گاز و كاهش توان در موتورهای پایه بنزینی گازسوز می شوند، ممكن است در بعضی موارد باعث نارضایتی مالكان خودروهای گازسوز گردد، ولی می توان گفت معایب مزبور برای دوره گذار بوده و با توسعه و اصلاح سیستم های متاثر این معایب قابل رفع می باشند.
جانمایی مخزن در داخل شاسی و بدنه خودرو، اصلاحات در سیستم تعلیق و ترمز و طراحی موتورهای پایه گازسوز كه فقط در شرایط اضطراری با بنزین كار می كنند باعث خواهد شد كه خودروی گازسوز یك خودروی كاملا مطلوب درنظر استفاده كنندگان تلقی گردد.