دیگر ارز مسافرتی نداریم

بر اساس اعلام بانک مرکزی فروش ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای از ۲۰شهریور متوقف شد و مسافران ازاین‌پس باید ارز را با نرخ بازار آزاد تهیه کنند، به این مفهوم که با اجرای این بخشنامه ازاین‌پس ۳۰۰دلار ارز دولتی که سالانه یک‌بار به هر مسافر خارج از کشور پرداخت می‌شد، دیگر پرداخت نخواهد شد.

به گزارش روزنامه گسترش تجارت، تاکنون شرایط به این صورت بود که مسافران ایرانی که بیش از ۱۲سال سن داشتند و از راه‌های هوایی، زمینی، ریلی و دریایی از کشور خارج می‌شدند، می‌توانستند برای یک‌بار در طول سال حداکثر ۳۰۰دلار امریکا یا معادل آن را، با ارائه گذرنامه معتبر جمهوری اسلامی ایران، بلیت مسافرت، ویزای کشور مقصد (کشورهایی که نیاز به دریافت ویزا دارند) و تعهد کتبی مسافر مبنی بر خرید ارز مسافرتی فقط از یک منبع، با نرخ مبادله‌ای تهیه کنند. اما با اجرای بخشنامه جدید بانک مرکزی (بخشنامه شماره ۹۶.۱۸۱۲۸۹ مورخ ۱۳۹۶.۰۶.۱۲) از تاریخ ۲۰شهریور، فروش ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای از ذیل قسمت «ب» بخش سوم مجموعه مقررات ارزی، حذف و فروش ارز مسافرتی با نرخ بازار (آزاد) انجام خواهد شد.

بخشنامه اخیر بانک مرکزی در رابطه با حذف ارز مسافرتی در حالی از دیروز به اجرا درآمده است که این سوال مطرح است که بانک مرکزی در اجرای این سیاست چه هدفی را دنبال می‌کند و آیا اجرای این سیاست تاثیری بر بازار ارز و قیمت‌ها خواهد داشت؟

با در نظر گرفتن این موضوع که نرخ ارز دولتی (نرخ رسمی) ۳۳۳۲تومان و نرخ ارز در بازار آزاد حدود ۳۹۰۰تومان است؛ چیزی در حدود ۵۶۰تومان اختلاف نرخ بین ارز دولتی و آزاد وجود دارد که ضرب این عدد در ۳۰۰دلار مسافرتی حدود ۱۷۰هزار تومان خواهد شد که به گفته کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی، این مبلغ برای فردی که مسافر خارج از کشور است و می‌خواهد چندین میلیون تومان هزینه سفر کند، عدد قابل‌توجهی نیست، اما همین عدد می‌تواند برای دولت مبلغ قابل‌توجهی باشد، زیرا ما سالانه با چندین میلیون مسافر خارج از کشور طرف هستیم. ازاین‌رو درعین‌حال که کارشناسان این اقدام بانک مرکزی را مثبت ارزیابی می‌کنند، معتقدند که نمی‌توان از اجرای این سیاست انتظار تحول بسیار بزرگی در حوزه بازار ارز و اقتصاد کشور داشت و اگر اثری هم در بازار و قیمت‌ها داشته باشد، محدود و کوتاه‌مدت خواهد بود.

حذف ارز مسافرتی بر بازار بی‌تاثیر است

مهدی تقوی، از کارشناسان اقتصادی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» درباره حذف ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای، این موضوع را چندان در بازار موثر ندانست و گفت: سیاست ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای، این زمینه را ایجاد می‌کرد که مسافران برای سفر به خارج از کشور، در طول سال یک‌بار، بتوانند ۳۰۰ دلار ارز باقیمت ارزان‌تر دریافت کنند که به نظر بنده میزان ارز مسافرتی چندان رقم بالایی نیست که حالا حذف آن بخواهد تحول چندانی در بازار ارز و اقتصاد ایجاد کند.

او با تاکید بر اینکه افرادی که به کشورهای اروپایی و امریکایی سفر می‌کنند، این میزان ارز به نرخ ارز مبادله‌ای برای‌شان چندان رقم تاثیرگذاری نیست، افزود: ازاین‌رو متوقف کردن ارز مسافرتی، به نظر بنده چندان نمی‌تواند بر عرضه و تقاضای ارز در بازار و بر نرخ ارز آزاد تاثیر داشته باشد. افرادی که اقدام به سفر به خارج از کشور می‌کنند، با توجه به هزینه بالای سفر، مابه‌تفاوت نرخ ارز آزاد و مبادله برای ۳۰۰دلار چندان رقم قابل‌توجهی نخواهد بود که بخواهد به بازار شوک وارد کند و یا باعث تغییرات قیمتی در بازار شود.

او در همین رابطه به موضوع افزایش نرخ ارز در مدت اخیر اشاره کرد و گفت: ما مدتی است شاهد رشد قیمت‌ها در بازار ارز هستیم که با توجه به شرایطی که وجود دارد به نظر بنده نرخ دلار باید کاهش می‌یافت، نه اینکه روندی افزایشی به خود می‌گرفت.

 وی افزود: پس از اجرایی شدن برجام قرار بود دلارهای بلوکه‌شده وارد ایران شوند که این موضوع می‌توانست نرخ دلار را کاهش دهد.

ضمن اینکه دراین‌بین با افزایش سهم صادرات نفت کشور، به نظر می‌رسید با افزایش درآمدهای ارزی، قیمت‌ها در بازار ارز کاهش یابد که چنین اتفاقی رخ نداد.

کنترل خروج ارز از کشور

عبدالرضا امیرتاش، از دیگر کارشناسان اقتصادی و صاحب‌نظر در این حوزه در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» بابیان اینکه میزان ارز مسافرتی چندان زیاد نبود که حالا حذف آن بخواهد پیامدهای منفی یا مثبت زیادی ایجاد کند افزود: پرداخت ۳۰۰دلار ارز مسافرتی به نرخ مبادله‌ای، یارانه‌ای بود که برای مسافرت‌های خارج از کشور یک‌بار در سال پرداخت می‌شد که حذف آن به نظر بنده هرچند که اقدام خوبی بوده، اما نمی‌تواند تحول چندانی ایجاد کند.

او بابیان اینکه ماهیت اقدام اخیر بانک مرکزی خوب است و می‌تواند در جهت کنترل خروج ارز از کشور باشد افزود: ازآنجاکه سالانه تعداد زیادی مسافر به سایر کشورها سفر می‌کنند، به‌طور حتم ۳۰۰دلاری که به هر مسافر حتی برای یک‌بار در سال پرداخت می‌شود، می‌تواند رقم قابل‌توجهی باشد که به افزایش درآمدهای ارزی دولت و مدیریت بهتر بازار ارز کمک کند.

 وی با اشاره به این نکته که البته در بحث مدیریت بازار ارز، فقط موضوع ارز مطرح نیست و جنبه‌های دیگری نیز در این رابطه دخیل هستند، افزود: به‌عنوان نمونه در رابطه با نرخ سود بانکی، ما شاهد این امر بودیم که با کاهش این نرخ، بازار ارز ملتهب شد و قیمت‌ها رشد کرد، چراکه ما درحال‌حاضر بازار مطمئن دیگری به‌جز بانک نداریم که بخواهد سرمایه‌ها را جذب کند و همین باعث شد که منابع به سمت بازار غیرمولد یعنی ارز و سکه سوق پیدا کند.

به گفته امیرتاش، اگر سیاست کلی دولت بالا بردن نرخ ارز است، با توجه به اقدامات اخیری که انجام داده، به نظر من توانسته در این راستا موفق عمل کند، اما اگر دولت هدفش کنترل نرخ ارز است، به نظر می‌رسد که خلاف این جهت در حرکت است و باید اقدامات دیگری انجام دهد.

این کارشناس معتقد است: نرخ ارز باید واقعی شود، اینکه چند نرخ در کشور حاکم باشد و یا عده‌ای ارز ارزان دریافت می‌کنند، این موضوع ضمن خروج منابع از کشور باعث ایجاد رانت می‌شود که باید ساماندهی شود. به نظر بنده بانک مرکزی به‌جای تمرکز بر کاهش نرخ سود بانکی باید تمرکزش را بر حوزه ارزی کشور می‌گذاشت و این بخش را مدیریت می‌کرد که به‌طور حتم نتایج بهتری حاصل می‌شد.

هدف دولت در مدیریت بازار ارز مشخص باشد

همچنین محمدمهدی مفتح، سخنگوی کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس درباره متوقف شدن فروش ارز مسافرتی به نرخ ارز مبادله‌ای گفت: متغیر نرخ ارز در اقتصاد کشور بسیار تعیین‌کننده است و امیدواریم دولت با بررسی کارشناسانه و لحاظ تمامی جوانب، بازار ارز را مدیریت کند.

وی افزود: دولت نباید در زمینه مدیریت بازار ارز تصمیمات عجولانه بگیرد، به دلیل اینکه نرخ‌ها در بازار ارز، تاثیرات گسترده‌ای در اقتصاد کشور به همراه دارد اما اگر دولت درباره متوقف شدن فروش ارز مسافرتی با نرخ ارز مبادله‌ای، بررسی‌های لازم را انجام داده، به‌طور طبیعی باید تاثیرات اجرای این مهم را گزارش دهد.وی ادامه داد: باید توجه داشت که فروش ارز با نرخ ارز مبادله‌ای، به مسافران خارج از کشور، رقم قابل‌توجهی را عاید مسافران نمی‌کند. متوقف شدن فروش ارز مسافرتی با نرخ مبادله‌ای به مسافران خارج از کشور، اقدام مناسبی بوده اما دولت باید با بررسی کارشناسی بداند که قصد انجام چه‌کاری را در مدیریت بازار ارز دارد.

وی افزود: باید توجه داشت که افزایش نرخ ارز باعث ایجاد فشار اقتصادی به مردم، به‌ویژه اقشار مستضعف و کم‌درآمد می‌شود و تاثیرات تورمی سنگینی به همراه خواهد داشت و باید بررسی شود که از افزایش نرخ دلار و تورم ناشی از آن، چه کسانی منتفع می‌شوند. او افزود: از دولت انتظار می‌رود هر تصمیمی که در حوزه بازار ارز می‌گیرد، ابتدا در این رابطه، بررسی کاملی انجام دهد و به‌ویژه تاثیرات افزایش نرخ ارز را روی اقتصاد و معیشت مردم محروم ارزیابی کند.

حرکت به سمت واقعی شدن نرخ ارز

همچنین سیدرضی حاجی‌آقامیری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: حذف ارز مسافرتی در جهت یکسان‌سازی نرخ ارز نیست و این شیوه‌نامه می‌تواند به دلیل پایین آمدن نرخ نفت و کم شدن درآمد ارزی صادرات باشد. وی ادامه داد: بالاخره دولت به این فکر می‌کند که این ارزی که در اختیار دارد و در اقتصاد کشور توسط مسافر خرج می‌شود، محدود است؛ بنابراین تصمیم دارد درجاهایی مثل عرضه ارز مسافرتی جلوی آن را بگیرد. این شیوه‌نامه به هر دلیلی صادرشده باشد در بازار تاثیرگذار است و ممکن است نرخ ارز بالا برود.

وی اضافه کرد: به نظر می‌رسد دولت تصمیم گرفته اجازه دهد نرخ ارز مقداری بالا برود؛ همان‌طور که در روزهای اخیر نرخ دلار در بازار بالا رفته است. البته دولت می‌تواند از طریق ورود دلارهای نفتی به بازار جلوی این افزایش نرخ را بگیرد اما فعلا این تصمیم را ندارد.

میری درباره دلایل این تصمیم دولت عنوان کرد: این نرخ غیرواقعی ارز ممکن است در اثر فشارهایی که وارد می‌شود مثل چند سال پیش به‌صورت ناگهانی جهش فوق‌العاده‌ای در بازار ارز ایجاد کند و باعث ایجاد یک بحران شود. به همین دلیل دولت تصمیم گرفته است به‌تدریج به‌طرف واقعی شدن نرخ ارز حرکت کند تا بحران ایجاد نشود.

وی تصریح کرد: از طرف دیگر صادرات غیرنفتی ما در چند ماه نخست امسال روند کاهشی داشته است و مسئولان اقتصادی نگران این موضوع هستند و می‌دانند یکی از عوامل این کاهش اشتباهی است که دولت انجام داد و زمانی که دلار به بیش از ۴۰۰۰تومان رسید، دوباره نرخ آن را پایین آورد. این اقدام اشتباه بود و اکنون دولت باید اجازه دهد که به‌تدریج نرخ ارز به‌طرف واقعی شدن پیش برود.